II WOJNA ŚWIATOWA
I Przyczyny wybuchu II Wojny Światowej
1) Postanowienia traktatu wersalskiego
-obciążenie winą Niemcy za wybuch I wojny
-utrata przez Niemcy znacznej części terytorium(w tym kolonii)
-Niemcy musza płacić reperacje wojenne
-ograniczenie suwerenności Niemiec
-rozdział byłych ziem niemieckich innym państwom
-zmniejszenie sił zbrojnych
2) Dojście do władzy 2 ideologii: komunizmu i faszyzmu
Obie ideologie spełniały kryteria totalitaryzmu: monopartyjność, państwa policyjne, zniesienie swobód i wolności obywatelskich, prześladowania przeciwników politycznych, rozwinięty program propagandy, ujednolicenie kultury- cenzura, wychowanie zgodne z ideologią.
-Komunizm- ideologia postulująca obalenie kapitalizmu i wprowadzenie na jego miejsce ustroju pozbawionego własności prywatnej i realizującego równość wszystkich członków społeczeństwa. Elementy tej ideologii to idee równości i wspólnoty. Zasadnicze znaczenie w przejściu od kapitalizmu do socjalizmu miała walka klas, szczególną, kierowniczą rolę odgrywała klasa robotnicza. Najważniejsze zasady organizacji to ścisła dyscyplina oraz całkowite poświęcenie celom formułowanym przez elitę przywódczą. W warunkach panującego ustroju partie komunistyczne nabierały charakteru masowego.
-Faszyzm- nazwa masowych ruchów politycznych, także ideologii, o skrajnie nacjonalistycznym charakterze, zmierzających do zdobycia władzy i stworzenia totalitarnego państwa. Faszyzm był ruchem politycznym kierowanym przez Hitlera i jego partię NSDAP, zmierzającym ustanowienia III Rzeszy. Program ruchu rozwinął Hitler w Mein Kampf. Faszyzm był ideologią ludzi pokonanych i rozczarowanych klęską w II wojnie. Zwracał się przeciw komunizmowi oraz wszystkiemu związanemu z Żydami. Występował przeciwko chrześcijaństwu i Kościołom, próbując stworzyć własną religię. Faszyzm dążył do zawładnięcia człowiekiem, wymagał nie tylko lojalności i posłuszeństwa, ale i czynnego wspierania ruchu.
3)Upadek ładu wersalskiego
-remilitaryzacja Nadrenii
-pobory do wojska i zwiększenie ilości sił zbrojnych
-włączenie okręgu Saary
-anszlus Austrii
-zajęcie Sudetów, Czech i Moraw
-zajęcie Kłajpedy
II Działania wojenne
Podboje Niemiec do 1939r.
-anszlus Austrii
-zajęcie Sudetów
-przyłączenie Czech i Moraw
-zajęcie Kłajpedy na Litwie
Podboje Niemiec w latach 1939- 1941
-Polska 1.09 1945
-Dania 5.04 1940
-Norwegia 04.1940
-kraje Beneluxu 06.1940
-Francję 06.1940: podział na 2 części- okupowaną i przejęta przez rząd Petena w Vichy
-atak na Anglię 07-10.1940
-Grecja
-Jugosławia
-ZSRR 22.06 1941
Podboje ZSRR w latach 1939- 1941
-Finlandia
-Litwa
-Łotwa
-Estonia
-Besarabia
-Bukowina północna
III Sprawa Japonii
IV Największe i najważniejsze bitwy II wojny światowej
Stalingrad
Załamanie się koncepcji wojny błyskawicznej zmusiło Niemców do zmiany strategii i uderzenie na centra gospodarcze. 12.07.1942 powstał Front Stalingradzki- Armia gen. Czujkowa broniła miasta oraz przejść górskich. 19.11. Armia Czerwona przeszła do kontrofensywy, okrążając siły wroga. Armia feldmarszałka Paulusa broniła się aż do 2. 02 1944r., kiedy zdobyto ostatni punkt oporu w mieście. W bitwie tej Niemcy stracili ¼ sił wschodnich- zostały zniszczone 2 armie niemieckie, 2 włoskie i 1 rumuńska.
