FIZYKOTERAPIA - Elektrolecznictwo

Elektrolecznictwo:

Wykorzystanie w celach leczniczych i diagnostycznych energii elektrycznej.

Prąd elektryczny- uporządkowany ruch ładunków elektrycznych.

Warunek przepływu prądu- pole elektryczne- rezultat różnicy potencjałów .

Napięcie- różnica potencjałów między anodą i katodą (V)

Nagromadzenie elektronów - katoda (-)

Nabór elektronów - anoda (+)

Prąd stały- kierunek i natężenie nie ulega zmianie.

Prąd zmienny- kierunek i natężenie ulegają okresowej zmianie

Natężenie- siła prądu, ilość elektryczności przepływająca przez przekrój przewodnika w ciągu 1 sekundy [A]

Rodzaje prądów stosowanych w terapii:

• Prąd stały

• Prądy małej częstotliwości: 0,5 do 500-1000 Hz (200 Hz)

• Prądy średniej częstotliwości: 1 kHz do 100 kHz (3-8 kHz)

• Prądy zmienne

• Prądy interferencyjne

• Prądy modulowane

• Prądy wielkiej częstotliwości: 500 kHz do 5000 MHz

• Fale krótkie - Λ = 11,06m

• Fale decymetrowe - Λ = 0,69m

• Mikrofale - Λ = 0,125m

Prąd stały - galwaniczny

Cechy: stała siła i kierunek przepływu

Określa go: natężenie

kierunek przepływu (bieguny)

[Przepływając przez nerwy i mięśnie nie pobudza ich]

Zastosowanie: - galwanizacje

- jonoforezy

- kąpiele elektryczno-wodne

Przepływ prądu przez tkanki

Przewodnictwo elektryczne tkanek zależy od zawartości wody i elektrolitów

• dobre przewodnictwo - krew, mocz, limfa, płyn mózgowo-rdzeniowy, mięśnie nerwy, luźna tkanka łączna

• złe przewodnictwo - tkanka tłuszczowa, ścięgna, kości, torebki stawowe

• brak przewodnictwo - paznokcie, włosy, warstwa rogowa suchej skóry

Prąd płynie najkrótszą drogą o najmniejszym oporze:

• skóra - ujścia i przewody gruczołów potowych i łojowych

• tkanki głębsze - przestrzenie międzykomórkowe, naczynia i nerwy

Opór zmniejsza:

-wilgoć

-ogrzanie (elektrolity tzw. ciepłe przewodnictwo)

Przepływ prądu przez tkanki

• przepływ podłużny - mniejszy opór tkanek, np. wzdłuż kończyny (naczynia, nerwy, mięśnie)

• przepływ poprzeczny - większe opory (warstwowa budowa, opór powięzi, błon tkanek)

Mechanizmy działania prądu stałego:

• Zjawiska elektrochemiczne

• Zjawiska elektrokinetyczne

• Zjawiska elektrotermiczne

• Reakcje mięśni i nerwów

• Reakcje naczyń krwionośnych

Zjawiska elektrochemiczne

• Elektroliza - polega na wymuszeniu reakcji chemicznych w wyniku przepływu prądu przez elektrolit tkankowy

Elektrolit- substancja dysocjująca na jony

Wszystkie płyny ustrojowe zawierają elektrolity - jony występujące najczęściej w organizmie: Na⁺, K⁺, Cl^-, Ca ²⁺, Mg²⁺

Woda - 60% masy ciała, roztworów NaCl - elektrolit tkankowy

Zjawiska elektrochemiczne:

KATODA (-)	ANODA (+)
2Na^+ +2 elektrony 2Na 2Na + 2H2O → 2NaOH + H2 dysocjacja NaOH Na^++ OH^- wzrost pH (odczyn zasadowy)	2Cl^- -2 elektrony 2Cl 2Cl + H2O → 2HCl + 1/2O2 dysocjacja HCl H^++ Cl^- spadek pH ( odczyn kwaśny)

Zmiana pH tkanki może spowodować oparzenia elektrochemiczne:

pod katodą - martwica rozpływna

pod anodą - martwica koagulacyjna

Zjawiska elektrochemiczne ograniczają możliwość zwiększania przepływu prądu i wydłużenie czasu działania na tkanki.

Wykorzystanie: elektroliza

Zjawiska elektrokinetyczne:

Przesunięcie względem siebie fazy rozproszonej i rozpraszającej koloidów tkankowych.

