POLITYKA SPOŁECZNA Egzamin

1. Polityka społeczna

1. Nauka o zaspokajaniu potrzeb, (jakie potrzeby jak są zaspokajane)

2. Działalność praktyczna - różne instytuty, ministerstwa; zapoczątkowana wraz z rewolucją przemysłową (XIXw.)

2. 1601r - prawo o ubogich Elżbiety I - gwarancja (ze strony państwa) świadczeń umożliwiających dostęp do pomocy prawnej dla osób niezamożnych

3. 1834r - „nowe prawo ubogich". Nowa Ustawa o Ubogich ( New Poor Law ) z roku 1834 miała służyć zdyscyplinowaniu siły roboczej, koniecznemu, aby sprostać wymogom rewolucji przemysłowej i zapobiec dalszemu wzrostowi kosztów pomocy osobom ubogim. Na początku XIXw. w Anglii na każdych dziesięciu obywateli jeden korzystał z pomocy społecznej

4. Polityka społeczna XIXw.

1. Rozwój jako państwowa działalność

2. Państwo główną domeną

3. Rewolucja przemysłowa wraz z nowym sposobem produkcji spowodowała, że dużo ludzi było potrzebnych do pracy (ze wsi do miast)

4. XVIII-XIXw. - proces urbanizacji

5. Ogromne skupiska biednych ludzi stały się problemami i zagrożeniem (np. choroby)dla ładu i porządku społecznego. Pojawiła się potrzeba neutralizacji. Państwo w końcu zaczęło interesować się robotnikami; zaczęto ingerować między pracodawcę a pracownikami - początek polityki społecznej - działalność i ingerencja państwowa; zaczęły rodzić się ideologie np. marksistowska - inspiracja do podjęcia działań - ochrona praw robotników

6. 1807-1837 - ustawodawstwo fabryczne. Regulacje prawne dzieci i kobiet - nie wolno zatrudniać dzieci na dłużej niż 10 godzin - ograniczenia narzucone dla pracowników

7. Inspekcja pracy - państwowi urzędnicy sprawdzali, czy pracodawcy stosują Siudo ograniczeń. I inspekcja - Anglia 1830r.

8. Moment narodzin dzisiejszej polityki społecznej - pojawienie się ubezpieczeń społecznych - lata 60 XIXw. - Niemcy - Bismarck

9. Ubezpieczenia społeczne dla robotników - składki na fundusz. I ubezpieczenia dotyczą choroby, starości, wypadków

10. Lata 90 XIXw. -ustawa o ubezpieczeniach

1. Poszerzanie zakresu ryzyk

2. Poszerzanie kategorii podmiotowych nie tylko robotników

3. Poszerzanie relacji pracodawcy i pracowników

11. 7.11.1917r - rewolucja październikowa

1. Powstanie II państwa robotników i chłopów w Rosji

2. Na progu stali Niemcy

3. Impuls dla wszystkich państw, aby nie doprowadzić importu rewolucji do ich państwa

12. XXw - rozszerzenie praw robotników

13. 1929r - kryzys, który spowodował załamanie zabezpieczenia społecznego - impuls dla kroku w rozwój polityki społecznej

14. Roosvelt - państwo musi ingerować - New Deal - roboty publiczne - silna rola związków zawodowych

15. Koniec wielkiego kryzysu - państwowa kara dla ludzi pracujących w robotach publicznych

16. Interwencjonizm państwowy - Keynes

1. Uznano, że aby społeczeństwa mogły się bogacić muszą wydawać pieniądze

2. Legitymizacja (uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji, przy równoczesnej aprobacie rządzonych) do angażowania się państwa w realizację polityki społecznej

17. New Deal - wprowadził robotników w obszar tylko dla państwa i pracodawców Równouprawniony partner - związki zawodowe

18. Lata powojenne II wojny światowej

1. Okres odbudowy - nakręcił koniunkturę państwa tak bardzo, że gospodarka rozwijała się bardzo dynamicznie - kilkanaście % rocznie - to pozwoliło, żeby dać obywatelom możliwość korzystania z tego dobrobytu - np. świadczenia, usługi. Pojawił się nowy system zabezpieczenia społecznego - Beweridge'owski

Koncepcja Lorda Beweridge'a 1924r - oparta na obywatelstwie, a nie na pracy. Państwo gwarantuje minimalny poziom świadczeń - z budżetu państwa

