Istota praw dziecka
Każdemu dziecku przysługują prawa dziecka tak jak każdemu dorosłemu przysługują prawa człowieka. Prawa dziecka są więc naturalną konsekwencją praw człowieka. Praw tych nikt nie może dziecko pozbawić.
Relacja państwo-dziecko
Prawa dziecka dotyczą relacji Państwo dziecko. Oznacza to, że państwo musi zapewnić dziecku możliwość korzystania z przysługujących mu praw, a wszystkie instytucje państwowe i ich przedstawiciele: np. policjanci, sędziowie, lekarze, nauczyciele, urzędnicy… etc muszą przestrzegać praw dziecka bo tak stanowi prawo. Na przykład jeżeli mówimy o prawie do prywatności oznacza ono między innymi, że pielęgniarka nie może przekazywać danych o zdrowiu dziecka osobom nieupoważnionym, informacje o problemach z nauką powinny być przekazywane bezpośrednio rodzicom czy opiekunom dziecka a nie podczas spotkania z innymi rodzicami. Prawo do wyrażania własnych poglądów w sprawach, które dotyczą dziecka oznacza, że państwo powinno umożliwić dziecku swobodę wypowiedzi np. w postępowaniu przed sądem, gdy dochodzi do decyzji o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej (zależy od wieku dziecka) ale również na poziomie podejmowania decyzji lokalnych np. gdzie powinien znajdować się plac zabaw, boisko etc.
Prawa dziecka a relacje z rodzicami
Prawa dziecka nie kolidują z prawem rodziców do wychowywania dzieci zgodnie z ich wartościami i światopoglądem, chyba, że dochodzi do sytuacji niebezpiecznych, groźnych dla dziecka lub niezgodnych z prawem: zaniedbania, krzywdzenia, zmuszania do pracy zarobkowej, unikania obowiązku szkolnego etc……
To najczęściej rodzice lub opiekunowie reprezentują dziecko przed organami państwa i jako pierwsi zgłaszają łamanie jego praw.
Czy znajomość praw dziecka wpływa na jego życie
Dziecko znające swoje prawa jest w stanie świadomie z nich korzystać. Zaczyna rozumieć, że jest traktowane przez Państwo podmiotowo a nie przedmiotowo, że ma prawa, które muszą być respektowane. To niezwykle ważne bo w ten sposób budujemy społeczeństwo obywatelskie. Jednocześnie dziecko świadome swoich praw jest w stanie łatwiej obronić się przed przemocą, krzywdzeniem, dyskryminacją bo wie, że ma do tego prawo i że są instytucje, które powinny mu pomóc.
Prawa a obowiązki
Prawa dziecka i obowiązki to dwie odrębne rzeczy. To, że dziecko ma prawa nie zależy od tego czy wykonuje swoje obowiązki czy nie (choć powinno to robić). Wraz z przyjściem na świat, każde dziecko nabywa prawa, na które nie trzeba zasłużyć, spełniając jakiekolwiek wymagania.
Historia praw dziecka nie jest zbyt długa bowiem dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku w świadomości ludzi ukształtowało się przekonanie, że dziecko potrzebuje specjalnej opieki i ochrony. W okresie średniowiecza i kilku kolejnych epok hołdowano przekonaniu, że dziecko, będące zaledwie „materiałem” na człowieka, wymaga surowego traktowania i bezwzględnego dyscyplinowania, ponieważ tylko w ten sposób może wyrosnąć na pełnowartościową jednostkę ludzką. Rodziło się wiele dzieci, ale niewiele z nich miało szansę dożyć wieku kilku lat - nie tylko ze względu na trudne warunki sanitarne itp., ale także brak należytej opieki i troski.
Osobą, której tragiczna historia zapoczątkowała w XIX w. działalność międzynarodowego ruchu na rzecz ochrony praw dzieci, była 8-letnia dziewczynka, Mary Ellen Wilson z Baltimore, bita regularnie przez matkę. Pomoc uzyskała od osób należących do lokalnego oddziału stowarzyszenia przeciwdziałania okrucieństwu wobec zwierząt. Pod wpływem tamtego wydarzenia od roku 1874 w USA powstało ponad 200 różnych lokalnych stowarzyszeń, których celem była ochrona dzieci przed przemocą. Zaczęto traktować je jako pełnowartościowych ludzi, którzy jako osoby jeszcze niedorosłe potrzebują szczególnego traktowania, opieki i warunków życia, które mogą zapewnić im możliwość prawidłowego rozwoju. Państwo, samorządy i organizacje społeczne postawiły sobie za cel działanie na rzecz dobra dzieci i przestrzegania ich praw do godziwego życia.