Bitwa o Anglię
19.07.1940r. Hitler zaproponował Anglii pokój, rząd angielski odrzucił propozycję. Masowe naloty i ataki niemieckich łodzi podwodnych rozpoczęły bitwę o Anglię. 8.08. 1940r. rozpoczęła się trwająca 3 miesiące bitwa powietrzna. W obronie Anglii brały udział również polskie jednostki. We wrześniu rozpoczęły się zmasowane naloty Luftwaffe na Londymn i inne miasta- Niemcy liczyli, z zastraszeni ludzie zmuszą rząd brytyjski do poddania się. 27.09 zrezygnowali oni z planów inwazji i nalotów dziennych, zaczęli naloty nocna, które nie miału wpływu na dalsze losy batalii. Do końca października zestrzelono ok. 203 samolotów niemieckich.
Bitwa na Łuku Kurskim
W 1943r ofensywa Armii Czerwonej utworzyła w rejonie Kurska frontu o dł. ok. 300 km. Hitler planował zniszczyć siły radzieckie na tzw. „łuku kurskim”, jednak tajne plany zostały przekazane ZSRR. 5.07. 9143r. wojska niemieckie rozpoczęły natarcie pod Kurskiem, nie odnosząc przy tym żadnych sukcesów. 12.07 koło wsi Prochorowka doszło do największej bitwy pancernej w dziejach II wojny. Sukces radziecki dał początek ofensywie na innych frontach, a państwa „osi” zaczęły tracić inicjatywę strategiczną
Bitwa o Midway
Po klęsce Japończyków na Morzu Koralowym samoloty amerykańskie zagroziły bezpośrednio Wyspom Japońskim. Uwagę Japończyków zwróciła wyspa Midway, której opanowanie uniemożliwiłoby dalsze naloty amerykańskie i zagroziło szlakom morskim łączącym USA i Australię. Bitwa o Midway została stoczona 3-5.06.1942r, siły japońskie straciły, ważne dla celów strategicznych, lotniskowce. Klęska w bitwie o Midway osłabiła siłę i aktywność działań floty Japońskiej.
V Powstanie Wielkiej Koalicji
-inicjatywa Wielkiej Brytanii w powstaniu koalicji antyhitlerowskiej
Napaść III Rzeszy na ZSRR nie była niespodzianką. 22.06. Anglia, a 24.06.1941r. USA zadeklarowały gotowość do udzielenia ZSRR pomocy materiałowej. 12 lipca Wielka Brytania podpisała układ ze Związkiem Radzieckim, gwarantujący wzajemną pomoc walce z III Rzeszą oraz zobowiązujący do podejmowania rokowań pokojowych tylko za obopólna zgodą. W lipcu ZSRR podpisała podobne układy z Czechosłowacja i Polską. We wrześniu 1941r. rząd radziecki nawiązał stosunki z Komitetem Wolnej Francji i przystąpił do Karty Atlantyckiej. Dzieło budowy Wielkiej Koalicji uwieńczyło ogłoszenie Karty Narodów Zjednoczonych, zobowiązującej do wzajemnej pomocy w walce z krajami „osi” i z ich wspólnikami..
-państwa osi- Japonia, Włochy, Niemcy
VI Konferencje
Teheran
W dniach od 28.11- 1.12 1943r. doszło do spotkania w Teheranie Wielkiej Trójki: Stalina, Roosevelta i Churchilla. Strona radziecka przywiązywała uwagę do spraw wojskowych związanych z operacjami wojennymi dotyczącymi państw „osi”- chciano namówić Turcję do współpracy, wyznaczono termin lądowania sił alianckich we Francji. Wśród zagadnień poruszanych na konferencji na czoło wysunęła się kwestia Polski i Niemiec. Wobec sprzeczności poglądów między Rooseveltem proponującym podział Niemiec na 5 państw, a Stalinem domagającym się okupacji całych Niemiec, sprawę powierzono Europejskiej Komisji Doradczej. Zdecydowano, że granica Polsko- Radziecka ma być oparta o linię Curzona. Po wyzwoleniu miała otrzymać tereny nad Odrą, lewobrzeżna część Opolszczyzny oraz Gdańsk, Warmię i Mazury. Uzgodniono również, że Polska pozostaje w obszarze planowania strategicznego ZSRR. Decyzje te zapadły bez zgody Polskich władz.
