DYSLEKSJA

Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w nauce czytania i pisania u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym.

Termin dysleksja rozwojowa obejmuje kilka rodzajów zaburzeń:

• dysleksja - trudności w czytaniu (zaburzenia tempa i techniki czytania, oraz stopnia rozumienia treści)

• dysortografia - trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (dziecko popełnia błędy ortograficzne mimo dobrej znajomości zasad pisowni)

• dysgrafia - niski poziom graficzny pisma (brzydkie, koślawe litery, trudności z utrzymaniem się w linijce, nierówne litery w wyrazach)

PRZYCZYNY DYSLEKSJI

• genetyczna - przyczyną zaburzeń i podłożem trudności w czytaniu i pisaniu są geny przekazywane z pokolenia na pokolenie,

• opóźnionego dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego - zaburzenia dyslektyczne są związane ze spowolnieniem dojrzewania układu ośrodkowego układu nerwowego, spowodowane przez takie czynniki jak geny, hormony,

• organiczna - przyczyną są mikrouszkodzenia tych okolic mózgu, które szczególnie uczestniczą w procesie czytania i pisania; związane jest to ze szkodliwymi czynnikami chemicznymi, fizycznymi i biologicznymi oddziałującymi na ośrodkowy układ nerwowy w okresie okołoporodowym,

• hormonalna - niedokształcenie struktury niektórych okolic kory mózgowej i nieprawidłowy model rozwoju mózgu, tzn. zablokowanie rozwoju lewej półkuli mózgowej, czyli tej, która jest związana z mową,

• psychogenna - zaburzenia emocjonalne spowodowane przez urazy psychiczne i stres.

OBJAWY „RYZYKA DYSLEKSJI”

WIEK PRZEDSZKOLNY ( 3 - 5 lat )

• opóźniony rozwój mowy,

• słabe umiejętności językowe,: trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów, zapamiętywaniem nazw, budowaniem wypowiedzi,

• opóźniony rozwój ruchowy,

• mała sprawność ruchowa i koordynacja ruchów podczas czynności samoobsługowych, rysowania czy zabaw ruchowych.

KLASA „0” ( 6 - 7 lat )

• wadliwa wymowa, błędy gramatyczne,

• trudności z zapamiętaniem wiersza czy piosenki,

• trudności z różnicowaniem podobnych głosek (zaburzenia słuchu fonemowego) oraz z wydzielaniem z wyrazów sylab i głosek i ich syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i syntezy głoskowej i sylabowej),

• niechęć do rysowania, trudności z odtwarzaniem wzorów graficznych i szlaczków,

• niechęć do układanek,

• oburęczność, mylenie prawej i lewej ręki, trudności z używaniem określeń: prawo - lewo, nad - pod itp.,

• trudności w nauce czytania

OBJAWY DYSLEKSJI

W MŁODSZYM WIEKU SZKOLNYM

motoryka duża, czyli mała sprawność ruchowa całego ciała, która objawia się tym, że dziecko:

• ma trudności z opanowaniem jazdy na hulajnodze, dwukołowym rowerze, wrotkach, łyżwach, nartach

• niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach w-f, ponieważ ma trudności z wykonywaniem niektórych ćwiczeń, np. układów gimnastycznych

motoryka mała, czyli obniżona sprawność ruchowa rąk - zauważamy, że dziecko:

• nie opanowało w pełni czynności samoobsługowych związanych z ubieraniem się, myciem, jedzeniem (nożem i widelcem)

koordynacja wzrokowo - ruchowa - zaburzenia objawiają się:

• trudnościami z rzucaniem do celu i chwytaniem

• niechęcią do rysowania i pisania

• poprzez sposób trzymania ołówka, długopisu - dziecko zbyt mocno
  trzyma ołówek, długopis, przez co ręka szybko się męczy

• trudnościami z rysowaniem szlaczków w liniaturze zeszytu, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych

• poprzez niski poziom graficzny rysunków i pisania - dziecko "brzydko"
  rysuje i niestarannie pisze (nie mieści się w liniaturze, zagina "ośle uszy" na rogach kartek zeszytu, pisze wolno)

funkcje wzrokowe - objawy zaburzeń to:

• trudności z wyróżnianiem elementów z całości i (lub) z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania według wzoru konstrukcji z klocków, układania mozaiki

• trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki

• trudności z odróżnianiem kształtów podobnych liter, np. m-n, l-t-ł lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni, np. p-g-d-b

funkcje językowe -objawy zaburzeń to:

• wadliwa wymowa

• przekręcanie złożonych wyrazów - przestawianie głosek i sylab, asymilacje głosek, np. sosa lub szosza

• używanie sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym:
  trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, sformułowań wyrażających stosunki przestrzenne: nad-pod, za-przed, wewnątrz, na zewnątrz

• trudności z pamięcią fonoligiczną, sekwencyjną, czyli trudności dotyczące
  zapamiętywania:

- sekwencji nazw, np. nazw dni tygodnia, pór roku,

- nazw kolejnych posiłków,

- sekwencji czasowej: wczoraj-dziś-jutro

- sekwencji cyfr: szeregów 4-cyfrowych,

- wierszy, piosenek,

- więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie

• trudności z szybkim wymienianiem nazw, np. wszystkich znanych owoców,

• szeregu słów

• trudności z nazywaniem i zapamiętywaniem liter alfabetu, cyfr

• trudności w nauce tabliczki mnożenia

lateralizacja - utrzymywanie się oburęczności

orientacja w schemacie ciała i przestrzeni - przejawy zaburzeń to:

• trudności z jednoczesnym wskazywaniem na sobie części ciała i określania ich terminami: prawe - lewe, np. odróżnianiem prawej i lewej ręki, strony ciała

• trudności z określaniem położenia przedmiotów względem siebie, np. droga na prawo, zaś drzwi na lewo

• pisanie liter i cyfr zwierciadlane

czytanie - nasilone trudności w czytaniu można dostrzec, jeżeli dziecko:

• bardzo wolno czyta - prymitywna technika (głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa), ale mało błędów

• bardzo szybko czyta, lecz popełnia błędy - wynikają one z tego, że dziecko
  domyśla się treści na podstawie kontekstu: (pomijanie wyrazów lub ich dodawanie, zniekształcanie i odczytywanie innych podobnych słów),

• często gubi miejsce, w którym czyta,

• ma trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i łączeniu zgłosek w wyrazy we właściwym porządku,

• przestawia litery w wyrazie, co zmienia jego sens: np. on - no, od - do,

• ma trudności w wyszukiwaniu najistotniejszych myśli w danym fragmencie tekstu,

• niewłaściwie i słabo rozumie przeczytany tekst.

pisanie - trudności z opanowaniem poprawnej pisowni objawiają się:

• myleniem liter odpowiadających głoskom podobnym fonetycznie, np. głoski: z-s, w-f, d-t, k-g ( np. rów-róf )

• trudnościami w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących,

np.: bąk - pąk,

• trudnościami z zapisywaniem zmiękczeń, myleniem głosek i-j, głosek
  nosowych ą-om, ę-en,

• opuszczaniem, dodawaniem, przestawianiem, podwajaniem liter i sylab,

• nasilonymi trudnościami podczas pisania ze słuchu,

• myleniem liter podczas pisania,

• zapisywaniem wyrazów na różne sposoby, np.: szyja, szja, szyia,

• słabym poziomem prac pisemnych w porównaniu z odpowiedziami ustnymi,

• niskim poziomie graficznym i estetycznym prac pisemnych: (liczne przekreślenia, kilkakrotne próby zapisania wyrazu),

• trudnościami w różnicowaniu liter: b - p, d - b, p - g, n - u,

• niewłaściwym stosowaniem małych i wielkich liter,

• złym rozmieszczenim pracy pisemnej w przestrzeni,

orientacja w czasie - przejawy zaburzeń to:

• - trudności z określaniem pory roku, dnia, czasu na zegarze.