Stopniowo także w innych krajach powstawały organizacje chroniące dzieci i walczące w imię ich praw. Od 1880 r. w Europie powstawały towarzystwa międzynarodowe (kryminologów, sędziów dla nieletnich, opieki nad dziećmi porzuconymi i bezdomnymi), które pracowały nad łagodzeniem prawa karnego dla nieletnich, zakładaniu placówek wychowawczych i opiekuńczych dla dzieci itp.
Po raz pierwszy prawa dziecka zapisano w Deklaracji Genewskiej z 1924 jednak najważniejszym, kompleksowym dokumentem określającym prawa dziecka jest Konwencja o prawach dziecka.
1924 - Zgromadzenie Ogólne Ligi Narodów przyjęło Deklarację Praw Dziecka (zwaną Genewską).(link do dokumentu znajdującego się w aktach prawnych)
1946 - Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych powołało organizację UNICEF (link do o nas)
1948 - Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka (link do dokument znajdującego się aktach prawnych)
1950 - powstanie Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (ratyfikowana przez Polskę w 1993 r.). (link do dokumentu znajdującego się w aktach prawnych)
1959 - Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych proklamowało Deklarację Praw Dziecka, która jest rozszerzeniem Deklaracji Genewskiej.(link do dokumentu znajdującego się w aktach prawnych)
1978 - Polska złożyła propozycję projektu Konwencji o Prawach Dziecka.
1989 - Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych przyjęło Konwencję o Prawach Dziecka, która weszła w życie w 1990 r., Polska ratyfikowała ją w 1991 r.
1990 - Światowy Szczyt w Sprawie Dzieci w Nowym Jorku. .
1996 r. - Europejska Konwencja o Wykonywaniu Praw Dzieci. Weszła w życie w 2000 r., ratyfikowana przez Polskę w 1997 r. (link do dokumentu znajdującego się w aktach prawnych)
1996 r. - Pierwszy Światowy Kongres na rzecz Przeciwdziałania Prostytucji i Pornografii Dziecięcej.
2000 r. - stworzenie dwóch protokołów fakultatywnych do Konwencji o Prawach Dziecka - dotyczących angażowania dzieci w konflikty zbrojne i handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i pornografii. (link do dokumentu znajdującego się w aktach prawnych)
2001 r. - Drugi Światowy Kongres na rzecz Przeciwdziałania Prostytucji i Pornografii Dziecięcej w Jokohamie.
Konwencja o prawach dziecka
Najważniejszym aktem prawnym, który określa prawa dziecka jest Konwencja o prawach dziecka. Potocznie nazywa się ją światową konstytucją praw dziecka. Została uchwalona 20 listopada 1989 roku przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych. Wszystkie 192 kraje, które zdecydowały się ratyfikować ten dokument, zobowiązały się do respektowania i realizowania jego zapisów. Polska uczyniła to w 1991 roku.
Konwencja jest dokumentem w pewnym sensie rewolucyjnym bo po raz pierwszy zostały w niej uwzględnione prawa i wolności osobiste dziecka takie jak np. prawo do prywatności, swobody wypowiedzi etc. Konwencja wprowadziła też mechanizm kontroli respektowania praw dziecka przez poszczególne państwa. Są one zobowiązane do składania raportów z wykonywania Konwencji, rozpatrywanych następnie przez specjalnie powołany w tym celu Komitet Praw Dziecka z siedzibą w Genewie.
Konwencja zakłada, że dzieci nie są w pełni dojrzałe i na tyle świadome, by same mogły o siebie zadbać, przez co należy im się szczególna opieka i ochrona. Najważniejszymi zasadami, którymi kierowali się twórcy Konwencji są : zasada kierowania się zawsze dobrem dziecka oraz zasada równości wobec prawa wszystkich dzieci niezależnie od pochodzenia, koloru skóry czy wyznania.
Polska była inicjatorem i pomysłodawcą stworzenia Konwencji o prawach dziecka dlatego też spoczywa na nas szczególna rola, aby prawa dziecka były w Polsce znane i przestrzegane.
