MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GODPODARCZE
27 i 28/ 09/ 2008
PRZYKŁADOWE PYTANIA NA ZALICZENIE: pytania PRAWDA/FAŁSZ
Międzynarodowy podział pracy wykształcił się w następstwie społecznego podziału pracy.
O Międzynarodowym podziale pracy możemy mówić wtedy, gdy ma charakter strukturalny.
Znaczenie bogactw naturalnych jako czynnika kształtującego MPP nie ulega zmianie od lat.
Komplementarność jest skutkiem i przyczyną MPP.
CENY MIĘDZYNARODOWE
CENA jest wyrażoną w pieniądzu wartością określonego towaru lub usługi, wartością waluty zagranicznej lub określonego czynnika produkcji.
Własną cenę ma nie tylko każdy towar i usługa, ale również każdy czynnik produkcji.
Ceną pracy jest stawka płacy; ceną kapitału jest stopa procentowa; ceną wiedzy technicznej jest cena, którą trzeba zapłacić za sposób jej nabywania i wykorzystywania.
Ceny towarów i usług oraz czynników produkcji są to normy oceniające rozumianą względnie ich ograniczoność.
FUNKCJE CENY :
Informacyjna - cena będzie informowała producenta czy dostawcę o sile zapotrzebowania odbiorcy (krajowego, zagranicznego) na produkt, usługę;
Dystrybucyjna - przez cenę towarów, usług, czynników produkcji dokonuje się dystrybucja dochodu narodowego;
Agregacyjna - cena pełni tą funkcję tylko wtedy, gdy jest ukształtowana w warunkach normalnie funkcjonujących rynków;
W każdym kraju występuje określony poziom cen towarów, usług i czynników produkcji. Mamy do czynienia z poziomem absolutnym i względnym.
O cenach względnych mówimy wtedy, gdy odnosimy się do relatywnych cen towarów i relatywnych wewnątrzkrajowych cen pracy i kapitału.
Wewnętrzne ceny relatywne są jedną z głównych przesłanek rozwoju handlu międzynarodowego i międzynarodowej migracji czynników produkcji.
Ceny kształtują się na rynku, czyli miejscu spotkania się popytu i podaży. Trzeba odróżnić rynek lokalny (krajowy) od międzynarodowego.
Rynek międzynarodowy wyróżnia się specyfiką, która jest pochodną specyfiki międzynarodowych stosunków ekonomicznych. Na rynku tym kształtują się ceny towarów, usług, czynników produkcji w stosunkach między krajami wyodrębnionymi granicami politycznymi, ekonomicznymi i między krajami stosującymi różne waluty.
Specyfika międzynarodowych stosunków ekonomicznych, a zwłaszcza stosowanie przez poszczególne kraje odmiennej zagranicznej polityki ekonomicznej i stosowanie różnych praktyk przez wielkie korporacje sprawia, że połączenia różnorodnych rynków narodowych w jeden rynek międzynarodowy są mniej elastyczne niż ma to miejsce na rynku narodowym.
Mechanizmy łączące popyt i podaż w skali międzynarodowej są mniej doskonałe. Różnice cen między rynkami narodowymi mogą utrzymywać się przez dłuższy czas lub być trwałe.
Rodzaje rynków międzynarodowych :
Kryterium przedmiotowe - wg. tego kryterium wyróżniamy rynki towarów, usług i rynki czynników produkcji, czyli pracy, kapitału i wiedzy technicznej;
Kryterium geograficzne - np. rynek europejski;
Kryterium stopnia zorganizowania - stopnia ujawniania się konkurencji cenowej i podziału dochodu z wymiany międzynarodowej;
W praktyce najczęściej mamy do czynienia z rynkami, na których w mniejszym lub większym stopniu panują warunki wolnej konkurencji.
Od rynku w pełni doskonałego i rynku z niepełną wolną konkurencją należy odróżnić rynki mniej lub bardziej zorganizowane.
Wyróżnia się formalne rynki zorganizowane oraz nieformalne rynki zorganizowane.
Na rynkach zorganizowanych formalnie transakcje są dokonywane w określonym miejscu, czasie i w określonej formie. (giełdy i aukcje)
Giełda towarowa jest to rynek towarów masowych, gł. surowców i niektórych artykułów rolno - spożywczych, zorganizowanych w specjalny sposób oraz funkcjonujących tylko w określonym miejscu i czasie. Handel na giełdzie odbywa się w sposób regulowany, gwarantujący stronom transakcji równy dostęp do informacji, zapewniający bezpieczeństwo obrotu oraz odpowiednią płynność transakcji i rozliczeń.
