Współczesne zagrożenia terrorystyczne

W literaturze znanych jest wiele różnych definicji terroryzmu. Alex Schmid, w swoJ< książce poświęconej tym zagadnieniom, zamieścił 109 różnych, sformułowanych w nauce od 193 do 1981 roku^l. Wszystkie one zawierają wspólne cechy, charakterystyczne dla zjawiska. Na podstawi częstości ich występowania w poszczególnych definicjach zbudował ich tabelaryczne zestawienie:

ELEMENT	CZĘSTOSC WYSTĘPOWANIA (%)
Przemoc, siła	83,5
Polityczny	65
Strach, podkreślanie terrom	51
Groźba	47
(psychologiczne) skutki	41,5
i (przewidywane) reakcje
Rozróżnienie ofiara - cel	37,5
Celowa, planowa, systematyczna,	32
zorganizowana akcja
Metody walki, strategia, taktyka	30,5
Nienormalność, konflikt z przyjętymi regułami,	30
brak humanitarnych ograniczeń
Wymuszenie, zniewolenie,	28
powodowanie uległości
Aspekt rozgłosu, reklamy	21,5
Przypadkowość, bezosobowość, indyskryminacja	21
Cywile, niewalczący, neutralni,	17,5
stojący z boku jako ofiary
Zastraszanie	17
Podkreślenie niewinności ofiar	15,5

Komitet prawny ONZ, ze względów polityczno - ideologicznych, w ciągu kilkudziesięciu lat swojej działalności nie stworzył żadnej definicji terroryzmu. Dlatego też zjawisko to jest interpretowane odmiennie w różnych krajach, zależnie od sytuacji, w jakiej one się znajdują. To, co dla jednych jest terroryzmem, wg innych jest metodą usprawiedliwionej walki narodowowyzwoleńczej lub obroną tożsamości i uczuć religijnych.

Ataki terrorystyczne z 11 września 2001 roku na wieże World Trade Center oraz budynek Pentagonu, spowodowały cywilizacyjne przewartościowanie postrzegania zagrożenia terroryzmem i walki z nim w wymiarze ogólnoświatowym. Zamachy te uznano za akt wojny. Prezydent George W. Bush zwracając się do swoich rodaków i ludzi na całym świecie nie pozostawił żadnych wątpliwości co do jakościowo nowego podejścia Stanów Zjednoczonych do zagrożenia terrorystycznego, mówiąc: "Ameryka użyje wszelkich możliwych środków, żeby wygrać wojnę, którą wypowiedzieli jej terroryści. To nie był akt terroru, lecz akt wojny. Wróg zaatakował nie tylko USA, ale i cały miłujący wolność świat". A zatem, po 11 września, walka z terroryzmem przybrała także wymiar umiejscowiony w kategoriach wojny, rozumianej w klasycznym ujęciu.

W samych tylko Stanach Zjednoczonych funkcjonują 3 różne, oficjalne definicje zjawiska. Według Departamentu Stanu USA terroryzm to zaplanowana, umotywowana politycznie przemoc wobec celów nie uczestniczących w walce, stosowana przez subnarodowe grupy czy tajnych agentów, zwykle mająca na celu oddziaływanie na społeczeństwo.

FBI definiuje terroryzm jako bezprawne użycie siły lub przemocy wobec osób lub mienia, aby zastraszyć lub wywrzeć przymus na rząd, ludność cywilną albo części wyżej wymienionych, co zmierza do promocji celów politycznych lub społecznych.

Terroryzmem, według Departamentu Obrony USA, jest bezprawne użycie - lub groźba uzycla - siły czy przemocy wobec osoby lub mienia, by wymuszać lub zastraszać rządy czy społeczeństwa, często dla osiągnięcia celów politycznych, religijnych czy ideologicznych²•

Stanowi on metodę osiągania określonych celów, opartą na różnorodnych źródłach. Może mieć podłoże nacjonalistyczne, religijne lub ekonomiczne, do aktów terroru dochodzić może na tle ?olitycznym, społecznym, psychologicznym, historycznym, etnicznym, kulturowym, językowym, :erytorialnym, ekologicznym, kryminalnym lub wojskowym. Jest metodą walki, w której ofiary ,tanowią instrumentalny cel przemocy. Przedmiotowe traktowanie ofiar zmierza do obniżenia Joczucia bezpieczeństwa społeczności, z której ofiary te się wywodzą. Zastraszenie całego społeczeństwa zmierza do realizacji głównego celu, a zastosowanie terroru jest środkiem jego osiągnięcia.

