DIAGNOSTYKA ĆW.
Badanie układu ruchu i nerwowego
Plan badania układu ruchu:
Ocena postawy stojącej , w swobodnym ruchu i leżącej
Mięśnie- oglądanie, omacywanie, opukiwanie( gdy jest to konieczne)
Kościec - oglądanie , omacywanie , opukiwanie , zwracamy uwagę na linię kręgosłupa i proporcje ciała , bierną ruchomość kręgosłupa i stawów .
Stawy - oglądanie , omacywanie (ocena ciepłoty i wrażliwości , ruchy bierne) .
Ścięgna
Badanie racic ,szpary międzyracicznej, kopyt, koronki , pazurów
Zmiany w układzie ruchu to :
Zapalenia
Zwyrodnienia
Rozrosty (nowotwory, rozrosty genetycznie uwarunkowane)
Postawa:
Stojąca - w spoczynku i w ruchu
Leżąca
Klęcząca
Siedząca
Rodzaje postaw:
prawidłowa
nieprawidłowa
- ulgowa (np. ochwat - koń stoi na piętkach)
- wymuszona (np. tężec - postawa konia na biegunach )
Zaleganie - dłuższe leżenie i trudności ze wstawaniem: może być zaleganie przed i poporodowe, przy mioglobinurii u koni , złamaniu miednicy , zapaleniu szpiku ,zapaleniu stawów , odklejeniu się nasady przy głowce kości udowej (epiphysiolysis), osteomalacja krzywica , osteoporoza .)
Na zmianę postawy wpływają zmiany w kościach , mięśniach , stawach a także w innych układach
Stany zapalne:
Mięśni- myositis
Kości - osteitis
Stawów - arthritis
Kości i szpiku - osteomyelitis
Zmiany niezapalne (wsteczne- najczęściej zwyrodnieniowe)
mięśni - myopathia
kości - osteopathia
stawów - arthropathia
zwyrodnienia mięśni - myodegeneratio
zwyrodnienia kości - ostodystrophia
zmiany rozrostowe kości (psy, konie) acropachia(zgrubienie kości długich)
Nieprawidłowy chód:
chód koguci tzw. tupiący, występuje w szpacie u koni (arthrosis chronica ostodeformans ): koń opiera chorą kończynę na szczycie kopyta - kulawizna z oparcia .
chód sztywny- bolesność mięśni , ścięgien, stawów , występuje np. przy chorobie wyścigowej koni (mikrotendinitis), wągrzycy, krzywicy , osteomalacji , tężcu , porażeniu spastycznym u buhajów , ochwacie .
kulawizny - bolesne schorzenia narządów ruchu (np. zapalenie wielostawowe)
Mięśnie
Oglądanie
objętość (poprzez porównanie mięśni jednoimiennych - lokalizacja zmian),
kontury mięśni
Omacywanie
ciepłota
wrażliwość
konsystencja
stan napięcia (związany z ukł. nerwowym )
przesuwalność skóry nad mięśniami
Opukiwanie
- gdy jest do tego wskazanie
Objętość
prawidłowa
nieprawidłowa
- zanik mięśni (jednego lub kilku ) z nieczynności (atrophia ex inactivitate) lub niedożywienia, ucisku
- przerost mięśni - hypertrophia
Stan napięcia
- zmiany :hypertonia , hypotonia, atonia
Skurcz tężcowy (toniczny)- wzmożony stan napięcia mięśni np. występuje przy tężcu (długotrwający) .
Skurcz kloniczny- przerywany, okresowy, dotyczy określonych mięśni (wzrost napięcia)
Konwulsje - skurcz kloniczny wszystkich mięśni np. występuje np. przy zatruciu strychniną
Drżenie pęczkowe lub włókienkowe mięśni np. w 1 stadium gorączki, zmęczeniu mięśni , spadku poziomu glukozy
Mięśnie twarde jak deska - zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe np. mięśniochwat porażenny
Myopathia
Jest to okresowe osłabienie mięśni na tle niezapalnym .