Jałta
Druga kolejna konferencja Wielkiej Trójki w Jałcie na Krymie trwała od 4 - 11 lutego 1945r. Miała decydujące znaczenie dla powojennego kształtu świata. Na konferencji rozstrzygnięto sprawę przyszłości Niemiec. Postanowiono:
-podzielić Niemcy oraz Berlin na strefy, które będą okupowane przez jedno z trzech mocarstw (zaproszono także Francję do objęcia jednej),
-rozbroić Niemcy i zniszczyć niemiecki sztab generalny.
-ukarać zbrodniarzy wojennych
-zniszczyć partię narodowosocjalistyczną oraz jej wpływ na kulturę
- utworzono Tymczasowy Rząd Polski, oparty na władzy demokratycznej
-nałożono obowiązek przeprowadzenia wolnych wyborów w państwie
-ustalono, że ZSRR przystąpi do wojny z Japonią po 3 miesiącach od zakończenia wojny w Europie
-przyłączono do ZSRR pd. Sachalin i Wyspy Kurylskie, umiędzynarodowiono port Dairen i przekazano ZSRR Potr Arthur.
Poczdam
Ostatnia konferencja Wielkiej Trójki rozpoczęła się 17 lipca 1945r. w Poczdamie i trwała do 2 sierpnia. Obradowano w zmienionym składzie- prezydentem USA został H. Truman, natomiast Anglię najpierw reprezentował Chrchill, a od 28.07 Clement Attlee. W Poczdamie rozwinięto postanowienia z Jałty. Celem okupacji Niemiec przez USA, Anglie, Francję i ZSRR miało być stworzenie warunków do odrodzenia w przyszłości suwerennych Niemiec. Postanowiono, że w Niemczech w okresie kontroli nastąpi:
-demilitaryzacja, połączona z całkowitą likwidacją przemysłu zbrojeniowego
-denazyfikacja, połączona z ukaraniem hitlerowskich zbrodniarzy wojennych
-demokratyzacja, polegająca na zniesieniu całości ustawodawstwa narodowosocjalistycznego
-dekartelizacja, czyli likwidacja porozumień monopolistycznych przemysłu niemieckiego
Przyznano ZSRR Królewiec z północną częścią Prus Wschodnich. Każde z państw okupujących miało ubiegać się o reparacje w obrębie własnej strefy, natomiast Polska miała uzyskać je od ZSRR z puli odszkodowań. Wiele kontrowersji budziła sprawa granic Polski.
5)Koniec wojny
8/9 maj 1945r- Europa
2 września 1945r.- świat
SPRAWA POLSKA
I Bitwy Września
Działania niemieckie
*1-7 IX 1939r.- obrona Gdańska- Westerplatte, mjr. H. Sucharski kompania wartownicza Westerplatte
*1 IX -obrona Poczty w Gdańsku
*1-13 IX- Puck, Wejherów
*1-14 IX- Gdynia
*1-19 IX- Kępa Oksywska
*9-20 IX- bitwa nad Bzurą, gen. Rómmel, gen. Thomm'ee, gen. Kutrzeba, gen. Bortnowski
*7-10 IX- bitwa pod Wizną, kpt. Raginis/ gen. Guderian
*7 IX- Łomża, SGO „Narew”
*17-26 IX- bitwa pod Tomaszowem Lubelskim, armia „Kraków”, „Lublin”- gen. Piskora, gen. Przedrzymirski- Krukowicz, gen. Anders
*Krasnystaw- gen. Dąb- Biernacki
*12- 22 IX- obrona Lwowa, gen. Langner(22 IX-przekazanie miasta wojskom radzieckim)
*8-27 IX- obrona Warszawy, gen. Czuma, ppłk. Umiastowski, por. Pacak- Kuźmierski, gen. Rómmel, prezydent W-wy- Starzyński, gen. Kutrzeba/ gen. Blaskowitz
*10-29 IX- obrona Modlina, gen. Thomm'ee
*2-5 X- bitwa pod Kockiem, gen. Kleeberg- SGO „Polesie”
Działania radzieckie
*17 IX 1939- wkroczenie Armii Czerwonej
*obrona Polesia-gen. Kleeberg
*bitwy pod Szackiem, Wytycznem, Jabłonią, Milanowem
*27 IX- bitwa pod Samborem, gen. Anders
II Polityka okupantów wobec Polaków
Polityka okupanta radzieckiego
Polityka radziecka na ziemiach wschodnich RP zmierzała do pełnej integracji tych ziem w ramach ZSRR. Wprowadzono zróżnicowane formy indoktrynacji w zależności od siły stawianego oporu. Z polecenia centralnych władz NKWD opracowano listę „elementów sowieckich”. Przeciwnicy ustroju trafiali do obozów pracy lub na zesłanie w głąb Związku Radzieckiego. Przeprowadzane zmiany doprowadziły mieszkańców ziem okupowanych na skraj nędzy- brakowało podstawowych towarów jak sól, mydło, cukier i zapałki. Starannie zacierano ślady polskości- językiem oficjalnym stał się język republiki. Z czasem nasiliły się tendencje rusyfikacyjne- zamknięto księgarnie i biblioteki polskie, kościoły, kaplice i klasztory, niszczono obiekty kultu i pamiątki narodowe, rabowano muzea i archiwa. Młodzież szkolna była poddawana silnej indoktrynacji, zmuszano do uczenia się po rosyjsku.