Terroryzm jest zjawiskiem o charakterze rozwojowym. Raport Departamentu Stanu USA z marca 2007 ,,0 Zagranicznych Organizacjach Terrorystycznych"3 wymienia 42 organizacje terrorystyczne, podobny raport z roku 2001 zawierał ich 28. Ponadto podlega stałej ewolucji. Jak podają źródła historyczne na początku :xx wieku rosyjska organizacja rewolucyjna przygotowywała zamach na Wielkiego Księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Zamach miał polegać na zrzuceniu bomby w nadjeżdżający z Księciem powóz. Gdy jednak powóz nadjechał, zamachowiec zorientował się, że Wielkiemu Księciu towarzyszą jego dzieci, co spowodowało, iż odstąpił od planowanej operacji, chcąc uniknąć ofiar wśród dzieci.⁴

Mniej więcej sto lat później miały miejsce zamachy w Nowym Jorku (2001), Madrycie (2004) i w Londynie (2005). Porównanie tych zamachów daje nam obraz tego, co można dzisiaj nazwać nowym terroryzmem.

Koncepcja nowego terroryzmu zakłada sleclOWY charakter organizacji, co w praktyce oznacza odejście od klasycznej struktury hierarchicznej oraz stałej lokalizacji, a podłożem działania sprawców zamachów jest motywacja religijna, wręcz fanatyczna. Konsekwencją tego jest wzrost śmiertelności wśród ofiar zamachów, jak też wzrost liczby zamachów samobójczych. Charakterystyczną cechą nowego terroryzmu jest także brak jednoznacznie sprecyzowanych problemów, na które zamachowcy chcieliby zwrócić uwagę opinii publicznej. Celem samym w sobie jest wzbudzenie strachu w obcych, znienawidzonych społecznościach.

Terroryzm jest szczególnym rodzajem działalności, skierowanej zarówno przeciwko państwu (nastawionej na jego destrukcję), jak i przeciwko społeczeństwu. Skutki zamachów terrorystycznych odczuwane mogą być w wielu różnych dziedzinach. Wymienić można wśród nich różnorodne obszary:

Materialny

Psychologiczny

Społeczny

Ekonomiczny

Organizacyjny

Prawny

Najczęściej stosowane metody ataku terrorystycznego to:

• zamachy na życie konkretnych osób (np. przedstawiciele władz rządowych, służb

państwowych, biznesu);

• zamach bombowy;

• uprowadzenia pojazdów lub samolotów;

• uprowadzenia osób (kidnaping);

• wzięcie zakładników.

Przyjmując za kryterium podziału terroryzmu rodzaj środków walki jakimi posługują się terroryści można dokonać kolejnego jego podziału:

1. Konwencjonalny:

1. broń biała lub inne narzędzia niebezpieczne;

2. broń strzelecka;

3. środki wybuchowe:

wojskowe i górnicze mat. wybuchowe, mieszaniny pirotechniczne, środki nietypowe, np. butle z gazem, samoloty jako bomby, itp.

2. Niekonwencjonalny:

1. jądrowy;

2. chemiczny;

3. biologiczny;

elektroniczny: infoterroryzm,

impuls elektromagnetyczny.

Aktualnie największe wyzwanie dla światowego bezpieczeństwa stanowi właściwe zabezpieczenie się państw przed możliwością ataku terroryzmu niekonwencjonalnego. Nie od dziś znane są dążenia terrorystów do dysponowania bronią masowego rażenia.

Niewątpliwie "jakościowo" nowym zagrożeniem naszych czasow jest terroryzm elektroniczny. Możliwość "włamania się" terrorystów do sieci informatycznej strategicznych instytucji państwowych (infoterroryzm) w celu skopiowania danych, zmiany bądź ich usunięcia jest całkiem realna. Tak samo jak wysłanie impulsu elektromagnetycznego w celu zniszczenia urządzenia informatycznego.

Formą stosunkowo łatwą do zrealizowania, a jednocześnie pociągającą za sobą znaczne ilości ofiar po dokonanym zamachu, jest akt bioterroru. Polega on na użyciu bojowego środka biologicznego, czyli mikroorganizmu chorobotwórczego lub trującego produktu jego przemiany materii (bakterie, wirusy, riketsje - pasożyty wewnętrzne, np. tyfus plamisty, grzyby, pierwotniaki, toksyny). O ich wykorzystaniu zdecydować mogą proste powody:

• wysoki współczynnik zachorowalności;

• niskie dawki infekcyjne lub toksyczne;

• duża zakażalność i krótki okres inkubacji;

• duże straty socjoekonomiczne;

• trudność wykrycia we wczesnym etapie;

• duża dostępność;

• niski koszt produkcji;

• łatwość rozpowszechniania;

• stabilność w środowisku;

• brak lub mała skuteczność profilaktyki, ochrony i leczenia.

Zwrócić należy uwagę na łatwość ich przenoszenia:

pojemniki z cieczą;

pojemniki z proszkiem;

pojemniki aerozolowe;

bomba z pierzem;

bomba lodowa;

balony;

motolotnie;

modele latające;

"żywa bomba";

zakażone przedmioty.

Trudno jest precyzyjnie określić czas i miejsce potencjalnego ataku terrorystycznego. Wśród celów potencjalnych działań terrorystycznych wymienić można:

Obiekty rządowe, przedstawicielstwa dyplomatyczne

siedziby korporacji;

centra handlowe i rozrywkowe; środki komunikacji;

zakłady produkcyjne;

obiekty sportowe i kulturalne; świątynie;

elementy infrastruktury krytycznej:

porty, lotniska,

mosty i połączenia drogowe o szczególnym znaczeniu, elektrownie atomowe (skażenie środowiska),

systemy wodociągowe (skażenie wody pitnej);

Mimo, że kraj nasz nie jest wewnętrznie zagrożony terroryzmem (nie działają na terytoriur RP rodzime grupy terrorystyczne) i geograficzne jesteśmy oddaleni od głównych jego źródeł, t faktycznie nie możemy lekceważyć terroryzmu, musimy być jako państwo należycie przygotowani n możliwość dokonania na naszym terytorium zamachu terrorystycznego. Głównymi przesłankam determinującymi takie podejście do problemu są m.in.:

• prozachodnia polityka naszego państwa - zwłaszcza strategiczny sOJusz ze Stanarr Zjednoczonymi;

• integracja europejska (polska jako państwo graniczne Unii Europejskiej);

• udział sił zbrojnych RP oraz Policji w misjach pokojowych na terenach objętych konfliktarr zbrojnymi;

• polityczne pOplerarl1e walki z terroryzmem, łącznie z fizycznym udziałem polskieJ kontyngentów sił zbrojnych w amerykańskiej koalicji antyterrorystycznej.

Mając na względzie powyższe przesłanki Rzeczpospolita Polska musi mieć świadomość, i Jej aktualna orientacja polityczna może być przyczynkiem do wkroczenia na jej terytoriun międzynarodowego terroryzmu. Potencjalny atak terrorystyczny nie musi być przy tym skierowan przeciwko polskim obiektom, mogą to być znajdujące się na terytorium RP ambasady przedstawicielstwa dyplomatyczne lub handlowe państw obcych.

W Polsce, podobnie jak w większości krajów europejskich, mogą przebywać zwolennicy organizacji terrorystycznych. Istnieje także niebezpieczeństwo angażowania się w działalność terrorystyczną obywateli polskich, zafascynowanych kulturą, językiem i filozofią życia muzułmanów, którzy przeszli na islam. Jak dotychczas, liczba neofitów w naszym kraju jest trudna do ustalenia, m.in. dlatego, że urzędy państwowe nie mają uprawnień do zbierania danych na temat wyznania obywateli naszego kraju.