Cechują ją trudności w utrzymaniu się na nogach , zaleganie w przypadkach ostrych , sztywny chód , są to schorzenia niezapalne, nieinfekcyjne
W stanach ostrych mięśnie są twarde , obrzękłe o zwiększonej objętości
a w przewlekłych są wiotkie , występuje zaleganie
Przykłady miopatii
Mięsniochwat porażenny
obejmuje głównie mięśnie zadu (lędzwiowe i pośladkowe) .
okolica jest powiększona , mięsnie twarde jak deska
występuje sztywny chód ,trudności w poruszaniu się
W zaawansowanym stanie - postawa siedzącego psa lub leżąca
występuje u koni dobrze odżywionych i obficie karmionych mimo braku pracy
objawy występują po podjęciu pracy („ choroba poświąteczna”)
badając mocz stwierdzamy mioglobinurie , rośnie również stosunek kreatyny do kreatyniny na korzyść kreatyny
Enzootyczna dystrofia mięśni
występuje u jagniąt (cieląt, źrebiąt) na tle niedoboru witaminy E i selenu (PDM)
może powodować ją nadmiar NKT w paszy
histopatologicznie - choroba białych mięśni (tzw. rybie mięso ) - mamy do czynienia ze zwyrodnieniem hialinowym , później z martwicą koagulacyjną
objawy kliniczne to sztywny chód, niedowład kończyn tylnych
Myositis
Jest to zapalenie mięśni wywołane czynnikiem uszkadzającym:
działającym bezpośrednio - po urazach naderwaniu , zerwaniu mięśni
działającym pośrednio- promienica, sarkosporidioza, obrzęk gazowy, złośliwy
Schorzenia mięśni mogą mieć charakter miejscowy lub rozsiany:
Polymiositis objawia się uogólnionym bólem mięśniowym i sztywnością.
Miositis mięśni żuchwy objawia się bólem, zanikiem mięśniowym, zwłóknieniem, co doprowadza do stałego zaciskania jamy ustnej
Badanie kośćca
- rozpoczynamy od kości czaszki badając następnie dalsze odcinki kręgów , obręcz barkową, żebra , miednicę , kończyny.
Kościec badamy poprzez
oglądanie
(wielkość, kształt )
omacywanie (konsystencja,wrażliwość,krepitacja)
opukiwanie (wrażliwość)
Wyróżniamy następujące zmiany kształtu kręgosłupa :
kyphosis - grzbietowe wygięcie kręgosłupa (grzbiet karpiowaty - łukowate skrzywienie kręgosłupa skierowane do góry)
lordosis - łęgowatość - ( grzbiet łęgowaty - łukowate skrzywienie krgosłupa w kierunku brzusznym )
scoliosis - boczne skrzywienie kręgosłupa
gibbus - garb
Opisthotonus tężec tylny wygięcie kręgosłupa w stronę brzuszną (zatrucie strychniną, zapalenie opon mózgowych, tężyczka), spowodowane jest skurczem mięśni;
Emprosthotonus wygięcie kręgosłupa w stronę grzbietu, tężec przedni;
Pleurothonus zarzucenie kręgosłupa w bok (tężęc boczny)
Torticollis skręcenie szyi na bok w linii szyjnej, występuje przy pęknięciu kręgu szyjnego, zapaleniu części miękkich szyi, może być powodowane kurczem lub przykurczem miękkich części szyi, zapaleniem ucha wewnętrznego i środkowego.
Stawy
oglądanie :wielkość , kształt , badamy w spoczynku i w ruchu
omacywanie : konsystencja, ciepłota , wrażliwość
ruchomość bierna - zwiększona lub zmniejszona ruchomość stawów
Racice, szpara międzyraciczna, kopyta, koronka, pazury
Badamy:
przez oglądanie wielkość , kształt, barwę, połysk, strukturę powierzchni
przez omacywanie konsystencję
przez opukiwanie - bolesność
Kulawizny
Wyróżniamy następujące postacie kulawizn:
z wykroku (skrócenie wykroku) świadczy o bolesności przy wykroku i zazwyczaj związane są ze schorzeniami górnej części kończyny (bark, biodro)
z podparcia (skrócenie fazy podparcia , zapadanie na przeciwległą zdrową kończynę)- występuje przy chorobach np. kopyt .
Stopnie kulawizny
1º kulawizna występuje tylko w kłusie
2º występuje w kłusie i stępie
3º wyraźna w stepie , zwierze nie
chce kłusować
4º zniesienie czynności kończyny,
zwierze nie opiera jej
Zaburzenia czucia powierzchownego
hypoaesthesia (obniżenie czucia) odpowiednie podniety wywołują tylko słabe i niepełne reakcje. Występuje przy znacznych zaburzeniach świadomości.
anaesthesia (znieczulenie zupełne) brak czucia
hemianesthesia(znieczulenie połowiczne) spowodowane przez jednostronne ogniska chorobowe (dotyczy kończyny przedniej i tylnej)
paraanaesthesia (obustronny brak czucia) poprzeczne uszkodzenie rdzenia kręgowego (dotyczy obu kończyn przednich lub tylnych).
hyperaesthesia(przeczulica) powstaje przy schorzeniach nerwów obwodowych i uszkodzeniach opon rdzeniowych na skutek zapalenia, ucisku. Schorzenia samego rdzenia z reguły nie dają objawów bólowych.
parasthesia(czucie spaczone) występuje jako nieprawidłowe odczuwanie w postaci świądu mrowienia, pieczenia, czucia zimna, kłucia. U zwierząt wystepuje np. w chorobie Aujeszky'ego, wściekliźnie. Znieczulenie bolesne (anaesthesia dolorosa) samoistne czucie bólu, powstające pod wpływem zewnętrznych podniet działających na znieczulone okolice ciała, ma to miejsce w chorobach nerwów obwodowych.