Jednym z zadań Polskiego Komitetu Narodowego UNICEF jest upowszechnianie zapisów Konwencji o Prawach Dziecka w szerokich kręgach społeczeństwa: wśród nauczycieli, rodziców, przedstawicieli prawa a przede wszystkim wśród dzieci i młodzieży. W związku z tym UNICEF przygotował projekt „Wakacje z prawami dziecka” , skierowany do dzieci korzystających z letniego wypoczynku (kolonii, obozów, wczasów).
Konwencja o Prawach Dziecka w Polsce
Polska miała swój duży wkład w uchwaleniu Konwencji przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, już w 1978 roku przedkładając pierwszy projekt dokumentu Komisji Praw Człowieka ONZ
Konwencja o Prawach Dziecka a działalność UNICEF
UNICEF stoi na straży Konwencji o Prawach Dziecka. Jej zapisy są podstawą działalności organizacji. UNICEF podejmuje starania, by prawa dziecka stanowiły kanon zasad etycznych oraz standardów międzynarodowych w postępowaniu wobec dzieci.
UNICEF stoi na straży Konwencji o Prawach Dziecka. Jej zapisy są podstawą działalności organizacji. UNICEF podejmuje starania, by prawa dziecka stanowiły kanon zasad etycznych oraz standardów międzynarodowych w postępowaniu wobec dzieci.
2222222222222222222222
5. Prawo dziecka do prywatności.
Prywatność dziecka ma być zapewniona we wszystkich sytuacjach i środowiskach, w jakich ono się znajduje. Powinna być zagwarantowana w rodzinie, w instytucjach opiekuńczych, w szkole, w miejscach pracy, w zakładzie służby zdrowia, a także w zakładach, w których są umieszczone dzieci, które weszły w konflikt z prawem karnym lub są o to podejrzane.
Prywatność ma być także zapewniona w kontaktowaniu się z innymi osobami, w tym gdy dziecko poszukuje rady lub doradztwa, zwłaszcza gdy dziecko jest krzywdzone, również w rodzinie.
Zadania:
* Podczas swoich zimowych wędrówek sporządźcie mapę zagrożeń, na które możecie być narażeni. Dowiedzcie się także, kto i w jakich sytuacjach może wam pomóc (psycholog w poradni, pedagog szkolny, Komitet Ochrony Praw Dziecka, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, sąd, policja). Wyeksponujcie te informacje w swoich szkołach.
3333333333333333
O szkodliwości powszechnych przekonań czyli prawa dziecka w polskim systemie prawnym.
20 listopada 1989 roku Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych uchwaliło podstawowy akt prawny dotyczący dzieci - Konwencję o prawach dziecka, która weszła w życie 2 września 1990 roku. W Polsce Konwencja obowiązuje od 7 lipca 1991 roku. Jest to pierwszy dokument międzynarodowy zwany światową konstytucją praw dziecka, który zawiera tak szeroki katalog praw i wolności osobistych dziecka.
Tworząc katalog praw dziecka wzięto przede wszystkim pod uwagę zasadę dobra dziecka, równości wszystkich dzieci wobec prawa, zasadę poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców, a także zasadę pomocy państwa. Prawa dziecka wynikają z godności i niepowtarzalności dziecka jako człowieka i przysługują każdemu bez względu na jego stosunek do obowiązków. Można je ograniczyć jedynie ustawą z wyjątkiem prawa do ochrony przed torturami, nieludzkim i poniżającym traktowaniem i karaniem.
Prawa dziecka, wywodzące się z kategorii praw człowieka, przysługują w relacji władza - jednostka. Praw dziecka nie narusza łobuz bijący przedszkolaka. Narusza je nauczyciel np. każąc dziecku klęczeć w kącie klasy. Szkoła poprzez dyrektora i nauczycieli realizuje zadania delegowane przez władzę państwową. Obowiązkiem urzędników władz oświatowych, dyrektorów, nauczycieli jest respektowanie praw człowieka/dziecka, a także ich upowszechnianie.
Źródłem prawa w naszym kraju są: Konstytucja RP, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Konstytucja jest najwyższym prawem RP. Zgodnie z art. 30 rozdziału II „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”.
Konstytucja RP zapewnia również dzieciom pozbawionym władzy rodzicielskiej ochronę praw dziecka, gwarantuje prawo do opieki i pomocy władz publicznych, zobowiązuje organy władzy publicznej do wysłuchania i - w miarę możliwości - uwzględniania zdania dziecka.
W art. 72 Konstytucji czytamy:
Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.
Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.
W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględniania zdania dziecka.
Art. 9 tegoż dokumentu obliguje Polskę do przestrzegania wiążącego ją prawa międzynarodowego. Nasz kraj ratyfikując Konwencję o prawach dziecka zobowiązał się jednocześnie do respektowania zawartych w niej praw.
Polska wniosła odrębne deklaracje do ratyfikowanego dokumentu. I tak korzystanie przez dziecko w Polsce z jego praw określonych w artykułach od 12 do 16 Konwencji dokonuje się z poszanowaniem władzy rodzicielskiej zgodnie z polskimi zwyczajami i tradycjami dotyczącymi miejsca dziecka w rodzinie i poza rodziną.
W odniesieniu do artykułu 7 konwencji Polska zastrzegła, że prawo dziecka przysposobionego do poznania rodziców naturalnych będzie podlegało ograniczeniu poprzez obowiązywanie rozwiązań prawnych umożliwiających przysposabiającym zachowanie tajemnicy pochodzenia dziecka.
Sejm RP przyjmując 7 września 1991 roku ustawę o systemie oświaty (tekst jednolity Dz.U. z 2004 roku Nr 256 poz. 2572) kierował się zasadami zawartymi w Konstytucji RP i Konwencji o prawach dziecka.
Zgodnie z art. 4 tejże ustawy:
Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia.
Art. 33 nakłada obowiązek nadzoru nad:
przestrzeganiem praw dziecka i praw ucznia oraz upowszechnianie wiedzy o tych prawach,
zapewnieniem uczniom bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki.";
Paragraf 16 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Z 2001r.
Nr 61 poz. 624 z późn. zm.) nakłada obowiązek określenia w statutach szczegółowych zasad rekrutacji uczniów do szkoły oraz ich prawa i obowiązki, w tym:
rodzaje nagród i kar stosowanych wobec uczniów oraz tryb odwoływania się od kary; nie mogą być stosowane kary naruszające nietykalność i godność osobistą ucznia,
przypadki, w których dyrektor szkoły może wystąpić do kuratora oświaty z wnioskiem o przeniesienie ucznia do innej szkoły,
warunki pobytu w szkole zapewniające uczniom bezpieczeństwo, ochronę przed przemocą, uzależnieniami, demoralizacją oraz innymi przejawami patologii społecznej.
Przytoczone uregulowania prawne porządkują hierarchię ważności dokumentów obligujących do przestrzegania praw dziecka w szkołach i placówkach.
Prawo do informacji
Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
Art. 54 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem skarbu Państwa.
Art. 61 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Dziecko będzie miało prawo do swobodnej wypowiedzi: prawo to ma zawierać swobodę poszukiwania, otrzymywania i przekazywania informacji oraz idei wszelkiego rodzaju, bez względu na granice, w formie ustnej, pisemnej, bądź za pomocą druku, w formie artystycznej lub z wykorzystaniem każdego innego środka przekazu według wyboru dziecka.
Wykonywanie tego prawa może podlegać pewnym ograniczeniom, lecz tylko takim, które są przewidziane przez prawo i które są konieczne:
dla poszanowania praw lub reputacji innych osób
dla ochrony bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego, bądź zdrowia publicznego albo moralności”
Art. 13 Konwencja o prawach dziecka
Ustawa z dnia 6 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2001r. Nr 112, poz. 1198) umożliwia każdemu obywatelowi prawo dostępu do informacji publicznej. Udostępnianie informacji następuje bez zwłoki, nie później jednak niż 14 dni po wniosku.
Prawo do informacji, jak wskazują przytoczone uregulowania prawne, jest najbardziej ,,pojemnym” prawem. Zawiera bowiem prawo do znajomości swoich praw i warunkujących korzystanie z nich praw proceduralnych, prawo do otrzymywania informacji z różnych źródeł, prawo do otrzymywania informacji dotyczących ucznia o podejmowanych w jego sprawie decyzjach oraz prawo dostępu do informacji na temat życia szkolnego
Z artykułu 55 ustawy o systemie oświaty wynika prawo do zapoznania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami oraz prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu.
Z Rozporządzenia MENiS z dnia 7 września 2004 roku w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy (Dz. U. z 2004r. Nr 199, poz. 2046 z późn. zm.) wynika prawo ucznia do poznania na początku każdego roku szkolnego wymagań edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych ocen klasyfikacyjnych, wynikających z realizowanego przez nauczyciela programu nauczania oraz sposobów sprawdzania osiągnięć edukacyjnych, prawo ucznia do bycia zapoznanym z zasadami oceniania zachowania, z warunkami i trybem uzyskania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej zarówno z zajęć edukacyjnych jak i zachowania, prawo ucznia do tego aby ocena była jawna, prawo do udostępnienia mu sprawdzonych i ocenionych pisemnych prac kontrolnych oraz innej dokumentacji dotyczących oceniania, prawo ucznia do uzyskania od nauczyciela uzasadnienia wystawionej oceny. Przekazywanie tych informacji należy do obowiązków każdego nauczyciela.
Wolność od poniżania
Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.
Art.40 Konstytucji RP
Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonym w ustawie.
Art. 41 Konstytucji RP
Państwa - Strony będą podejmowały wszelkie właściwe kroki w dziedzinie ustawodawczej, administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej, krzywdy lub nadużyć, zaniedbania bądź niedbałego traktowania lub wyzysku, a w tym wykorzystania w celach seksualnych dzieci pozostających pod opieką rodzica/ów, opiekuna/ów/ prawnego/ych/ lub innej osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem.
Art.19 Konwencji o Prawach Dziecka
Prawo do ochrony przed poniżającym i okrutnym traktowaniem i karaniem zawiera całkowity zakaz stosowania jakichkolwiek form przemocy fizycznej oraz obliguje do poszanowania godności ucznia poprzez zakaz obrażania, poniżania, wyśmiewania i stosowania presji psychicznej. Nie wolno stosować odpowiedzialności zbiorowej ani publicznego karania. Nie wolno karać ucznia poprzez odebranie mu praw. To prawo nie podlega żadnym ograniczeniom.
Prawo do prywatności
Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.
Art. 47 Konstytucji RP
Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczącej jego osoby.
Art. 51 Konstytucji RP
Żadne dziecko nie będzie podlegało arbitralnej lub bezprawnej ingerencji w sferę życia prywatnego, rodzinnego lub domowego, czy w korespondencji, ani bezprawym zamachom na jego honor i reputację.
Art. 16 Konwencji o Prawach Dziecka
Prywatność jest jednym z tych praw, które mają szczególnie pojemy zakres podmiotowy. Przy próbie wyjaśnienia pojęcia prywatność pojawiają się wyrażenia takie jak: samotność, odosobnienie, tajemnica, autonomia, honor, reputacja. Tak więc prywatność polega na ochronie tej sfery życia, która nie dotyczy innych. Jednocześnie jednostka samodzielnie wyznacza granice swojej prywatności, decydując o tym, które informacje chce ujawnić.
Prawo do prywatności obejmuje możliwość kierowania swoim życiem rodzinnym, ochronę przed przedstawianiem jednostki w fałszywym świetle, zakaz ujawniania informacji tych poufnych i tych obojętnych, zakaz publikowania wypowiedzi i wizerunku bez zgody zainteresowanego.
Prawo dziecka do prywatności jest ograniczone prawem rodziców (opiekunów) do wpływania na korzystanie przez dziecko z tego prawa. W przypadku dziecka szczególnie ważna jest ochrona prawa do prywatności wtedy, gdy zwraca się ono o poradę czy pomoc np. z powodu doznanych krzywd. Również przy pozyskiwaniu i ujawnianiu informacji o dziecku winno być przestrzegane prawo do prywatności. Dziecko jak każdy dorosły może odmówić udzielenia informacji o swoich przekonaniach religijnych czy narodowości. Naruszeniem prawa do prywatności jest upowszechnianie fałszywych lub niesprawdzonych opinii o dziecku.
Ingerencja w prawo dziecka do prywatności jest możliwa, ale tylko wtedy, gdy taką ingerencję przewiduje i dopuszcza prawo ( np. wtedy, gdy dziecku dzieje się krzywda).
Prawa a obowiązki
Warto w tym miejscu podkreślić, że prawo lub wolność jednostki związana jest z obowiązkiem, ale nie jest to sprzężenie zwrotne tzn. korzystanie ze swoich praw nie jest uzależnione od wypełniania obowiązków. W stosunku do jednostki powiedzieć by można: prawa to prawa, korzystanie z nich nie jest obowiązkiem, ale żadna władza nie może nas ich pozbawić nawet wtedy, gdy z nich nie korzystamy. Obowiązki należy wypełniać, a za nie wywiązywanie się z obowiązków ponosimy konsekwencję. Natomiast prawa i wolności jednostki nakładają na władzę obowiązek czynienia czegoś lub powstrzymania się od działania. Jeżeli jednostce przysługuje prawo do nauki, to władza ma zbudować tyle szkół, zatrudnić tylu nauczycieli, zakupić stosowną ilość krzeseł itp. by każdy z nas mógł z tego prawa skorzystać. Z podobną sytuacją mamy do czynienia w szkole. Jeżeli uczeń ma prawo do... to obowiązkiem nauczyciela, władz szkolnych jest stworzyć mu możliwości korzystania z tego prawa.
Nieporozumieniem jest mówienie o prawach dziecka w szkole w kontekście wypełniania obowiązków, czasem uzależniając wręcz przyznanie praw od realizacji obowiązków. O twardym zakorzenieniu się tego stereotypu edukacyjnego w świadomości osób dorosłych, świadczyć może uwaga końcowa sprawozdania z wykonania postanowień Konwencji, które złożyła w 1993 r Polska do Komitetu Praw Dziecka: Oddzielenie uprawnień dziecka od jego powinności może utrudniać proces kierowania prawidłowym rozwojem psychospołecznym, a tym samym działać na jego niekorzyść. Powyższa uwaga formułuje pogląd, że niedobrze się stało, iż Konwencja traktuje o prawach, a pomija obowiązki. Równocześnie ilustruje stan wiedzy o prawach człowieka wśród dorosłych oraz pokazuje, jak trudno jest dorosłym uznać, że dzieci mają prawa niezależnie od tego, czy wypełniają obowiązki.
Nie znaczy to wcale, że dzieciom nie należy wyznaczać obowiązków. Wręcz przeciwnie. Z pedagogicznego punktu widzenia dziecko powinno mieć jasno określone obowiązki możliwe do wyegzekwowania.
Dzieci powinny znać swoje prawa, a ich znajomość pozwoli im nie tylko na poznanie i zrozumienie istoty fundamentalnych praw człowieka, ale również przygotuje do życia w państwie prawa, w którym obywatele czują się chronieni i związani prawem.
Swoje prawa uczniowie mogą poznać w trakcie okazjonalnych spotkań, lekcji z niektórych przedmiotów szkolnych. Niewielkie zainteresowanie przekazywaniem wiedzy dotyczącej praw wynika z braku zrozumienia istoty praw i wolności wśród nauczycieli. Z obawy przed utratą autorytetu nie zawsze rzetelnie informują swoich uczniów o przysługujących im prawach.
Poprawa sytuacji przestrzegania praw dziecka w szkole możliwa jest jedynie wtedy, gdy edukacja w zakresie praw człowieka będzie stałym elementem programu nauczania zarówno na poziomie szkoły gimnazjalnej, ponadgimnazjalnej jak wyższej tj. w ramach przygotowania do przyszłej pracy w zawodzie nauczycielskim.
Planowanie, prowadzenie tak szeroko zakrojonej edukacji prawnej wiąże się z analizą programów nauczania. Instytucje zajmujące się doskonaleniem nauczycieli, organizacje pozarządowe powinny być zainteresowane wprowadzeniem systematycznej edukacji prawnej do polskich szkół. Trudność może sprawić niedostateczna ilość środków finansowych przeznaczonych na ten cel.
Odrębnym problemem jest przekonanie do tego pomysłu osób sprawujących władzę. Zdaniem Marka Nowickiego (byłego Prezesa Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w Warszawie): Rządzący zawsze mają skłonność do ograniczania praw i wolności ludzi. Tak zawsze było, tak jest i tak będzie, albowiem ograniczając prawa łatwiej jest ludźmi rządzić i łatwiej jest realizować nawet szlachetne politycznie cele.