Polityka okupanta niemieckiego
Zadaniem administracji niemieckiej na okupowanych ziemiach było wyniszczenie narodu polskiego. Na ziemiach wcielonych do Rzeszy przystąpiono do likwidacji wszelkich przejawów polskości. W Generalnym Gubernatorstwie odmówiono Polakom dostępu do oświaty na poziomie szkoły średniej i wyższej oraz do kultury, sporu i turystyki. Rozwiązano wszystkie polskie organizacje polityczne, związki zawodowe i organizacje społeczne. Poglądy Polaków miała ukształtować niemiecka prasa polskojęzyczna. Terror okupanta jako metoda sprawowania władzy dotknął wszystkie grupy i warstwy społeczeństwa polskiego.
III Polskie Państwo Podziemne
Pierwsza siatka konspiracyjna na ziemiach polskich powstała w Krakowie. Organizacja była kierowana przez K. Kierzkowskiego i przybrała nazwę Związek Orła Białego. Mjr. Studziński stworzył Komendę Obrońców Polskich. We wrześniu zaczęło doradzać się też podziemne życie polityczne. W październiku w Helenowie działacze PPS powołali do życia Centralne Kierownictwo Ruchu Mas Pracujących Miast i Wsi- Równość- Wolność- Niepodległość.27 IX utworzono SZP- Służbę Zwycięstwu Polski- gen.Karaszewicz- Tokarzewski, płk. Rowecki, Niedziałkowski
ZWZ (Związek Walki Zbrojnej)-gen. Stefan Rowecki- największy wpływ mieli ludzie związani z sanacją. W kraju chciano po prostu walczyć o życie i wolność. Bataliony Chłopskie-PPR wierność rządom Sikorskiego, lecz nie wiążą się politycznie z związkiem walki zbrojnej ze względu na jego sanacyjne oblicze. AK- utworzona w lutym 1942r- zachowało autonomię
ZWZ-> ZWZ-AK
IV Rząd Polski na obczyźnie
1 X 1939r. prezydent Raczkiewicz zaprzysiągł gen. Sikorskiego. W skład gabinetu weszli przedstawiciele SL, SN, SP, PPPS oraz umiarkowani piłsudczycy. Utworzono tez Radę Narodową, jej pierwszym przewodniczącym został I. Paderewski, po jego śmierci w II 1942r. funkcję ta powierzono S. Grabskiemu. Początkowo siedziba rządu Polskiego był Paryż, od połowy listopada 1939r. miejscowość Anger. W Paryżu pozostał jedynie Naczelny Wódz. Rząd Sikorskiego został uznany przez państwa zaprzyjaźnione i neutralne. Po śmierci gen. Sikorskiego 4 lipca 1943r., S. Mikołajczyk utworzył 14.VII nowy rząd. Sikorski-> Mikołajczyk-> Malczewski
V Układ Sikorki- Majski
Po napaści Niemiec na ZSRR wzrosło zainteresowanie Anglii normalizacją stosunków Polsko- Radzieckich. Rozmowy ambasadora ZSRR Iwana Majskiego z rządem polskim były trudne. Najtrudniejszą i nie rozstrzygnięta kwestią w układzie zawartym 30 lipca 1941r. była sprawa granicy polsko- radzieckiej. Ostatecznie zwyciężył jednak interes koalicji antyhitlerowskiej i chęć poprawienia losu ludności polskiej w ZSRR. Układ mówił, że ZSRR nie uznaje ważności traktatów z Rzeszą z 1939r., przywraca on także stosunki między polska a Związkiem Radzieckim. Oba rządy zobowiązują się do udzielenia sobie wzajemnej pomocy w walce z Rzeszą- ZSRR pozwala na utworzenie armii Polskiej na swoich terenach. Z chwila przywrócenia stosunków dyplomatycznych rząd radziecki zobowiązał się do udzielenia amnestii Polakom pozbawionym wolności w ZSRR. Unieważnienie układów z Rzeszą nie oznaczało jednak przywrócenia dawnych granic Polski.