Badanie czucia powierzchownego (czucia skórnego)
dłoniowa część łap
|
Pośrodkowy i łokciowy
|
C7-T2
|
doogonowa powierzchnia przedramienia
|
Łokciowy |
C7-T2
|
Kończyna miedniczna |
|
|
doogonowo-boczna powierzchnia stawu skokowego, uda
|
Kulszowy |
L6-S1
|
przyśrodkowa powierzchnia łap, uda, stawu skokowego
|
Dopiszczelowy |
L4-L6
|
doczaszkowa powierzchnia łap, stawu stepu
|
Strzałkowy wspólny |
L6-L7
|
podeszwowa powierzchnia łapy
|
Piszczelowy |
L6-S1
|
Nerw |
Objawy kliniczne |
Testy kliniczne |
Odruch prawidłowy |
Odruch nieprawidłowy |
Węchowy |
Zaburzenia węchu (hyposmia, anosmia |
Reakcja na zapach karmy lub na lotne niedrażniące substancje
|
Zainteresowanie zapachem karmy, oblizywanie nosa
|
Brak reakcji |
Wzrokowy |
Zaburzenia widzenia Niepewny chód Rozszerzenie źrenicy (mydriasis)
|
Naprowadzanie na przeszkodę R. umieszczania R. grożenia Test wodzenia wzrokiem Badanie przy pomocy źródła światła
|
Unikanie przeszkody Umieszczenie kończyn miednicznych na podłożu Mrużenie oczu Wodzenie oczami za przedmiotem Bezpośredni i konsensualny odruch źreniczny
|
Uderzania o przedmioty Brak reakcji Po stronie chorej bezp. i konsensualny odr. nieobecny, oba odruchy obecne po stronie zdrowej
|
Okoruchowy |
Zez dolnoboczny Porażenie powieki górnej (ptosis) Rozszerzenie źrenicy
|
Ruchy gałek ocznych w kierunku poziomym i pionowym Badanie przy pomocy źródła światła
|
Prawidłowy tor ruchu gałek ocznych Bezpośredni i konsensualny odruch Źreniczny
|
Zaburzenia kierunku ruchu gałek ocznych W oku chorym odruch bezpośredni nieobecny, odruch konsensualny prawidłowy; po stronie zdrowej odr. bezpośr. obecny, konsensualnego brak
|
Trójdzielny |
Niemożność zamkn. jamy ustnej Zanik mm żuciowych Brak czucia skóry czoła, ucha, powiek, błony śluz. jamy ustnej i nosowej
|
Badanie oporu przy otwieraniu szczęk Palpacja mm żuciowych Odruch rogówkowy Odruch powiekowy Drażnienie błony śluzowej j. nosowej Drażnienie skóry twarzy
|
Opór przy otwieraniu j. ustnej Prawidłowa wielkość i konsystencja mięśni Mrużenie oczu i cofnięcie gałki ocznej Mrużenie oczu Unikanie źródła drażnienia
|
Brak oporu Zanik, zmniejszone napięcie Brak reakcji
|
Odwodzący |
Zez przyśrodkowy
|
Poziome ruchy gałką oczną
|
Prawidłowy tor ruchu gałek ocznych
|
Zaburzenia ruchu gałek ocznych w kierunku bocznym
|
Twarzowy |
Asymetria części twarzowej Niemożność zamkn. powiek (lagophtalmus) Opadanie powieki górnej Porażenie wargi górn. Opadanie małżowiny usznej
|
Odruch rogówkowy Odruch powiekowy R. grożenia Drażnienie skóry małżowiny usznej
|
Mrużenie oczu Poruszanie małżowiną uszną
|
Brak reakcji |
Przedsiąkowo-ślimakowy |
Oczopląs (nystagmus) Skręcenie głowy Ruchy maneżowe Ruchy walcowania Zez Hertwiga-Magendiego Głuchota
|
Poziome i pionowe ruchy gałką oczną Źródło dźwięku za głową zwierzęcia
|
Prawidłowy fizjologiczny oczopląs Ruchy małżowin usznych, mrużenie oczu
|
Brak reakcji |
Językowo-gardłowy |
Dysphagia (trudności w połykaniu), brak odruchu wymiotnego
|
Test kneblowania |
Odruch połykania |
Brak reakcji |
Błędny |
