Fizjologia - wyklad 8 - Stres

Stres zawodowy, a praca umysłowa

1. POJĘCIE STRESU

Stres związany jest z dążeniem człowieka do urzeczywistnienia jego popędów i ambicji życiowych dzięki czemu towarzyszy w zasadzie każdemu procesowi myślenia i działania.

Z punktu widzenia fizjologicznego za Stres uważa się chroniczny wysoki poziom psychicznego pobudzenia i napięcia w organizmie przekraczający możliwości danej osoby do uporania się z nim - co może prowadzi do dyskomfortu, zmniejszenia możliwości sprostania danej sytuacji, załamania nerwowego, lub w ostateczności do choroby psychicznej. Innymi słowy:

STRES to = WYSOKIE WYMAGANIA + DUŻE OGRANICZENIA + MAŁE WSPARCIE

Nadmierny stres pojawia się, gdy staramy się dorównać idealnemu wizerunkowi samego siebie. Kiedy nierealistyczne oczekiwania zderzają się z rzeczywistością, która niestety znacznie odbiega od ideału co rodzi rozczarowanie i frustracje.

Zbyt intensywny i długotrwały stan stresu może mieć poważne działanie destrukcyjne. Może uszkadzać układ immunologiczny, sprawiając, że osoba żyjąca w stresie będzie bardziej podatna na choroby. Utrata energii w wyniku nieustannego stresu sprawia, że organizm staje się niezdolny do codziennej regeneracji i prawidłowego odbioru i przetwarzania impulsów nerwowych.

Przykład reakcji stresowej

Nagły i bardzo intensywny stres ma wiele wspólnego ze strachem. Sprawia, że budzi się w nas pierwotny instynkt przeżycia wywołujący specyficzną reakcję fizyczną i chemiczną. Związane są one ze znacznie zwiększoną produkcją adrenaliny - hormonu wytwarzanego w gruczołach nadnerczy.

Adrenalina jest wydzielana bezpośrednio do krwiobiegu, dzięki czemu skutki jej działania są natychmiastowe. Przygotowuje ona organizm do ucieczki bądź do walki i stawiania czoła wyzwaniu. Zwiększony przypływ adrenaliny do krwi pojawia się w reakcji na strach lub na stres fizyczny bądź emocjonalny. Adrenalina przygotowuje tkanki i narządy wewnętrzne do szybkiej reakcji na kryzys, zwiększa tempo i siłę pracy serca oraz podnosi ciśnienie krwi. Przyspiesza także przemianę glikogenu w glukozę, dostarczając w ten sposób dodatkową energię do mięśni. Oddech także ulega przyspieszeniu, ponieważ płuca usiłują zaczerpnąć większą dawkę tlenu. Temperatura organizmu podnosi się i jednocześnie proces trawienia zostaje zatrzymany.

Wydzielanie adrenaliny może być pożyteczną i pozytywną reakcją na sytuacje niebezpieczne i wzbudzające strach. Adrenalina jest siłą umożliwiającą ludziom skuteczne działanie w chwili kryzysu, mobilizowanie maksymalnych sił i potencjału w celu odwrócenia grożącej katastrofy.

Przykład pozytywnej reakcji na stres

2. REKCJE CZŁOWIEKA NA STRES.

Każdy z nas reaguje na stres inaczej. W różnym też stopniu stres wpływa na każdy z układów anatomicznych naszego organizmu. Stres wpływa zarówno na stan fizyczny jak i na doświadczenia emocjonalne. W rzeczywistości człowiek wyposażony jest w specjalny biologiczny mechanizm reagowania na stres, który stymuluje reakcje fizyczne, psychologiczne i zachowawcze człowieka w momencie zetknięcia się z nim.

1. Reakcje fizyczne na stres

Można wyodrębnić trzy stadia reakcji na stres: alarm, opór i wyczerpanie.

a) Pierwsze stadium, nazwane reakcją alarmową, polega na mobilizacji fizycznej i psychicznej do natychmiastowej walki.

U człowieka do najbardziej widocznych reakcji alarmowych należą:

• przyspieszony puls,

• kołatanie serca i trudności z oddychaniem,

• skurcze żołądka,

• bóle głowy,

• zaparcia i biegunki,

• suchość w ustach,

• drżenie kończyn,

• nudności,

• wzmożone pocenie się,

• zgrzytanie zębami,

• zaciśnięte szczęki,

• niemożliwość usiedzenia w miejscu,

• gonitwa myśli.

