Dochody publiczne, przychody

W teorii finansów publicznych używa się różnych klasyfikacji dochodów. Dzieli sie je na

pierwotne i wtórne

wg kryterium ekonomicznego (dochody z majątku państwowego, dochody przejęte od podmiotów niepaństwowych)

rzeczywiste i rozliczeniowe

wg kryterium rachunkowego (przelewy lub transfery wewnątrzbudżetowe)

nieodpłatne lub odpłatne

co daje podstawę do odróznienia podatków od innych obciążeń, jak opłaty, składki, cła

publicznoprawne i prywatnoprawne

wg kryterium tytułu prawnego (imperium i dominium)

Używa sie też podziału na dochody bezzwrotne i zwrotne, który to podział uznany został przez prof. Owsiaka za nietrafny ze względu na nieadekwatność treści ekonomicznej: dochody zwrotne utożsamiane są z zaciągniętymi przez władze pożyczkami. Pożyczka zaś nie jest ze względy na treść ekonomiczną dochodem. Jednak ten ostatni podział jest przyczynkiem do nakreślenia definicji zagadnień poruszanych w ponizszym tekcie.

Wpływy publiczne są pojęciem szerszym od dochodów, bowiem są to wszystkie środki pieniężne zasilające rachunki władz publicznych, a zatem obejmują, obok dochodów publicznych także wszelkie wpływy o charakterze pożyczkowym.

Przychody publiczne obejmują środki publiczne pochodzące przede wszystkim z pożyczek i kredytów (a więc środki finansowe o charakterze zwrotnym). Wyjątek stanowią przychody z prywatyzacji.

Dochody publiczne zaś są to środki pieniężne przejęte przez państwo (samorząd), czyli definitywne, bezzwrotne zasilenia finansowe władz publicznych. Źródłem tych dochodów są dochody innych podmiotów. Ich wydatkowanie oznacza ich ostateczne zużycie przez władze publiczne.

Wpływy publiczne o charakterze pożyczkowym - Przychody publiczne:

• kredyty z banku centralnego;

• kredyty z banków komercyjnych;

• pożyczki od rządów zagranicznych;

• pożyczki od banków zagranicznych;

• wpływy ze sprzedaży weksli (bonów) skarbowych;

• wpływy ze sprzedaży obligacji municypalnych;

• wpływy związane z instrumentami finansowymi potwierdzającymi zaciąganie pożyczek przez władze publiczne;

• wpłaty banku centralnego;

• przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego;

Wpływy publiczne o charakterze dochodowym - Dochody publiczne:

• daniny publiczne;

• dochody publiczne z majątku i praw najątkowych;

• pozostałe dochody;

Daniny publiczne są klasycznym ciężarem nakładanym na przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe. Ich główną cechą jest to, że podmiot ponoszący ciężar daniny publicznej nie otrzymuje w zamian za to żadnego bezpośredniego świadczenia. Ustawa o Finansach Publicznych wymienia:

• podatki,

• składki,

• opłaty,

• inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw niż ustawa budżetowa.

Dochody publiczne z majątku i praw najątkowych są rezultatem zaangażowania majątku (państwowego, komunalnego) w procesy gospodarcze. Władze publiczne znajdują się w pozycji rentiera. Ustawa tutaj wylicza:

• wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych;

• dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się w szczególności:

• wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,

• odsetki od środków na rachunkach bankowych,

• odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,

• dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;

• odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;

• kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;

• dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu ust. 1 pkt 4 lit. a i b; czyli niepochodzące ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych, czy też z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego

Pozostałe dochody mają charakter niejednorodny. To przede wszystkim:

• różnego rodzaju opłaty,

• składki na ubezpieczenia społeczne,

• składki na ubezpieczenia zdrowotne,

• składki na fundusze publiczne (Fundusz Pracy, PFRON).

• spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych;

Kilka formalnych uwag końcowych:

Funkcje dochodów publicznych są następujące:

1. funkcja fiskalna - zgromadzenie określonej puli dochodów publicznych

2. funkcja interwencyjna - zachęcenie lub zniechęcenie podmiotu obciążonego świadczeniem publicznym do określonego zachowania w sferze stosunków osobistych, gospodarczych, zawodowych, inwestycyjnych, konsumpcyjnych, itd.

Te cele mogą mieć charakter zarówno zbieżny jak i rozbieżny - wprowadzenie danego obciążenia dla celów fiskalnych może też skutkować wymuszeniem na podmiocie określonego zachowania, ale też wprowadzenie danego obciążenia w celach interwencyjnych może doprowadzić do osiągnięcia znacznych dochodów publicznych. Stąd ustanawianie dochodów dla celów fiskalnych musi być dokonywane ostrożnie, tak, aby nie doprowadzić do wyschnięcia źródła dochodu publicznego i osłabienia kondycji ekonomicznej i finansowej podmiotu obciążonego.

Stanowienie dochodów publicznych

Wg Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Art. 84. 

Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

Art. 217. 

Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

Jak widać z powyższego ustawie nakładającej daniny publiczne nadaje się odrębny reżim prany, zapewniając w ten sposób parlamentowi wyłączność w decydowaniu o konstrukcji prawnej danej daniny publicznej.

Planowanie dochodów publicznych ma charakter prognozy, a odpowiedzialność za owo planowanie spoczywa na Ministrze Finansów.

Gromadzenie dochodów publicznych należy do wszystkich jednostek sektora finansów publicznych, ponieważ dochody te są częścią środków publicznych. Istnieje jednak specjalizacja zawodowa w gromadzeniu dochodów publicznych, w postaci organów administracji podatkowej.

Kontrola dochodów publicznych z punktu widzenia ich planowania i realizacji spoczywa profesjonalnie na NIK a politycznie na Sejmie.

WPŁYWY PUBLICZNE

o charakterze pożyczkowym

o charakterze dochodowym

kredyty z banku centralnego;

kredyty z banków komercyjnych;

pożyczki od rządów zagranicznych;

pożyczki od banków zagranicznych;

wpływy ze sprzedaży weksli (bonów) skarbowych;

wpływy ze sprzedaży obligacji municypalnych;

wpływy związane z instrumentami fin. potwierdzającymi zaciąganie pożyczek przez władze publiczne;

wpłaty banku centralnego;

przychody z prywatyzacji majątku SP oraz majątku j.s.t;

daniny publiczne;

dochody publiczne z majątku i praw majątkowych;

pozostałe dochody;

• podatki,

• składki,

• opłaty,

• inne świadczenia pieniężne

• wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych;

• dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się w szczególności:

• wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,

• odsetki od środków na rachunkach bankowych,

• odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,

• dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;

• odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;

• kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;

• dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych, czy też z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego

---