Dysphagia Niepraw. wydawanie głosu Duszność wdechowa Powiększ. przełyku (megaesophagus) Zniesienie odruchu kaszlu Przyśp. tętna
|
Test kneblowania Odruch krtaniowy Odruch oczno-sercowy
|
Odruch połykania Kaszel Bradykardia
|
Brak reakcji |
Dodatkowy |
Zw. niezauważone Czasami skręt szyi (torticolis)
|
|
|
Brak reakcji |
Podjęzykowy |
Zaburzenia funkcji języka
|
Wyciągnięcie języka Drażnienie nosa
|
Cofnięcie języka Oblizywanie się
|
Brak reakcji |
Badanie czucia głębokiego
- Dzięki czuciu głębokiemu organizm może otrzymywać wiadomości o postawie lub położeniu całego ciała albo poszczególnych jego części jak też o kierunku, sile i szybkości ruchów ciała i kończyn wykorzystując do tego celu impulsy przewodzone od części ciała głęboko położonych np. mięśni, ścięgien, okostnej, stawów. Większość impulsów nie jest zależna od kory mózgowej.
Badanie czucia głębokiego c.d.
Technika badania: badanie polega na zmuszaniu zwierzęcia do przyjmowania niewygodnych dla niego postaw i obserwowaniu wystąpienia lub braku ruchów korygujących
U dużych zwierząt - skrzyżowanie kończyn przednich, zgięcie szyi do klatki piersiowej,
U małych zwierząt - próba zapadniowa - przednie kończyny stawiamy na stole, tylne na desce którą zabieramy- zwierze przeskakuje tylnymi kończynami na stół. Badanie pozycji kończyny - odwrócenie stopy i oparcie jej na powierzchni grzbietowej, zdrowe zwierze powinno natychmiast przywrócić kończynę do prawidłowej pozycji i oprzeć na stronie dłoniowej. Odruch kroku - badamy przez umieszczenie kończyny na kartce papieru, a następnie na wyciąganiu kartki spod kończyny, zdrowe zwierzę cofa kończynę do poprzedniego prawidłowego położenia. Reakcja kołysania wywołana jest przez popchnięcie zwierzęcia oraz obserwacji jego powrotu do normalnej pozycji stojącej.
Badanie czucia z pni nerwowych:
Na pnie nerwowe wywiera się możliwie najmniejszy ucisk, aby wystarczył do wywołania objawów bólowych. Do badania dostępne są :
n. podoczodołowy - n. infraorbitalis- w miejscu wyjścia z otworu podoczodołowego
n. twarzowy - pośrednio twarzowy(we wcięciu nazyniowym)
n. strzałkowy (n. peroneus)po stronie zewnętrznej podudzia, poniżej główki kości k. strzałkowej
n. międzyżebrowe(nn.intercostales)na tylnej krawędzi każdego żebra.
n. promieniowy (n.radialis)w miejscu okrążania zewnętrznej strony kości ramiennej bezpośrednio ponad stawem łokciowym
n. piszczelowy(n. tibialis) między ścięgnem Achillesa a kością piszczelową
n. udowy(n. femoralis) u małych zwierząt, biegnie po wewnętrznej stronie uda.
n.kulszowy(n. ischiadicus)
Odruch rdzeniowy |
Nerw obwodowy |
Segmenty rdzenia |
Kończyna piersiowa |
||
Dwugłowy |
Skórno-mięśniowy |
C6-T1 |
Trójgłowy |
Promieniowy |
C6-T2 |
Prostownik promieniowy nadgarstka |
Promieniowy |
C6-T2 |
Zginania |
Ramienny Mięśniowo-skórny |
C7-C8 |
Kończyna miedniczna |
||
Rzepkowy |
Udowy |
L4-L6 |
Piszczelowy doczaszkowy |
Kroczowy wspólny |
L6-L7(S1) |
Brzuchaty łydki |
Piszczelowy |
(L6) L7-S1 |
Zginania |
Kulszowy |
L6-S1 |
Inne odruchy rdzeniowe |
||
Odbytowy |
Sromowy |
S1-S3 |
Skórny |
Nerwy rdzeniowe (czuciowe); |
C8-T2 |
Defekacja, mikcja |
Miedniczny |
S1-S3 |