2. Na skutek pewnych doświadczeń z I i II wojny pojawiły się impulsy dla rozwoju praw człowieka

3. Ludobójstwo i holocaust z II wojny światowej stały się czynnikami do rozwoju praw człowieka, równości

4. Szwecja i kraje skandynawskie - państwa dobrobytu

19. 1972r. - wielki kryzys energetyczny - zakończenie 30-letniego dobrobytu powojennego

20. Lata 80 XXw.

1. W europie - okres poszukiwania nowych rozwiązań

2. Główny problem - zmiany demograficzne - starzenie się społeczeństwa (systemy ubezpieczeń niewydolne) - dopłaty do rent i emerytur. Teraz też jesteśmy na drodze poszukiwania wyjścia z tych sytuacji - próba - 1999r. - reforma emerytalna

21. Państwo - najważniejszy podmiot zaangażowany w realizację: szkolnictwa, politykę mieszkaniową. Sposoby realizacji polityki społecznej zależą od doktryn ideologicznych

22. Rozstrzygnięcia polityczne odwołują się do modeli polityki społecznej - najpowszechniejszy podział - Esping Andersen - idealne systemy, które nigdy w tej postaci nie występują:

1. Marginalny - charakterystyczny dla doktryny konserwatywnej. Podstawa zaspokajania potrzeb: rodzina i rynek; państwo tylko wtedy, gdy są bardzo trudne sytuacje. Nie ma publicznej służby zdrowia, mieszkań komunalnych. Sprowadza politykę społeczną do marginesu - tylko do tych trudnych sytuacji

2. Korporacyjny (motywacyjny) - doktryna socjoliberalna - system ubezpieczenia (obowiązkowe ubezpieczenia) - zakłada, że jeśli zakres pomocy jest zależny od samych ludzi, tym pomoc jest większa, więc motywuje to ludzi do płacenia tych składek. Jednostka nie jest zdana na siebie - państwo narzuca obowiązek płacenia

Element solidaryzmu - w systemie ubezpieczeń zdrowotnych. Nie wiadomo, kto ile będzie chorował, nie różnicuje się dostępności do świadczeń w zależności od wysokości składek np. Niemcy, Francja

3. Instytucjonalno - redystrybucyjny - doktryna dawnych socjalistycznych państw - państwo bierze odpowiedzialność za położenie obywatela - równość sytuacji na poziomie minimum. Państwo powołuje do tego celu różne instytucje.

Redystrybucja dochodu - ci, którzy więcej zarabiają, płacą więcej, gdy zarabiają mniej - płacą mniej, ale więcej otrzymują. Państwo jest odpowiedzialne za sytuację socjalną swoich obywateli. Dostęp do świadczeń w większej mierze zależy od obywatelstwa a nie od poziomu dochodu.

4. W Europie tzw. 4 model - rudymentarny - odnoszący się do postaw - zapewnienie ochrony obywatelom w biednych krajach w bardzo ograniczonej formie. Ma coraz większy zasięg.

23. Emerytura socjalna - wypłacana tylko ze względu na wiek obywatela (nie ważne czy pracował, czy płacił składki). Jak pracował, to emerytura jest o wiele wyższa

24. Zabezpieczenie społeczne - wtedy, gdy ludzie nie mogą we własnym zakresie zapewnić sobie środków do życia. Działania zabezpieczenia społecznego mogą być realizowane przy pomocy technik:

1. Ubezpieczeniowa - ludzie, którzy pracują płacą składki do ubezpieczenia społecznego - tworzy się fundusz i z niego realizowane są wszelkie świadczenia

Cechy: związana z pracą, wszyscy ubezpieczeni musza wnosić składki, które stanowią źródło funduszu, świadczenia są finansowane z funduszu, który powstaje dzięki gromadzeniu składek osób ubezpieczonych

Uczestnictwo przymusowe, automatyczne, - kiedy podejmujemy pracę, przymusowo przystępuje się do systemu ubezpieczenia społecznego

Ubezpieczenie społeczne

• Zakres przedmiotowy - ryzyka (choroba, niezdolność do pracy)

• Zakres podmiotowy - określa, jakie kategorie osób podlegają obowiązkowi ubezpieczenia

Świadczenia realizowane tą technika mają charakter roszczeniowy, tzn. są wypłacane, gdy wystąpi ryzyko, od którego jesteśmy ubezpieczeni

Rodzaje świadczeń

• Pieniężne - emerytura, renta

• Rzeczowe - sprzęt rehabilitacyjny, protezy

• Konkretne usługi - opieka lekarska, rehabilitacja

2. Zaopatrzeniowa - związana jest ze swoistego uznania konieczności odszkodowania za usługi. Świadczenia przyznawane, jako pewnego rodzaju rekompensata

