Budowa komórki

Budowa komórki
	Prokariota	Eukariota
Otoczka	zew. element strukturalny osłaniający komórkę przed nadmierną utratą wody i szkodliwym wpływem czynników środowiska.	-
Ściana komórkowa	Martwa substancja wydzielona przez komórkę; ochrania kom. przed niekorzystnymi warunkami zew.; posiada liczne pory (umożliwiają przenikanie do wnętrza kom. związków wielkocząstecz.) Budowa: kwas muraminowy i glukozamina, peptydy, białka, polisacharydy.	Zbudowana z celulozy (u grzybów jeszcze chityna). Nie mają jej zwierzęta.
Błona kom. (cytoplazmatyczna)	Połączenia białkowo- lipidowe. Główny mechanizm wymiany składników chem. między środowiskiem a wnętrzem kom.	Zbudowana z białek i lipidów, żywa część kom.
Cytoplazma	Żywa część kom. wypełniająca jej wnętrze; w niej zawieszone organelle kom.; substancja koloidalna i półprzepuszczalna; skład: woda, węglowodany, białka, tłuszcze, sole min., wit., subst. wzrostowe.	Wypełnia wnętrze; cała pozajądrowa część;
Retikulum endoplazmatyczne	-	Szereg błon sieć kanałów penetrujące wnętrze cytoplazmy; wchodzi w kontakt z błonami plazmatycznymi (zbudowane z białek i lipidów +enzymy) wszystkich organelli
Wakuole (wodniczki)	-	Utrzymują jędrność komórki, gromadzą substancje zapasowe, wydzieliny.
Rybosomy	Organelle zbudowane z kwasu RNA i białek; tu zachodzi synteza białek.	Ziarnistości z białek i RNA; f. synteza białek!
Układ Golgiego	-	f. wydzielnicze.
Mitochondria	-	Ziarnistości; w nich RNA, enzymy łańcucha oddechowego, elektrolity organiczne; f.: przemiana materii procesy oddechowe, transformacja energii (powstają związki wysokoenergetyczne)
Plastydy		Chloroplasty (u roślin).
Mezozomy	Centra energetyczne i rola w podziale komórki	-
Ciałka chromatoforowe	Zawierają bakteriochlorofil, karotenoidy, białka, lipisy.	-
Jądro komórkowe	NUKLEOID - długa spirala DNA, zwinięta i splątana w kulisty twór. Nic kwasu DNA zawiera pełną info. gen. kom. i leży swobodnie w cytoplazmie; nie jest ochraniany przez osłonkę jądra.	Kulisty twór otoczony dwuwarstwową błoną jądrową; zawiera jąderko (w nim RNA) i siateczkę nici chromatynowych (w czasie podziału wyodrębnić można chromosomy - ciałka zbudowane z białek i DNA warunkują cechy genetyczne;
Rzęski	Delikatne, długie nitki (zwinięte) zbudowane z białek, ułatwiają poruszanie	Długie plazmatyczne nici na pow. kom. umożliwiają jej ruch.
Przetrwalniki	Endospory - powstają wew. kom. odporne na działanie szkodliwych warunków; tworzą się w centrum lub biegunie kom.; w tym miejscy kom. jest zwykle napęczniała	-
Fimbrie	Wypustki cytoplazmatyczne	-
Chromoplasty	-	Zawierają barwniki

Podział bakterii ze względu na kształt komórki
Kuliste:	Spiralne	Cylindryczne
Dwoinki - dwie koliste komórki leżące obok siebie	Przecinkowce	pałeczki
Paciorkowce (Streptococcus) - formy kuliste ułożone w łańcuszki	Śrobowce	Laseczki
Czworniaki - cztery kuliste kom. leżące obok siebie	Krętki	łańcuszki
Gronkowce (Staphylococcus) - formy kuliste u łożone bezładnie		Formy pałeczkowate ułożone obok siebie