Za realną należy również uznać możliwość angażowania Się w działalność terrorystyczną zorganizowanych grup przestępczych. Przestępcy coraz częściej sięgają po metody charakterystyczne dla działalności terrorystycznej, walcząc pomiędzy sobą o wpływy, jak również wykorzystując je jako środki przestępczej działalności. Podkładanie ładunków wybuchowych pod sklepy, hurtownie, przedsiębiorstwa, itp., w celu zmuszenia ich właścicieli do płacenia haraczu, nie stanowi dziś w Polsce rzadkości. Dotyczy to również uprowadzania osób w celu uzyskania okupu.

Od terroryzmu niedaleka droga do terroru kryminalnego, z którym często mamy do czymema w praktyce policyjnej. Kojarzony jest on najczęściej z formami stosowanymi w przestępczości zorganizowanej. Strefy jej działania są rozległe:

• produkcja, handel i przemyt narkotyków;

• przemyt i handel bronią;

• produkcja, handel i przemyt alkoholu;napady na osoby podróżujące samochodami;

• prostytucja;

• wyroby tytoniowe;

• wyłudzanie kredytów;

• gry hazardowe;

• handel ludźmi;

• nielegalny przemyt cudzoziemców;

• ubezpieczenia;

• oszustwa podatkowe.

W polskim ustawodawstwie nie występuje termin "terroryzm" ani "akt terroryzmu", zaś sprawcy tego rodzaju przestępstw ponoszą odpowiedzialność karną na zasadach ogólnych, tzn. w zależności od tego, znamion jakich czynów przestępczych określonych przez ustawę karną wyczerpuje popełniony przez danego sprawcę czyn. W chwili obecnej w Polsce kwalifikuje Się między innymi następujące przestępstwa mające znamiona terroryzmu kryminalnego:

• zdarzenia zagrażające Zyciu lub zdrowiu ludzi w ruchu lądowym, wodnym lul powietrznym;

• użycie przemocy lub groźby bezprawnej w celu zmuszenia innej osoby do określonegc

zachowania się;

• działania polegające na czynnej napaści na osobę korzystającą z ochrony szczególnej n: mocy ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych, jeże] napaść ta miałaby miejsce na terenie Rzeczypospolitej Polskiej;

• posiadanie i wyrabianie broni palnej i amunicji bez prawnie wymaganego zezwolenia;

• wszelkie przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu.

Akty dokonywane w ramach współczesnego terroryzmu nakierowane są na spowodowanie masowych ofiar oraz spektakularnych skutków. Precyzyjne przewidywanie terminu, miejsca, Sposobu dokonania oraz zasięgu potencjalnego zamachu nie jest możliwe. Walkę ze zjawiskiem terroryzm utrudnia także szereg innych czynników, w tym m.in. brak określonego, realnego terytorium przeciwnika, anonimowość i skrytość przeciwnika, nagłość i gwałtowność działań, wykorzystywani( coraz nowszych metod i środków walki, czy postępująca globalizacja.

Walka z terroryzmem na płaszczyźnie zewnętrznej, obejmująca m.in. polityczne decyzje na arenie międzynarodowej, a także udział w oficjalnych projektach, mających na celu zwiększeni( skuteczności zwalczania zjawiska, pociągać musi także odpowiednie kroki, mające na celu wewnętrzne przygotowanie państwa, zarówno w zakresie aspektów prawnych, obejmujących

\

wypracowywanie odpowiednich uregulowań, jak też organizacyjnych, mających na celu właściw(

przygotowanie służb, przeznaczonych do fizycznego zwalczania terroryzmu. Istotne jest również. aby kroki te napędzane były wyobraźnią i zdolnością przewidywania, a nie dotkliwym pouczeniem.

Literatura:

Waldemar Zubrzycki - „Współczesne zagrożenia terrorystyczne”

M.Filar - „Terroryzm”

Bruce Hoffman - „Oblicza terroryzmu”

Pytanie kontrolne:

1. Definicja TERRORYZMU wg FBI.

FBI definiuje terroryzm jako bezprawne użycie siły lub przemocy wobec osób lub mienia, aby zastraszyć lub wywrzeć przymus na rząd, ludność cywilną albo części wyżej wymienionych, co zmierza do promocji celów politycznych lub społecznych.

---