Opieka, wychowanie, pomoc, pojęcia, definicje, elementy składowe
definicja pojęcia opieka, ujęcie wąskie i szerokie (wg Kamińskiego)
- Maciaszkowa:
szerokie - odnosi się do całej populacji, której stwarza się warunki prawidłowego rozwoju;
wąskie - ogarnia 2 grupy dzieci i młodzieży:
- dzieci i młodzież, których rozwój jest zaburzony z przyczyn organicznych; działanie o charakterze ratownictwa;
- dzieci i młodzież, których rozwój uległ zaburzeniu na skutek niedostatków środowiska wychowawczego (rodziny); działania o charakterze kompensacyjnym;
- Kamiński:
cechy konstruktywne opieki
- Kelm:
sytuacja zagrożenia - zespół czynników oddziaływujących na dziecko negatywnie: potencjalnych lub rzeczywistych;
brak lub ograniczone możliwości przezwyciężenia sytuacji zagrażającej przez samo dziecko - odwołanie do relacji opiekun - podopieczny;
wypełnienie społecznej funkcji opieki nad dzieckiem - związek między zaspokojeniem potrzeb dziecka a zaspokojeniem oczekiwań społecznych;
funkcje i rodzaje opieki
- Funkcje - koniec lat 90 - Winiarski
Wspomaganie mechanizmów rozwoju jednostki na różnych etapach życia i rozwoju
Rozwijanie kompetencji, sił, sprawności jednostki niezbędnych do radzenia sobie w życiu
Utrwalanie i rozwijanie zasad demokracji
- funkcje:
homeostatyczna - zaspokajanie potrzeb w celu utrzymywania homeostazy
egzystencjalna - funkcja funkcji homeostatycznej; skutki i następstwa:
- zachowania życia i zdrowia
- wielostronnego rozwoju
- określonego poziomu normalności funkcjonowania
- zadowolenia z życia oraz warunkowania wychowania
regulacyjna - regulowanie i rozbudzanie potrzeb, ich granic, norm i sposobów zaspokajania:
- wytwarzanie odporności na ograniczenia i udaremnienia potrzeb
- utrwalanie i rozwijanie potrzeb pozytywnych
- aktualizowanie potrzeb potencjalnych
- kompensowanie potrzeb niezaspokojonych
- uświadamianie potrzeb, przyswajanie właściwej ich hierarchii
- kształtowanie potrzeb kompromisu w sytuacji zderzeń lub sprzeczności niektórych potrzeb
- profilaktyka i terapii potrzeb chorobowych, hamowanie potrzeb nienasyconych
usamodzielniająca - doprowadzenie do względnej samodzielności i niezależności życiowej
osobotwórcza
socjalizacyjna - uspołecznianie i ukulturalnianie potrzeb oraz standardów i sposobów ich zaspokajania
- rodzaje - Dąbrowski:
profilaktyczna - ukierunkowana na zapobieganie sytuacjom zagrożenia; usuwanie bądź neutralizowanie czynników zagrożenia;
interwencyjna - postać ratownictwa; ukierunkowana na usunięcie podmiotu opieki spod wpływów już działających czynników zagrożenia;
kompensacyjna - ukierunkowana na usuwanie lub neutralizowanie następstw zagrożenia rzeczywistego;
podobieństwa i różnice między opieką a działalnością socjalną
aspekty opieki
kryteria opieki (wg Dąbrowskiego)
- kategorie
zwierzęca - opieka oparta na instynktach;
transcendentalna - opieka bezwzględna sił wyższych;
międzyludzka;
opieka międzyludzka, podział, rodzaje
- opieka międzyludzka - Dąbrowski - zaspokajanie potrzeb podmiotowych; potrzeb podopiecznego wynikających z przyjęcia za niego odpowiedzialności przez opiekuna, zaspokajanie w sposób ciągły (permanentnie i cyklicznie), bezinteresowne, w nawiązaniu stosunku z podopiecznym
podstawowe ogniwa systemu opieki nad dzieckiem
polityka opiekuńcza
definicja wychowania
- całkowity proces rozwojowy jednostki zwłaszcza młodej (uspołecznienie) czyniący z niej dojrzałego członka społeczeństwa (Jankowski);
- fragmentaryczny proces rozwojowy - kształtowanie w psychice człowieka sfery społeczno-moralnej, empatycznej, wolicjonalnej (polegającej na akcie woli, zależnej od woli), estetycznej (Jankowski);
- osiągnięty w danej fazie rozwojowej poziom tego rozwoju (Jankowski);
- proces intencjonalnego oddziaływania zmierzający do ukierunkowania, wsparcia, skorygowania całościowego rozwoju jednostki, lub fragmentu jej osobowości (Jankowski);
- wyprowadzanie rozwijającej się jednostki ze zwierzęcego stanu natury i podnoszenie jej do stanu człowieczeństwa (Kunowski);
- być w stawaniu się (Lengrand);
- działanie zorientowane na to jak „być bardziej”, celem którego jest wyzwolenie w jednostce świadomości i aktywności życiowej, przysposobienie do autonomicznego działania (Freir);
- Suchodolski - wychowanie metodą naprawy świata; wychowanie jest przygotowaniem do zadań stawianych przez cywilizację -> myślenie globalne, szerokie
podobieństwa i różnice między działalnością opiekuńczą a wychowawczą
- pojęcia:
wychowanie - proces w ramach którego dokonuje się zmiana w osobowości ze względu na normatywny ideał, a efekt tego procesu zależy od uznawanego przez wychowanków systemu wartości;
opieka - świadczona jest niezależnie od tego jaki system wartości uznaje podopieczny i czy pragnie zmian idących w kierunku uznawania norm społecznie aprobowanych;
- swoistości opieki w porównaniu z wychowaniem:
opieka |
wychowanie |
Pierwotna (w filogenezie, ontogenezie, procesie opiekuńczo-wychowawczym) |
wtórne |
Odnosi się do wymagań stawianych przez właściwości tkwiących w naturze człowieka (potrzeby i niedyspozycje samoregulacyjne) |
Odnosi się do tego czego jeszcze w strukturze osobowości człowieka nie ma (modele-wzorce osobowe) |
Wyznaczana koniecznością zachowania istnienia i jego ciągłości |
Wyznaczane koniecznością zachowywania, przekazywania i rozwijania dorobku kulturowego |
działania w stosunku do jednostek upośledzonych w stopniu głębokim, nieuleczalnie chorych oraz nad człowiekiem starym w okresie niedołężności, a także w sytuacjach realnego zagrożenia człowieka |
Działanie w stosunku do wszystkich jednostek |
|
|
elementy składowe, funkcje i rodzaje wychowania
- rodzaje:
Wychowanie skuteczne - gdy trzy (cztery) czynniki są ze sobą zbieżne i w wyniku zabiegów wychowawczych dziecko zdobyło pożądane doświadczenie a wiec cel wychowawczy został osiągnięty
Wychowanie nieskuteczne - wychowanek mimo aranżowanych sytuacji nie zdobył zamierzonego doświadczenia
Wychowanie błędne - wywołujące niekorzystne dla rozwoju dziecka doświadczenia
- elementy:
Cel wychowawczy
Sytuacje wychowawcze organizowane przez nauczyciela
Doświadczenia zdobyte przez wychowanka w procesie wychowawczym
Zmiany zachodzące w osobowości wychowanka pod wpływem doświadczeń
definicja, cechy i podziały pomocy
- Pomoc - Dąbrowski - współdziałanie z podmiotem w sytuacji trudnej w realizacji na normalnym poziomie jego aktywności podstawowej, przywracaniu normalności tej sytuacji, zapobieganiu aktualizacji sytuacji trudnej albo na ułatwianiu lub uefektywnianiu sytuacji będących w granicach normy; Jest to ujecie wąskie sprowadzające się do: Warunków w których udziela się pomoc, Podkreślenia rozwiązywania trudności i przeciwdziałania im, Skupienia się na współdziałaniu z podmiotem
- cechy:
brak odpowiedzialności za osobę która pomoc otrzymuje, ani za wykorzystanie tej pomocy i skutki tego
zależność między stronami ma charakter symetryczny;
brak ubezwłasnowolnienia
- Pomoc
Doraźna
Neutralna
Podmiotowa
podobieństwa i różnice opieki i pomocy
opieka |
pomoc |
Obejmuje jednostki niezdolne do samodzielnego życia |
Obejmuje jednostki w sytuacji trudnej
|
Bierze za jednostkę odpowiedzialność |
brak odpowiedzialności za osobę która pomoc otrzymuje, ani za wykorzystanie tej pomocy i skutki tego
|
Asymetryczne zależności między opiekunem a podopiecznym |
Symetryczne zależności |
Charakter ciągły, bezinteresowny |
Charakter może być doraźny, okresowy, wzajemny, zwrotny |
Trwały układ - stosunek opiekuńczy |
Nie wymaga trwalszych więzi interpersonalnych i bezpośrednich styczności |
definicja pedagogiki opiekuńczej, jej przedmiot, zadania i funkcje
- pojęcie - nauka o funkcjach, zadaniach, zasadach, formach i metodach opieki, wychowaniu przez opiekę i wychowaniu opiekuńczym
- przedmiot - zjawisko opieki nad dziećmi i młodzieżą: osieroconymi, opuszczonymi, zaniedbanymi a także osobami w innych kategoriach wieku znajdującymi się w trudnej sytuacji życiowej
- zadania -
- funkcje:
dostarczanie wiedzy o potrzebach ludzkich a szczególnie potrzebach ponadpodmiotowych i ich diagnozowaniu
dawanie obiektywnej diagnozy rzeczywistych zewnętrznych warunków w jakich przebiegają procesy opiekuńczo-wychowawcze oraz gromadzenie wiedzy o warunkach wewnętrznych tych procesów, tkwiących w przedmiocie opieki
wskazywanie zasad, form, metod, technik sprawowania opieki, w celu zachowania prawidłowego jej przebiegu
wypracowanie wskazań co do zasad, form, metod i technik wychowawczej modyfikacji opieki
ukazywanie możliwości i powinności opiekuńczej waloryzacji wychowania
opisywanie i wyjaśnianie istotnych relacji zachodzących między opieką a wychowaniem
rozwijanie wiedzy o postulowanym modelu naturalnego i profesjonalnego opiekuna
dostarczanie wiedzy o roli i miejscu pedagogiki opiekuńczej w systemie nauk społecznych, jej treściach, funkcjach, charakterze
gromadzenie i rozwijanie wiedzy historycznej z zakresu opieki międzyludzkiej, wychowania przez opiekę i wychowania opiekuńczego
4
http://www.nonameuwb.eu