Ze względu na budowę ściany komórkowej można bakterie odróżnić na podstawie barwienia. Kiedy zalejemy bakterię barwnikiem zabarwia się a kiedy wypłuczemy alkoholem u jednych barwnik pozostaje u innych się wypłukuje.
Bakterie G-	Bakterie G+
Barwnik daje się wypłukać; kolor fioletowy odbarwia pod wpływem alkoholu i znowu zabarwia za pomocą różowego	Barwnik nie daje się wypłukać - fiolet
Otoczka może występować ale nie musi, występuje u charakterystycznej bakterii K. pneumoniae	Otoczka - charakter. u b. chorobotwórczych, zbudowana z polisacharydów i białek, np. B.anthracis, S.pneumoniae
Ściana kom. zbudowana z większej ilości warstw - mają przestrzeń dwubłonową: błona zew. - białka OMP, lipoproteidy LP, lipopolisacharydy, peptydoglikan - stanowi rusztowanie b., jeśli zostanie zniszczony to kom. pęka! Budowa pg.: NAG (N-acetyloglukozamina), NAM (kwas N-muraminowy). NAG-NAM-NAG-NAM a pomiędzy nimi pentapeptyd miejsce działania antyb.	Ściana kom.: podstawowy skł. Peptydoglikan, zawiera również: kwasy tejchojowe (duże ilości fosforu w nich, brak tego pierwiastka nie pozwala na syntezę tych związków. Wytwarzane są wtedy kwasy tejchuronowe, złożone z utlenionych form cukrów. Niektóre gatunki bakterii nie potrafią wytwarzać obu rodzajów kwasów: produkowane są wtedy albo kwasy tejchojowe, albo tejchuronowe. Kwasy tejchojowe i tejchuronowe przechodzą w poprzek ściany komórkowej - są "wplecione" w murenę. Nie występuje pentapeptyd!
błona plazmatyczna, chromosom, cytoplazma, itd.	Chromosom - zbudowany z podwójnego helikoidu, większość bakterii ma ch. kulisty; są b., które mają 2 ch, np. B. pseudomallei. Znane są b. z ch. liniowym, np.: promieniowce Streptonyces, B.burgdorrferii.
	Cytoplazma - w niej rybosom.
Ina budowa
M.tuberchlosis - b. powodująca gruźlicę, zabarwia się jak G+, ale przeprowadza się dodatkowe barwienie Zieht-Nielsena. W skład pg wchodzi kwas mykolowy, który zmienia właściwości bakterii staje się ona odporna na czynniki środowiska. Na typową dezynfekcję gabinetową prątek gruźlicy nie jest oporny.
Endospory - Inna budowa, 3 warstw powierzchowne, glikopeptyd jest odwodniony i zdeformowany, endospory są bardziej wytrzymałe (na temp., środki dezynf.) Produkują 2 rodzaje bakterii: tnelnowe, np. B.anthracis, beztlenowe, np.: Clostridium. Aby zabarwić e. trzeba zalać je gorącym barwnikiem. Same e. nie są ani G+ ani G-!

GRZYBY

Organizmy cudzożywne, saprofity lub pasożyty, nie zdolne do aktywnego ruchu. Posiadają ścianę komórkową zbudowaną z chityny lub celulozy. Materiałem zapasowym jest glikogen. Jądra komórkowe. Większość grzybów ma wielokomórkowe albo komórczakowe ciało, zbudowane z długich nitkowatych strzępek. G. są heterotroficzne, eukariota.

Rozmnażanie bezpłciowe (polega na podziale grzybni na mniejsze fragmenty - tzw. rozmnażanie wegetatywne przez fragmentację, u jednokomórkowych - podział komórki lub pączkowanie - bądź na wytwarzaniu różnych typów zarodników). Może z nich powstać nowa grzybnia. Grzyby wytwarzają kilka typów zarodników: sporangialne, konidialne, workowe oraz podstawkowe.

Rozmnażanie płciowe - połączenie ze sobą dwóch strzępek grzyba i zlanie się ich jąder komórkowych (kariogamia) zapłodnienie zygota forma przetrwalnikowa lub plecha wegetatywna, która wytworzy w zarodni przetrwalniki

Podział grzybów (sposób rozmnażania się):

-Sprzężniaki (Zygomycetes) - Rhizopus i Mucar. Mają grzybnię jednokomórkową, wielojądrową nie podzieloną lub rzadko podzieloną. Rozmnażają się płciowo i bezpłciowo. Rozmnażanie bezpłciowe polega na wytworzeniu endospor czyli zarodników wewnątrz specjalnych tworów zwanych owocniami. Rozmnażanie płciowe polega na połączeniu się gametangiów czyli płciowo zróżnicowanych końców strzępki. Pospolite w glebie, wodzie, żywności, na warzywach, spleśniałym chlebie. Zakażenie u ludzi z niewyrównaną cukrzycą; najczęściej dotyczy podniebienia, zatok, ucha, pojawia się podobny do waty wzrost na podniebieniu czy nosie, nieleczone śmierć!

-Workowce (Ascomycota) - lądowe najczęściej o grzybni haploidalnej (zawiera jeden chromosom) i wielokomórkowej, rzadziej jednokomórkowe; rozmnażanie bezpłciowe przez konidia (kuliste zarodniki), również rozmnażanie płciowe. Powodują zatrucie mykotoksynami, alergie, kolonizują miejca wcześniej chorobowo zmienione, bez odczynu zapalnego. Kolonizacja i powstanie zmian zmian w zaatakowanych narządach (ziarnina). Uogólniona (inwazyjna) postać: zatok przynosowych, skórna. Postać płucna - alergiczna, grzybniak, inwazyjna. Pojawiają się głównie oportunistycznie/przy sprzyjających warunkach, m.in.: zmniejszenie odporności, nowotwory, białaczki, leki, transplantacje narządów, chirurgia na otwartym serce, poważne oparzenia, cukrzyca, gruźlica, stosowanie środków dożylnych, itp.

- Podstawczaki (Basidiomycota)- lądowe o grzybni wielokomórkowej, rozmnażanie bezpłciowe przez konidia, rozmnażanie płciowe drogą somatogamii, kariogamia poprzedza mejozę i powstawanie zarodników podstawkowych, np. muchomor sromotnikowi

- Grzyby niedoskonałe (Deuteromycota) - rozmnażają się tylko bezpłciowo.

Podział g. wg diagnostyki laboratoryjnej: *drożdże i g. drożdżopodobne, *g. pleśniowe, *g. dimorficzne.

Podział grzybic: *powierzchowne (dermatofitozy), *skóry, błon śluzowych, *podskórne, *głębokie - układowe.

Najważniejsze grzyby chorobotwórcze: *drożdże, C.albicans i inne gatunki, *g. bimorficzne, np. Blastomyces, *g. pleśniowe, np. sprzężai, workowce (Aspergillus, Penicillium, Dermatofity, inne).

Candida są najczęściej chorobotwórcze. Zakażenia lokalne: jama ustna, gardło skóra, pochwa, palce, paznokcie, oskrzela, płuca, przewód pokarmowy. Zakażenia układowe: posocznica, zapalenie wsierdzia, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Dermatofity: żyją tylko w warstwie skeratonizowanej naskórka/mają enzym keratynę. Odczyn zapalny w miejscu zakażonym jest reakcją alergiczną na produkty metaboliczne grzyba, większość d. jest uzależniona od pasożytniczego trybu życia! Grzybice powierzchowne wywołane przez d.: Trichophyton, Microsporum, Epidermophyton.

Grzybice powierzchowne: skóry owłosionej głowy i brody, skóry gładkiej, stóp, rąk, paznokci.

Endothrix - wew. włosa sa spory i grzybnia/ T.trinsurans, T.Vidoceumi

Ectothrix - wew. włosa tylko grzybnia, spory na zew./Microsporum, T.mentagrophytes.

T.vialaceum, T.toksurans - brak świecenia w lampie Wooda.

M.audouni, M.canis - świecą żółto-zielono w lampie Wooda!

Grzybice skóry gładkiej: T.mentaprophytes, E.floccosum

Grzybice stóp: międzypalcowa, typ złuszczający, potnicowy. Grzybica paznokci: podpaznokciowa dystalna, proksymalna, paznokci pow. białka, paznokci dystroficzna, dermatophytoma.

Sterylizacja - zabicie, inaktywacja lub usunięcie wszystkich form żywych i cząstek zakaźnych, wyjaławianie! Zabija wszystkie formy - wegetatywne i przetrwalnikowe!

Dezynfekcja - nie działa na wszystkie grupy drobnoustrojów, wysoki i średni poziom stosuje się w placówkach specjalistycznych, niski poziom to d. podstawowa!

niski poziom dezynfekcji - 1. wirusy z osłonką lipidową (HIV) - b.wrażliwy; 2. bakterie wegetatywne bez endospor i prątków gruźlicy; 3. grzyby bez zarodników i przetrwalników; 4. pierwotniaki;

*średni poziom - 5. wirusy bez osłonek lipidowych,

*wysoki pozim - 6. prątki gruźlicy

* sterylizacja - 7. endospory bakterii i zarodniki grzybów; 8. priony!

Metody sterylizacji:

*fizyczna - działanie przegrzaną parą wodną autoklaw (aparat ciśnieniowy, w którym wytwarza się nadciśnienie pary wodnej, dzięki temu możemy uzyskać wyższą temp.); 134^oC - 5 min, 121⁰C - 15 minut!;

- grawitacyjne para wodna wypycha powietrze, - próżniowe - czysta para wodna! Białko pionowe jest wytrzymałe, skuteczna sterylizacja 134⁰C - 120 min!

*chemiczna: gazowa - tlenek etylenu . Jest to czynnik o działaniu alkilującym, bakterio- i wirusobójczy. W wyższych stężeniach niszczy też przetrwalniki.

(wietrzenie 2 tyg.); cieczowa - aldehyd glutarowy i mrówkowy, formaldehyd, kwas nadoctowy!

*promieniowanie gamma - trzeba zabezpieczyć pomieszczenia; działanie mutagenne lub zabójcze! Peka nić DNA

*plazmowa - zjonizowane cząst. gazu

*filtracja - stosowana kiedy nie można użyć wysokiej temp.; Istotą tego procesu jest fizyczne usuwanie drobnoustrojów z roztworu lub gazu przez zatrzymanie ich na jałowym sączku membranowym!

Metody dezynfekcji:

*fizyczna- gotowanie i UV, (wyjaławianie polega na naświetlaniu materiału promieniowaniem UV, co zmienia strukturę kwasów nukleinowych, dlatego najsilniej działa na formy wegetatywne drobnoustrojów);

* chemiczna - biocydy działają na błonę cytoplazmatyczną też działa niekorzystnie na kom. ludzkie! Np. alkohole, aldehydy, kwasy, fenole, aerozole, IV rzędowe zasady amoniowe!