Koloid - układ niezdysocjonowany o dużym stopniu rozdrobnienia (może absorbować jony).

Faza rozpraszająca - elektrolit

Faza rozproszona - białka, tłuszcze, bakterie i inne.

Elektroforeza - ruch cząsteczek jednoimiennych fazy rozproszonej względem fazy rozpraszającej.

Elektroosmoza - ruch całego ośrodka fazy rozpraszającej (cieczy) względem fazy rozproszonej (np. na błonach przepuszczalnych).

Elektroforeza i elektroosmoza powodują:

• różnicę potencjałów - zmiana potencjału błonowego

• przemieszczanie jonów i cząsteczek przez błonę komórkową.

Zjawiska elektrotermiczne:

Energia cieplna nie ma większego znaczenia w terapii prądem galwanicznym.

Reakcje mięśni i nerwów:

Tkanka nerwowa i mięśniowa to tkanki pobudliwe.

Bodziec (prąd) -> tkanka pobudliwa -> zmiana polaryzacji błony komórkowej -> wytworzenie potencjału czynnościowego.

Elektrotonus:

• Katelektrotonus - zwiększona pobudliwość pod katodą (depolaryzacja włókien mięśniowych)

Skutek: -reakcję wywoła słabszy bodziec

-wzrost napięcia mięśniowego

Zastosowanie: np. leczenie porażeń wiotkich (galwanizacja katodowa)

• Anelektrotonus - zmniejszona pobudliwość pod anodą (hiperpolaryzacja włókien nerwowych)

Skutek: -reakcję wywoła mocniejszy bodziec

-hamowanie bólu na poziomie obwodowym

-spadek napięcia mięśni

Reakcje naczyń krwionośnych:

• I okres - rozszerzenie naczyń powierzchownych po zabiegu (wprost proporcjonalne do czasu i natężenia prądu)

• II okres - zmniejszenie powierzchownego zaczerwienienia po około 30 min.

• III okres

Kliniczne efekty działania prądu stałego:

• Wpływ na metabolizm tkankowy (modyfikacja przebiegu zapalenia, przyśpieszenie regeneracji)

• Działanie przeciwbólowe

• Ułatwienie wchłaniania leku do tkanek

• Wzrost pobudliwości włókien nerwowych

Porównanie efektu katodowego i anodowego:

KATODA ANODA

↑ pH (o. zasadowy) ↓ pH (o. kwaśny)

↑ pobudliwości włókien nerwowych ↓ pobudliwości włókien nerwowych

↑ napięcia mięśni ↓ napięcia mięśni

znaczne przekrwienie mierne przekrwienie

Galwanizacje:

Wskazania:

• Zespoły bólowe kręgosłupa

• Zmiany zwyrodnieniowe stawów

• Neuralgie

• Polineuropatie

• Porażenia i niedowłady nerwów obwodowych

• Utrudniony zrost kości

• Zaburzenia krążenie obwodowego

Przeciwwskazania:

• Ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich

• Zmiany skórne (owrzodzenia, wypryski)

• Nowotwory

• Stany gorączkowe

• Ostre stany zapalne

• Porażenia spastyczne (ośrodkowe)

• Miejscowe zaburzenia czucia

• Rozrusznik serca

• Metale w tkankach poddawanych zabiegowi

• Endoproteza

• Skaza krwotoczna

Wykonanie zabiegu galwanizacji:

Wyposażenie:

• aparat - źródło prądu

• przewody - łączą elektrodę ze źródłem prądu

• pojedyncze

• rozwidlone

czerwony (+)

czarny (-)

Elektrody - płaskie (płytkowe)

1. Wielokrotnego użytku:

- z metali nipolaryzujących (cyna)

zalety: miękkie, długa trwałość

wady: wysoka cena folii cynowej

- grafitowo - silikonowe (węglowo - silikonowe)

Elektrody - inne rodzaje:

* punktowe - dyskowe

* wałeczkowe - galwanizacja labilna (rzadko)

* podciśnieniowe

* jednorazowe z foli aluminiowej

Kształt elektrody - zależy od okolicy ciała:

prostokątne, kwadratowe

Podkłady - wilgotne, ochrona skóry pacjenta

- właściwe - gaza, flanela, grubość 1,5-2,0 cm,

większe od elektrody (0,5-2,0 cm), indywidualne dla pacjenta,

sterylizacja - gotowanie

- woreczki wiskozowe - zabezpieczają elektrodę przed zsuwaniem, pozwalają

zredukować grubość podkładu właściwego

sterylizacja - pranie 90⁰ C

- z gąbki wiskozowej

- bibuła filtracyjna

Umocowanie elektrod:

- tradycyjne - bandaże, woreczki z piaskiem

- paski gumowe, elastyczne z rzepami

Ważne: równomierny ucisk, niezbyt mocny (niedokrwienie!), muszą być suche (przewodzenie prądu!), folia

Środki do przygotowania skóry: * alkohol, *

Metody stosowania prądu galwanicznego:

• Galwanizacja podłużna (prąd płynie głównie w tkankach powierzchownych

• Galwanizacja poprzeczna

• Galwanizacja anodowa

• Galwanizacja katodowa

Zstępujący przepływ prądu:

anoda proksymalnie, katoda dystalnie

Działanie: uśmierzające ból, rozluźnienie mięśni

Wstępujący przepływ prądu:

Katoda proksymalnie, anoda dystalnie

Dawkowanie prądu galwanicznego:

• rodzaj i okres choroby

• lokalizacja (obecność narządów wrażliwych)

• powierzchnia elektrody czynnej

• wrażliwość osobnicza

Zasada: - stany podostre - mniejsze natężenie, krótszy czas, krótsza seria

- ostrożnie okolice głowy, szyi, oka, ucha.

Nie stosować w okolicy przedsercowej i t. szyjnej

- małe elektrody (10-20cm²)

* Dawkowanie obiektywne (na cm² elektrody czynnej) wg Konarskiej (1974)

Dawka słaba - 0,01 do 0,1 mA/cm²

Dawka średnia - do 0,3 mA/cm²

Dawka mocna - do 0,5 mA/cm²

Ogólna wartość natężenia nie powinna przekraczać 25 do 30mA

* Dawkowanie subiektywne (warunek - brak zaburzeń czucia)

Dawka słaba - natężenie podprogowe, brak wrażeń czuciowych

Dawka średnia - przyjemne wrażenia mrowienia

Dawka mocna - silne wrażenia przepływu prądu

Objawy przedawkowania: pieczenie, ból, wrażenie silnego ciepła

Czas trwania zabiegu:

10 - 30 minut, wg Konarskiej

10 - 20 minut, wg autorów niemieckich

Zwykle 15 - 20 minut

Zabiegi codziennie lub co drugi dzień, 10 - 20 w serii

Seria krótka; 5 zabiegów

Seria średnia; 10 zabiegów

Seria długa; 12 - 20 zabiegów

Serie można powtórzyć po 1 - 2 tygodniach przerwy

Kąpiele elektryczno wodne:

Silny zabieg bodźcowy

- bodźce; elektryczne, mechaniczne, termiczne, chemiczne (sól mineralna, zioła)

Działanie biologiczne:

- krótkotrwałe zwężenie naczyń

- reaktywne przekrwienie, czucie ciepła (kilka godz.)

Woda wodociągowa - 1/3 prądu przez ciało pacjenta

Woda mineralna - przepływ ↓

Nie wolno w czasie zabiegu wyjmować kończyn z wody ani opuszczać wanny.

- woda temp. 34-38⁰C, poziom ponad elektrodami

- sprawdzanie przepływu prądu (pusta wanna z wodą)

- zaprogramowanie rodzaju przepływu

- stopniowe zwiększanie natężenia

Technika zabiegu, uwagi:

- nie używać metalowych podpórek pod stopy

- żadnych przedmiotów przewodzących prąd w zasięgu rąk pacjenta

- w czasie trwania zabiegu wykonującemu zabieg nie wolno: oddalać się od wanny, dotykać

chorego

Wskazania:

- czynnościowe zaburzenia ukrwienia kończyn

- choroba Raynauda

- miażdżyca tętnic - okres I i II

- neuralgie, zapalenia nerwów, Polineuropatie

- zespoły korzeniowe (szyjne, piersiowe, lędźwiowe)

- rzs, zysk w okresie przewlekłym

Przeciwwskazania:

jak do galwanizacji i kąpieli ogólnych

Zwłaszcza:

- rozrusznik serca

- metalowe implanty

- niewydolność krążenia

- zmiany skórne