Świadczenia: służb mundurowych, tych, którzy „nie pracują” a służą

Uprzywilejowanie: w postaci świadczeń, gdzie nie płaci się składek

Idea: uprawnienia do świadczeń zapisane ustawowo. Świadczenia są całkowicie finansowane przez budżet państwa; mają charakter roszczeniowy, odszkodowawczy; realizowane są tylko i wyłącznie formą pieniężną

3. Opiekuńcza - w praktyce obejmuje świadczenia w systemie pomocy społecznej

Cechy: nie ma żadnych składek, finansowana z różnych źródeł (darowizny, państwo, fundacje, stowarzyszenia) , świadczenia mają charakter fakultatywny (musi być rzeczywista potrzeba uzyskania świadczenia, a także dokładnie określona forma (Noe wystarczy spełnić tylko jednego kryterium)

Formy:

• Pieniężne - zasiłki

• Rzeczowe - odzież, żywność

• Usługi - najważniejsza - praca socjalna; poradnictwo prawne, kuratorzy

25. Ubóstwo - jeden z powodów przyznania pomocy, ale nie jest wystarczający, musi być jeszcze inny problem. Ubóstwo - bieda, nędza, niedostatek. Samo pojęcie oznacza niemożność zaspokojenia potrzeb na skutek braku środków i możliwości

26. Ubóstwo podział

1. Bezwzględne (absolutne) - zagrożenie zdrowia i życia na skutek braku środków - wyżywienie, odzież, mieszkanie np. Afryka

2. Względne - traktowane jako relatywne względem jakiegoś standardu, niezaspokojenie potrzeb uznawane za minimalne w danym kraju; różnice kwalifikowania osób są bardzo zróżnicowane, bo zależą od minimum w danym kraju (średnie przeciętne). Dzisiaj coraz częściej rozumiane w kategoriach uczestnictwa w życiu społecznym (partycypacja społeczna) na poziomie, jaki w danym kraju jest oczekiwany. Definicja się zmienia. Np. Europa - Polska

27. Linie ubóstwa - oddzielają dotkniętych ubóstwem od tych, którzy nie są nim dotknięci. W Polsce wyróżniamy 5 linii:

1. Linia ubóstwa egzystencjalnego - obejmuje najmniejszą liczbę ludzi (minimum egzystencjalne), koszyk dóbr i usług, które są konieczne do egzystencji w danym społeczeństwie np. odpowiednia porcja żywności, środki na mieszkanie, odzież wierzchnią - NIE. W Polsce szacuje się, że poniżej minimum żyje 6-7% naszego społeczeństwa (liczone kwartalnie)

2. Relatywna linia ubóstwa - wyznaczana jako 50% średnich dochodów w Polsce. Daje to 17-18% ludzi żyjących poniżej tej linii

3. Minimum socjalne - podobnie wyznaczana jak linia ubóstwa egzystencjalnego. Ten koszyk oznacza ową partycypację na poziomie minimum. Oddziela tych, co żyją w ubóstwie, od tych nieubogich np. odpowiednia ilość ubrania, kupno nowych, koszty rekreacji, wypoczynku, sportu, kwota na tzw. Zagospodarowanie. Połowa Polaków żyje poniżej tego minimum. Liczone kwartalnie

4. Linia ubóstwa ustawowego - określona w ustawie o pomocy społecznej. Dochód na osobę nie wyższy niż dla osoby samotnej 477 zł, zaś dla osoby w rodzinie 351 zł na osobę. 20% Polaków nie przekracza tej linii

5. Linia ubóstwa subiektywnego - wyznaczana subiektywnie - czy jest się biednym czy nie. Pytania czy ludzie są biedni zawarte są w badaniach (porównują się z innymi). Jest to wyłącznie zasięg ubóstwa. W Polsce ok. 30%. Jest to najbardziej stabilna linia. Zasięg ubóstwa zmniejsza się

28. Ubóstwo wiąże się z pojęciami:

1. Marginalizacja - wykluczenie społeczne

2. Kultura ubóstwa - kwestia dziedziczenia ubóstwa. Nabywanie umiejętności, które w dorosłym życiu predysponują na bycie ubogim

3. Hierarcha wartości - inaczej budują strategię zaspokajania potrzeb. Dzieci dorastając w takim środowisku powielają te wartości

4. Strategia radzenia sobie - zaradność - funkcjonuje tylko w biedzie. Pozwala ludziom umiejętnie poszukiwać tego, co potrzebne w świecie biedoty

5. Syndrom wyuczonej bezradności - dzieci nie potrafią wyrwać się z biedy; osoby bezrobotne - ludzie, którym się nie powiodło - uważają, że robili wszystko jak inni, ale im się nie udało

29. Teorie ubóstwa - bieda zawiniona i niezawiniona

30. Rodzaje odpowiedzi skąd bierze się ubóstwo

1. Teoria skażonych charakterów - ludzie są biedni, bo są skażeni wadami charakteru. Wybierają źle. Indywidualne ubóstwo traktowane jako bieda zawiniona

2. Teoria nierówności - socjalistyczna bieda wynikiem nierównego dostępu do środka zaspokajania potrzeb. Im ktoś jest wyżej, tym ma łatwiej. Społeczeństwo odpowiedzialne za biedę

3. Bieda jest wynikiem utraty umiejętności radzenia sobie z życiem na skutek uzależnienia od pomocy państwa - teoria wielkiego brata

31. Praca - źródło dochodów; aktywność człowieka zapewnia inne potrzeby - nie tylko materialne, ale także samorealizacji, kontakty z innymi ludźmi

32. Utrata pracy, niemożność podjęcia pracy prowadzi do licznych konsekwencji np. bezrobocie

33. Bezrobocie - w Polsce w latach 90, jako sytuacja w której ludzie chcą pracować i są zdolni do pracy, ale nie mogą jej podjąć z przyczyn od siebie niezależnych

34. Bezrobocie - podział

1. Fluktuacyjne - płynne, naturalna zmiana pracy; niesie także pozytywne konsekwencje - pozwala dopasować zasoby pracy do rynku pracy (potrzeb pracodawców), ludzie bardziej szanują pracę, starają się uzupełniać kwalifikacje. Jest krótkookresowe

2. Koniunkturalne - związane z koniunkturą gospodarki. Gdy koniunktura jest lepsza, to bezrobocie maleje; gdy jest gorsza - bezrobocie rośnie. W ostatnich 20 kilku latach w państwach wysokorozwiniętych można zaobserwować zjawisko bezzatrudnieniowe

3. Strukturalne - dzisiaj w Polsce; wynik niedopasowania zawodu, wykształcenia, kwalifikacji do ofert pracy. Ludzie skazani są na długotrwałe bezrobocie

4. Sezonowe - np. okres jesienno-zimowy (zastój)

35. Charakter trwania bezrobocia

1. Krótkookresowe 2-6 miesięcy

2. Średniookresowe 6-12 miesięcy

3. Długookresowe 1-2 lata

4. Chroniczne 2 i powyżej lat

36. Ograniczenie i przeciwdziałania bezrobociu

1. Aktywne - podejmuje się takie działania, które powodują odpływ bezrobocia; łatwiej znaleźć pracę np. instytucje - pośrednictwo pracy, doradztwo zawodowe, szkolenia i kursy kwalifikacyjne, system pomocy społecznej

2. Pasywne - część bezrobotnych przestaje szukać pracy lub w ogóle nie wchodzi na rynek np. świadczenia przedemerytalne, wydłużenie okresu kształcenia, manipulowanie wiekiem emerytalnym

37. Skutki bezrobocia

1. Społeczne - ekonomiczne (utrata ogromnego potencjału siły roboczej), koszty związane z pomocą dla bezrobotnych; rosną patologie społeczne, uzależnienia, przemoc w rodzinach, dziedziczenie statusu bezrobotnego

2. Indywidualne - utrata środków do życia, utrata kwalifikacji zawodowych, utrata poczucia własnej wartości, problemy w rodzinie, izolacje

Izolacje:

• Kontakty towarzyskie ulegają obniżeniu np. bezrobotny wstydzi się swojego statusu

• Zrywają się kontakty z osobami, z którymi się pracowało

• Utrata umiejętności komunikacji interpersonalnej

3. Psychospołeczne - depresje, myśli samobójcze

38. Sposoby łagodzenia skutków - zasiłki dla bezrobotnych, składaka na ubezpieczenie społeczne

39. Przeciwdziałania

1. Przesuwanie z pasywnych na aktywne kierunki preferencji nacisku (nacisk na aktywizację). Chodzi raczej o tych, co są bierni zawodowo

2. Nacisk na ograniczanie bezrobocia długotrwałego

3. Ograniczanie bezrobocia chronicznego

4. Ograniczanie bezrobocia wśród absolwentów

5. Polityka prozatrudnieniowa

40. Aktywni zawodowo = pracujący + bezrobotni

41. Bierni zawodowo = nie pracują i nie mają takiej potrzeby np. gospodynie domowe

---