Organizacja Oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Najnowsze wymagania i standardy w zakresie wyposażenia oddziałów i stanowisk anestezjologicznych mają na celu przede wszystkim maksymalizację bezpieczeństwa i wygody pacjenta oraz stworzenie ergonomicznych stanowisk pracy dla anestezjologów. Przepisy prawa jasno wskazują szczegółowe wytyczne dla oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii. Można znaleźć je w III rozdziale rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 213, poz. 1568 ze zm.).
Mimo, że wymagany termin na dostosowanie istniejących placówek do poziomu określonego rozporządzeniem wciąż przesuwa się w czasie, to ciągłe odkładanie modernizacji obiektu ze strategicznego punktu widzenia po prostu nie ma sensu. Spada wtedy konkurencyjność szpitala i jakość leczenia pacjentów. Dla zarządu szpitala i pracowników oddziału nie będzie to łatwe zadanie, dlatego nie warto odkładać planowania i wprowadzania zmian, tylko zająć się nimi jak najszybciej. Trzeba się liczyć z faktem, że wytyczne są bardzo szczegółowe i pociągają za sobą wiele pracochłonnych i kosztownych inwestycji.
Dla wygodnej i efektywnej pracy personelu anestezjologicznego ważne jest nie tylko wyposażenie oddziału anestezjologii i intensywnej terapii, ale również technologie i sprzęt bloku operacyjnego. Obie te jednostki są ze sobą ściśle związane, dlatego przy planowaniu, czy modernizacji jednej z nich warto brać pod uwagę standardy i wymagania w stosunku do drugiej. Przy budowaniu nowych bloków operacyjnych warto zainwestować w najlepsze rozwiązania technologiczne, ponieważ zapewnią one optymalne warunki zarówno dla zespołu operującego, jak i dla personelu anestezjologicznego.
Z punktu widzenia anestezjologa, najważniejsze jest monitorowanie czynności życiowych pacjenta i swobodny dostęp do jego dróg oddechowych. Sprzęt najwyższej jakości oraz dobra organizacja podczas zabiegu mają ogromne znaczenie dla zachowania najwyższego bezpieczeństwa pacjenta.
Gdzie zorganizować oddział?
Przy planowaniu nowego lub modernizacji obecnego oddziału anestezjologii i intensywnej terapii (OAiIT) należy pamiętać o zapewnieniu dobrej komunikacji z blokiem operacyjnym, oddziałem ratunkowym (Izbą Przyjęć) oraz ze wszystkimi oddziałami łóżkowymi. Zaleca się, aby OAiIT miały szybkie i łatwe połączenie z bankiem krwi, apteką, pracownią mikrobiologiczną, działem technicznym, oddziałem fizykoterapii, a także bezpośredni dostęp do leków i sprzętu jednorazowego oraz możliwość sprawnej komunikacji zewnętrznej.
Rozporządzenie zaleca, aby wejście do oddziału prowadziło przez śluzę służącą do transportu chorego, która może być jednocześnie śluzą umywalkowo - fartuchową dla pracowników. Liczba łóżek na oddziale powinna stanowić 2-5% ogólnej liczby wszystkich łóżek w szpitalu. Według zaleceń Unii Europejskiej stosunek liczby łóżek w salach jednoosobowych i wieloosobowych powinien wynosić 1-2/10, ale może być wyższy na oddziałach specjalistycznych. Wymaganiem koniecznym jest urządzenie przynajmniej jednej izolatki dostępnej bezpośrednio z oddziału.
Oprócz sal dla chorych zalecane jest rozplanowanie zaplecza magazynowego (dla sprzętu i aparatury) oraz pomieszczeń socjalnych i administracyjnych. Stanowisko nadzoru pielęgniarskiego powinno zapewnić bezpośredni kontakt wzrokowy, (lub przy użyciu kamer) ze wszystkimi łóżkami, a w szczególności możliwość obserwacji twarzy pacjentów, przy czym preferuje się bezpośrednią obserwację przez pielęgniarkę opiekującą się pacjentem.
Jeśli placówka dysponuje odpowiednią powierzchnią i ma możliwość wygospodarowania dodatkowego pomieszczenia w bezpośrednim sąsiedztwie sali operacyjnej, to warto pomyśleć o osobnej sali do wprowadzenia chorego w stan znieczulenia. Takie rozwiązanie znacznie ułatwia zadanie anestezjologowi, a na pewno usprawni organizację samego zabiegu.
Jaki sprzęt jest wymagany dla oddziału anestezjologii i intensywnej terapii?
Oddział anestezjologii i intensywnej terapii powinien być przystosowany do potrzeb szpitala pod względem wielkości personelu i wyposażenia. Nie wszystkie oddziały tego typu muszą posiadać jednakową strukturę, jednak muszą spełniać podstawowe wymagania przeznaczone dla tych jednostek. Rozporządzenie mówi jasno o aparaturze i sprzęcie medycznym wymaganym na każdym oddziale. Są to:
1) aparat do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi metodą inwazyjną - 1 na 2 stanowiska intensywnej terapii,
2) elektryczne urządzenie do ssania - 1 na 3 stanowiska intensywnej terapii, ale nie mniej niż 2 w oddziale,
3) stymulator zewnętrzny - 1 na oddział oraz dodatkowe wyposażenie stanowiska,
4) urządzenie do pomiaru rzutu serca - 1 na 4 stanowiska,
5) aparat do hemodializy lub hemofiltracji maszynowej - 1 na oddział liczący, co najmniej 8 stanowisk intensywnej terapii, jeżeli w szpitalu nie ma stacji dializ,
6) bronchofiberoskop - 1 na oddział,
7) aparat do monitorowania ciśnienia wewnątrzczaszkowego - 1 na oddział liczący, co najmniej 6 stanowisk intensywnej terapii,
8) przyłóżkowy aparat RTG - 1 na oddział,
9) defibrylator z możliwością wykonania kardiowersji - 2 na oddział.
Ponadto wytyczne zalecane przez Polskie Towarzystwo Anestezjologii i Intensywnej Terapii sugerują, że każdy oddział powinien posiadać również urządzenie do pomiaru laboratoryjnych parametrów krytycznych (w tym, co najmniej: gazometria, elektrolity, mleczany, glukoza, hemoglobina, hematokryt).
Według standardów Unii Europejskiej obszar przeznaczony bezpośrednio do opieki nad każdym pacjentem powinien wynosić minimum 25 m2 w salach jednoosobowych, natomiast w salach wieloosobowych na każdego pacjenta powinno przypadać minimum 20 m2. Rozporządzenie wymaga co najmniej 18 m2 dla pokoju jednostanowiskowego i co najmniej 16 m2 na 1 stanowisko w przypadku pokojów wielostanowiskowych.
Przy planowaniu usytuowania konkretnych sal należy pamiętać, że wszystkie sale chorych powinny mieć zapewniony dostęp światła dziennego. Zalecane jest, aby w każdym określonym obszarze dla pacjentów, (np. sali chorych) była umywalka do mycia i dezynfekcji rąk.
O czym należy pamiętać kompletując stanowisko intensywnej terapii?
Oddział intensywnej terapii jest szczególnym miejscem, gdzie leczeni są chorzy w najcięższym stanie, często bezpośredniego zagrożenia życia w przebiegu ciężkich urazów i zakażeń, poważnych schorzeń systemowych oraz wielonarządowych, wymagających stałego monitorowania i podtrzymywania funkcji życiowych. Z tego względu aparatura tego oddziału musi być niezawodna i dobrana z zachowaniem szczególnej dbałości.
Istnieją niezwykle szczegółowe wytyczne dotyczące stanowiska intensywnej terapii. Według zaleceń Unii Europejskiej każde łóżko powinno mieć dostęp do 16-20 gniazdek elektrycznych, 4 gniazdek tlenu z regulatorem przepływu i po 3 gniazdka z ujemnym ciśnieniem i sprężonym powietrzem. Do każdego stanowiska intensywnej terapii powinien być przypisany system monitorujący przystosowany do potrzeb danej jednostki. W takich wypadkach bardzo dobrze sprawdza się system modułowy, który pozwala na dopasowanie aparatury do konkretnego przypadku, zapewnia dużą elastyczność i możliwość dobudowy kolejnych podzespołów w przyszłości.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia jasno wylicza, jaka aparatura jest wymagana dla stanowiska intensywnej terapii. Są to:
• respirator z możliwością regulacji stężenia tlenu w zakresie 21-100%; co najmniej 1 respirator na stanowisko z możliwością prowadzenia długotrwałej wentylacji mechanicznej oszczędzającej płuca,
• respirator transportowy,
• źródło tlenu, powietrza i próżni,
• zestaw do intubacji i wentylacji (worek samorozprężalny),
• sprzęt do szybkich oraz regulowanych przetoczeń płynów, w tym co najmniej 6 pomp infuzyjnych,
• kardiomonitor,
• pulsoksymetr,
• kapnograf,
• aparat do automatycznego pomiaru ciśnienia krwi metodą nieinwazyjną (najlepiej przenośny),
• materac do ogrzewania pacjentów w oddziale pediatrycznym - 2 na oddział,
• fonendoskop.
Warto zwrócić uwagę, by aparatura monitorująca posiadała funkcje pomiaru EKG, ciśnienia tętniczego bezpośredniego i automatycznego pośredniego, czy ośrodkowego ciśnienia żylnego. Sprawdźmy również, czy aparatura obejmuje pomiar ciśnienia wewnątrzczaszkowego, temperaturę (centralną i obwodową), kapnografię, oksymetrię gazów wdechowych, monitorowanie zaburzeń rytmu czy pomiar rzutu serca.
Źródła:
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. z dnia 24 listopada 2006 roku, Nr 213, poz. 1568).
- Wytyczne szczegółowe, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia szpitala - Anestezjologia i Ratownictwo 2008; 1: 17-26.
- Guidelines for safety and quality in anaesthesia practice in the European Union. European Journal of Anaesthesiology 2007; 24, 479-482.
- Recommendations of the European Society of Intensive Care Medicine Task Force on minimal requirements for Intensive Care Department. Intensive Care Medicine 1997, 23, 226-232.
- strona internetowa Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii - www.ptaiit.org