Każdy, u kogo takie reakcje występują, przygotowuje się by stawić czoła niebezpieczeństwu, wyzwaniu albo innym prawdziwym lub urojonym wymaganiom.

Jednakże jest to stan tymczasowy i zarezerwowany jedynie dla reakcji na sytuacje ekstremalne. Organizm nie może znosić ich przez dłuższe okresy czasu.

b) stadium oporu pojawia się kiedy bezpośrednie niebezpieczeństwo zostaje oddalone albo kiedy człowiek dostosowuje się do nowej sytuacji, uruchomiony zostaje mechanizm odwrotny do sytuacji alarmowej i ciało wraca do swego normalnego stanu, a procesy umysłowe ulęgają spowolnieniu.

c) Stadium wyczerpania następuje, gdy bodziec wywołujący stres nie ustaje, bądź też po zaniknięciu tego bodźca nie ustaje opór. Może to zagrozić zdrowiu, a nawet spowodować śmierć.

2. Reakcje psychologiczne

Reakcje fizyczne są charakterystyczne dla wszystkich ssaków, u człowieka jednak sytuacja komplikuje się o dodatkowy wymiar psychologiczny. Ludzka zdolność do interpretowania sytuacji umożliwia nieskończoną różnorodność reakcji na stres.

Do najczęściej występujących reakcji psychologicznych należą:

• niemożliwość skoncentrowania myśli,

• trudności z podejmowaniem najdrobniejszych decyzji,

• utrata pewności siebie,

• irytacja lub częste wpadanie w złość,

• niezaspokajalne łaknienie lub innego rodzaju poczucie nienasycenia,

• zamartwianie się lub niepokój,

• brak entuzjazmu,

• cynizm,

• brak poczucia własnej wartości,

• irracjonalny strach lub wręcz panika.

Stresowi związanemu z reakcjami psychologicznymi często towarzyszą takie emocje, jak podniecenie, depresja, wściekłość i lęk, przy czym ich intensywność będzie różnić się zależnie od okoliczności. Wiele psychologicznych reakcji na stres staje się odruchem warunkowym i podlega utrwaleniu.

3. Reakcje przejawiające się w zachowaniu

Stres może objawiać się również poprzez zauważalne zmiany w zachowaniu człowieka odbiegające znacznie od jego dotychczasowego sposobu życia.

Zmiany te mogą obejmować:

• przesadne jedzenie i palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu i leków,

• zakłócenia snu: kłopoty z zasypianiem, zbyt wczesne budzenie się, uczucie zmęczenia

• tiki nerwowe i manieryzmy,

• roztargnienie,

• podatność na wypadki,

• pociąganie za włosy, obgryzanie paznokci, podrygiwanie nogą,

• utrata apetytu,

• nieuzasadniona agresywność,

• regularna praca do późnych godzin,

• złe gospodarowanie czasem,

• tłumienie uczuć i utrata zainteresowania wydarzeniami dnia codziennego,

• zalewanie się łzami bez wyraźnej przyczyny.

3. PRZYCZYNY STRESU

Przyczyny reakcji stresowej organizmu często są nazywane stresorami. Sposób, w jaki dana osoba reaguje na określoną liczbę stresorów jest determinowany przez takie czynniki jak osobowość i sprawność umysłowa.

Czynniki zewnętrzne często powodują powtarzający się stres w naszym życiu. Przyczyną może być nie tylko gorączkowy tryb życia w naszych czasach, ale nagromadzenie się wydarzeń, które pojedynczo znieślibyśmy bez kłopotów, ale które łącznie niebezpiecznie powiększają liczbę występujących stresorów.

Stresująca jest każda sytuacja, którą postrzegamy jako poddawanie nas próbie, zagrożenie lub potrzebę nagłej zmiany. Jednak nie wszystkie stresory muszą być negatywne. Nowy związek uczuciowy lub ważny awans może spowodować stres w bardziej pozytywny sposób. Czynniki wywołujące stres nie oddziaływają też jednakowo na wszystkich. Rozmowa kwalifikacyjna z ewentualnym pracodawcą czy egzamin może być drobnostką dla jednego, ale ciężkim przeżyciem dla innego. Czynnik stresotwórczy jest nim tylko wtedy, gdy sytuację postrzegamy i reagujemy na nią jako na powodującą stres, tym niemniej są w życiu ważne wydarzenia, które są stresujące niemal dla każdego.

4. STRES W ŚRODOWISKU PRACY

Stres jest nierozerwalnie związany z pracą. Badania nad stresem związanym z pracą przeprowadzone w Europie i Stanach Zjednoczonych ujawniły, że w dużych instytucjach sytuacje szczególnie stresujące mają związek z następującymi zagadnieniami:

l. Stosunki międzyludzkie - nieumiejętność współżycia z ludźmi, konflikty z przełożonymi lub z kolegami,

2. Rola w instytucji - brak określenia roli oraz jasnych celów, trudności z przekazywaniem zadań, nie znajomość zakresu swoich obowiązków ani konkretnego celu swoich działań, niewłaściwe gospodarowanie czasem,

3. Czynniki organizacyjne - brak pozytywnej reakcji na właściwie wykonywane zadania, odrzucanie nowych pomysłów przez przełożonych, utrudnienia w przepływie informacji, groźba zwolnienia,

4. Narzucone ograniczenia - nagłe zmiany, cele niemożliwe do osiągnięcia, nadmiar pracy, ograniczenie liczby personelu, zmniejszenie budżetu na szkolenia, narzucanie zespołu współpracowników. Konieczność zabierania głosu podczas spotkań, prezentacji i wywiadów.

5. Problemy w komunikowaniu się - zły lub niewłaściwy przepływ informacji, niejasne założenia i cele działań, brak koordynacji i współpracy na szczeblu kierownictwo-dozór -załoga.

Stres w środowisku pracy dotyka zarówno mężczyzn jak i kobiety , a jedna z głównych przyczyn stresu w pracy jest brak właściwego przygotowania na sytuacje stresogenne.

Przyczyny stresu negatywnego związanego z pracą to:

1. Rzadkie osiąganie sukcesu - prowadzi do niskiej samooceny,

2. System wartości i postawa życiowa odmienne od przełożonego,

3. Zbyt krótkie terminy realizacji zadań narzucane bez konsultacji z pracownikiem,

4. Redukcje wśród kolegów,

5. Niedostateczne zasoby, by dobrze wykonać pracę,

6. Znalezienie się w sytuacjach, których dotąd unikało się, w związku z czym nie umiejętność poradzenia sobie z nimi,

7. Próby sił - wygrana daje zadowolenie, przegrana stresuje,

8. Przyczyny osobiste: rozwód, kłopoty ze zdrowiem, przeprowadzka, itp.

5. LECZENIE STRESU

Dobrze jest uświadomić sobie, że pewnych rzeczy nie zmienimy, i są w naszym życiu sytuacje, w których stresu po prostu nie da się uniknąć, a w takich przypadkach należy nauczyć się z nim żyć i radzić sobie tak, by ponieść jak najmniejsze straty zdrowotne. Polega to między innymi na obiektywnej i dokładnej ocenie realiów sytuacji i sporządzeniu pozytywnego planu zaradczego. Najważniejsze jest uświadomienie sobie znaków ostrzegawczych: każdy, kto dostrzega u siebie wczesne oznaki fizyczne nadmiernego stresu powinien przeanalizować swoje życie i spróbować je przeorganizować oraz kontrolować bieg wydarzeń.

Innym ważnym sposobem radzenia sobie ze stresem jest medytacja, terapia relaksacyjna oraz ćwiczenia fizyczne.

Całkowite pozbycie się stresu jest niemożliwe, stres jednak można kontrolować. Pokonanie i kontrola stresu zaczyna się od pozytywnego nastawienia.

Najważniejszym i warunkami opanowania stresu są: świadomość, odpowiedzialność i umiejętność stawiania czoła trudnościom.

Po pierwsze trzeba być świadomym poziomu stresu, sygnałów jego obecności, przyczyn stresu i sposobów jego opanowania. Kolejnym krokiem ku pozytywnej zmianie jest samoakceptacja. To jacy jesteśmy dzisiaj jest wynikiem, doświadczeń całego naszego życia. W związku z tym nie należy oceniać się zbyt surowo, bardzo ważne jest by zaakceptować się takimi jakimi jesteśmy. Wreszcie należy przyznać, że to na nas spoczywa odpowiedzialność zapoczątkowania zmian. Niezależnie od tego, jaki czynnik stresotwórczy występuje w naszym życiu - hałas w biurze, szef-tyran, nieudane małżeństwo, niewygodne mieszkanie - to my sami możemy zapoczątkować niezbędne zmiany.

5

---