VI Zerwanie stosunków polsko- radzieckich
W kwietniu 1943r. Niemcy ogłosili odnalezienie koło Katynia masowych grobów oficerów polskich, internowanych przez władze radzieckie. Rząd polski na posiedzeniu 17 kwietnia 1943r. wydał oświadczenie, które w rozumieniu władz sowieckich przekreślało wcześniejszy układ- 25 kwietnia Związek Radziecki zerwał stosunki dyplomatyczne z Polską.
VII Armia Polska w ZSRR
Armia Polska pod dowództwem gen. Wł. Andersa nie wzięła udziału w walkach wspólnie z Armią Czerwoną bowiem wyprowadzona została z ZSRR ( od 23 marca do 20 września 1942) liczbie ok. 67 tys. żołnierzy, oficerów, 47 tys. ludności cywilnej- przy pomocy mocarstw zachodnich oraz bezpośrednio przy pomocy Anglików- na Bliski Wschód. Sikorski nie umiał temu zapobiec. Zaznaczył się wzrost napięcia w stosunkach radziecko-polskich i nasilenie ataków na Sikorskiego. Ostra panika w sprawie granic, sprawia Katyńska i działania hitlerowskie doprowadziły 25kwietnia 1943 r do zerwania układu. Mimo starań Anglii i USA na rzecz poprawy stosunków, stosunki polskiego rządu emigracyjnego z ZSRR zostały zerwane tak wyraził się Józef Stalin. Nocną z 8 grudnia 1941 przerzucona z ZSRR do kraju grupa działaczy
komunistycznych, skakali z samolotu w okolicy w-wy (Nowotko, Finder). 5stycznia 1942r Polską Partię Robotniczą utworzono a sekretarzem został Marceli Nowotko. Organem PPR stała się "Trybuna Wolności". Jednym z pierwszych redaktorów był Bierut, zaś za pismo odpowiadali Finder i Gomółka.
I Dywizja- Finder, Gomółka, Nowotko
VIII Powstanie w getcie Warszawskim
Od początku wojny wywiad ZWZ- AK przekazywał na Zachód dane dotyczące prześladowań polskich Żydów. W 1943r. Niemcy rozpoczęli planową akcję ludobójstwa narodu żydowskiego. W tym czasie powstała Rada Pomocy Żydom „Żegota”, która zbierała na pomoc finansową dla Żydów, produkował fałszywe dokumenty, przerzucała dzieci żydowskie na „aryjską” stronę. 19 kwietnia 1943r. działacze ŻOB- u z Mordechajem Anielewiczem na czele- po wkroczenie do getta żołnierzy niemieckich- rozpoczęli walkę. Mimo niewspółmiernie mniejszych sił zdołali oni zadać Niemcom duże straty. W miarę możliwości pomagało im polskie podziemie. Ostatni przywódcy bronili się do 8 maja. Niemcy systematycznie palili domy w getcie i jego mieszkańców. Tych, co przeżyli wywożono do obozu w Treblince. Na terenie getta pozostało tylko kilku Żydów z obozu pracy, których wyzwolili żołnierze AK podczas powstania warszawskiego.
IX Powstanie PKWN
6 VII 1944r powstanie PKWN
PKWN w pełni podporządkowany ZSRR - J. Stalin zmierzał do przekształcenia Polski w państwo komunistyczne i chciał je podporządkować sobie. Konflikt powstał 20 lipca 1944r w Moskwie. Przerzucony został na ziemie polskie leżące na zachód od Bugu, gdzie ZSRR nie rościł sobie pretensji, gdzie jak
sądził J. Stalin powstanie formalnie niepodlegle, a w rzeczywistości podporządkowana mu Polska. Siedzibą był Chełm Lubelski, a następnie Lublin. Na czele tej instytucji stanął Edward Osóbka-Morawski, członek PPS. 22 lipca 1944r PKWN ogłosił manifest. Nawoływał do dalszej walki z okupantem
niemieckim, zapowiadał reformy gospodarcze. Obchodzono 22 lipca święto państwowe do 31 grudnia 1944 kiedy został przekształcony w rząd tymczasowy z E. Osóbka-Morawskim na czele.
X Powstanie Warszawskie
Sytuacja militarno- polityczna w pierwszych miesiącach 1944r. zmusiła rząd polski do działania. Nie znając postanowień konferencji w Teheranie, prezydent Mikołajczyk sądził, że wybuch powstania w stolicy stanie się atutem Polski w walce o granice i suwerenność państwową. Natomiast gen. Sosnkowski uważał, że należy pertraktować z ZSRR i wymusić na Anglikach respektowanie umowy polsko- angielskiej sprzed września 1939r. oraz Karty Atlantyckiej. Brak jednoznacznego stanowiska rządu w Londynie w sprawie powstania spowodowało, że prawo do podjęcia decyzji przekazano kierownictwu polskiego podziemia. Dnia 31 lipca 1944r., po otrzymaniu meldunków o bliskim desancie Armii Czerwonej na drugą stronę Wisły, komendant AK gen. Komorowski podjął decyzję o wybuchu powstania. 1 sierpnia 1944r. o godz. 17 oddziały AK miały zaatakować najważniejsze placówki niemieckie w mieście. Mimo olbrzymiej dysproporcji sił w pierwszych 4 dniach walk, powstańcom udało się opanować większość centralnych dzielnic stolicy. Po rozpoczęciu działań bojowych do żołnierzy przyłączała się ludność cywilna i formacje zbrojne- NSZ, AL. Piątego dnia Niemcy przeszli do natarcia- dowódca jednostek niemieckich postanowił zgodnie z rozkazem Hitlera spalić miasto i wymordować mieszkańców. Atak wojsk hitlerowskich i formacji SS rozpoczął się od strony zachodniej, na Woli. Po kilku dniach walk powstańcy zaczęli się wycofywać. Na opuszczonych przez powstańców terenach Niemcy dokonywali bestialskich mordów. Od 12 sierpnia ciężkie walki toczyły się na Starym Mieście i z każdym dniem sytuacja była coraz gorsza. Pod koniec sierpnia Komenda Główna AK podjęła decyzję o ewakuacji sił powstańczych kanałami do Śródmieścia. Po zdobycie Starego Miasta wojska niemieckie skierowały się na Powiśle, gdzie 5 września zdobyli elektrownię- od tej pory miasto było pogrążone w ciemnościach. W połowie września polscy żołnierze gen. Berlinga dokonali desantu na lewobrzeżną część Warszawy, ale po kilku dniach wycofali się z powodu olbrzymich strat własnych. Pod koniec września najcięższe walki toczyły się na Mokotowie. Niemcy skierowali tam samoloty, które spowodowały olbrzymie straty w ludności cywilnej. Wtedy dowództwo odcinak podjęło decyzję o ewakuacji ludności kanałami do Śródmieścia, bojąc się powtórki z Woli. W kanałach wybuchła panika kiedy żołnierze zaczęli wrzucać tam granaty i ostrzeliwać. Pod wpływem tej tragedii Mokotów skapitulował. 30 września dowództwo AK podjęło rozmowy z Niemcami na temat warunków poddania miasta. Po 63 dniach walki powstanie upadło.
XI nazwy, skróty:
ZWZ- Związek Walki Zbrojnej
SZP- Służba Zwycięstwu Polski
PPR- Polska Partia Robotnicza
KOP-Komenda Obrońców Polski
PPS- Polska Partia Socjalistyczna
RPPS- Robotnicza Polska Partia Socjalistyczna
NOW- Narodowa Organizacja Wojskowa
NSZ- Narodowe Siły Zbrojne
ZS- Związek Strzelecki
SL- Stronnictwo Ludowe
SN- Stronnictwo Narodowe
SP- Stronnictwo Pracy