Na aukcji mamy fizyczny kontakt z produktem.
Kolejnymi formami organizowania wymiany międzynarodowej są targi i przetargi. Specyficzną formą rynków zorganizowanych są tzw. obroty między filialne ( między filiami).
Inna formą nieformalnych rynków regulowanych są międzynarodowe umowy kartelowe. Są to organizacje przedsiębiorstw tej samej gałęzi czy branży dostarczających na określone rynki dobra tego samego asortymentu. Głównymi celami funkcjonowania takich organizacji są ograniczenia poszczególnych form konkurencji albo utworzenie organizacji monopolistycznej regulującej wspólną dla wszystkich cenę. W celu przeciwdziałania powstawania karteli o charakterze międzynarodowym i jednocześnie stabilizacji cen dóbr wystandaryzowanych zawiera się różnorodne porozumienia surowcowe.
Specyficznymi rynkami nieformalnymi zawiązywanymi wyłącznie przez rządy określonych krajów są międzynarodowe porozumienia dotyczące obrotów towarami o znaczeniu strategicznym.
Mechanizmy kształtowania się międzynarodowych cen towarów w krótkim i długim okresie.
OKRES KRÓTKI
Z punktu widzenia specyfiki kształtowania się cen, towary biorące udział w wymianie międzynarodowej można podzielić na masowe (standaryzowane) oraz pozostałe (zindywidualizowane).
Standaryzowane - tworzą towary, których walory użytkowe są identyczne i łatwe do jednoznacznej klasyfikacji bez względu na miejsce ich wytworzenia ; surowce oraz większość artykułów rolno - spożywczych
Zindywidualizowane - są to towary charakteryzujące się walorami użytkowymi określonymi przez potrzeby indywidualnych odbiorców lub poszczególnych segmentów rynku;
Różnice między walorami użytkowymi identycznych towarów tej grupy są często trudne do ustalenia i często maja charakter pozorny ( wynikający z reklamy); gł. Wyroby przemysłowe, artykuły żywnościowe.
Towary standaryzowane
W krótkim okresie ceny towarów standaryzowanych są znacznie mniej stabilne niż ceny towarów zindywidualizowanych. Przyczyną jest odmienne kształtowanie się cenowych elastyczności popytu i podaży tych towarów.
Towary standaryzowane charakteryzują się w występowaniu ich cen światowych oscylujących wokół wartości międzynarodowych.
Do głównych przyczyn krótko okresowej niestabilności cen towarów standaryzowanych zaliczamy określone kształtowanie się cenowych elastyczności podaży i popytu na artykuły rolno - spożywcze i surowce naturalne. Cenowa elastyczność popytu na te towary jest wyższa niż cenowa elastyczność ich podaży.
Przyczyny niskiej cenowej elastyczności podaży artykułów rolno - spożywczych:
- relatywnie długi cykl produkcyjny i wysokie koszty produkcji
- ograniczone możliwości zmiany struktury produkcji
- nietrwałość artykułów żywnościowych i wysokie koszty ich magazynowania
- rozdrobnienie producentów i powolne docieranie do nich sygnałów rynkowych
b) Przyczyny niskiej, choć na ogół wyższej, cenowej elastyczności popytu na artykuły rolno - spożywcze:
- zaspokajanie podstawowych funkcji organizmu oraz powoli zmieniająca się struktura konsumpcji
- trudność magazynowania
- rozdrobnienie konsumentów
c) Przyczyny niestabilności cen na rynku w krótkim okresie czasu:
- strategiczne znaczenie artykułów
- polityka rolna rządów
W grupie surowców naturalnych występuje również niska cenowa elastyczność podaży i niska, choć na ogół wyższa, cenowa elastyczność popytu.
d) Przyczyny niskiej elastyczności podaży surowców naturalnych:
- relatywnie długi okres nowych inwestycji i wysokie ich koszty
- wysokość poniesionych nakładów inwestycyjnych i wysokie bieżące koszty eksploatacji utrudniające zmniejszenie wydobycia w okresie spadku cen
e) Przyczyna niskiej elastyczności cenowej popytu surowców naturalnych:
- zachowanie przemysłów podstawowych i przetwórczych jako głównych odbiorców
- strategiczne znaczenie surowców naturalnych
- polityka ekonomiczna rządów
2) Towary zindywidualizowane
W grupie towarów zindywidualizowanych trudno mówić o jednolitej cenie międzynarodowej, która oscyluje wokół wartości międzynarodowych. Szeroki asortyment tych towarów, różnice konstrukcyjne, a nawet ich wygląd zewnętrzny decyduje o tym, że w różnym stopniu zaspokajają one określone potrzeby.
Wzajemna substytucyjność tej kategorii towarów jest przyczyną subiektywnych i obiektywnych ………………………………… . W związku ze zwiększaniem się międzynarodowej specjalizacji produkcji, zjawiska te będą pogłębiać się w przyszłości. W krótkim okresie ceny towarów zindywidualizowanych są bardziej stabilne niż ceny towarów standaryzowanych. Podstawowe znaczenie ma kształtowanie się na relatywnie wysokim poziomie cenowej elastyczności podaży; elastyczność popytu zaś choć niezbyt wysoka jest na ogół nieco wyższa niż w przypadku towarów standaryzowanych.
Główne przyczyny wysokiej elastyczności cenowej podaży:
- niski udział kosztów stałych w kosztach produkcji ogółem
- możliwość składowania towarów i relatywnie niskie tego koszty
- względnie krótki cykl produkcyjny i możliwości szybkiego dostosowania się do zmian w popycie
- możliwości uruchomienia rezerw produkcyjnych czy wykorzystania odpowiednich rezerw
b) Główne przyczyny wysokiej, choć na ogół niższej, elastyczności cenowej popytu:
- brak bliskich substytutów usztywniających popyt względem cen
- nawyki i przyzwyczajenia
c) Inne przyczyny powodujące w krótkim czasie stabilność cen:
- polityka cenowa inwestorów
- polityka poszczególnych krajów
B) OKRES DŁUGI
Mechanizmy kształtowania się cen towarów standaryzowanych i zindywidualizowanych w długim okresie.
Przyczyny pogarszania się warunków wymiany krajów eksportujących głównie towary standaryzowane. Przyczyny te są zróżnicowane, jednak najważniejsze to skutki określonego kształtowania się dochodowych elastyczności popytu na te towary i ich podaży.
Przyczyny niskiej dochodowej elastyczności popytu na artykuły żywnościowe:
- działanie prawa Engla zgodnie z którym, w miarę wzrostu dochodów popyt na artykuły podstawowe wzrasta wolniej niż zapotrzebowanie na wyroby przemysłowe i usługi
- zmiany w strukturze spożycia sprowadzające się do względnego zmniejszania popytu na artykuły prostsze i tańsze, co hamuje wzrost ogólnego popytu na podstawowe artykuły rolno - spożywcze
- hamowanie przez wiele krajów rozwoju importu w skutek prowadzenia polityki samowystarczalności czy bezpieczeństwa żywnościowego
Przyczyny niskiej dochodowej elastyczności podaży artykułów żywnościowych:
- ograniczone możliwości stymulowania rozwoju popytu zagranicznego
- dostosowywanie się producentów i eksporterów do zmian po stronie popytu
Przyczyny niskiej dochodowej elastyczności popytu na surowce naturalne:
- wysoka dynamika postępu technicznego
- postępujące substytucje surowców naturalnych przez syntetyki
- prowadzenie przez wiele krajów polityki bezpieczeństwa narodowego
Przyczyny długookresowej poprawy warunków wymiany krajów specjalizujących się głównie w produkcji i eksporcie towarów zindywidualizowanych to główne skutki określonego kształtowania się dochodowych elastyczności popytu na te towary i dochodowych elastyczności ich podaży.
Przyczyny wysokiej elastyczności dochodowej popytu:
- działanie prawa Engla zgodnie z którym, w miarę wzrostu dochodów szybciej wzrasta popyt na towary przemysłowe i usługi
- zmiany w strukturze konsumpcji towarów przemysłowych sprowadzające się m.in. do relatywnego wzrostu zapotrzebowania na droższe towary przemysłowe typu konsumpcyjnego
Przyczyny wysokiej dochodowej elastyczności podaży:
- możliwości dostosowywania się producentów i eksporterów do zmian po stronie popytu
- możliwości stymulowania popytu przez wykorzystywanie różnorodnych dywersyfikacji towarów
- możliwości wykorzystywania różnych instrumentów zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej