KONCEPCJA BEZPIECZEŃSTWA U.S.A.
Na naszych oczach następuje kształtowanie się nowego systemu bezpieczeństwa w Europie jak i na całym świecie. Proces ten jest procesem złożonym i długotrwałym, a jego zasadnicze efekty uzależnione są od wielu czynników, z których najważniejszym jest
charakter polityki bezpieczeństwa poszczególnych państw. Dylematy, przed którymi stoją dziś takie państwa jak Stany Zjednoczone, Izrael i Polska w ich polityce bezpieczeństwa, wiążą się z oceną natury zagrożeń, ich najgłębszych źródeł, a co za tym idzie - uzyskaniem na nie właściwych odpowiedzi. Rozpad układu dwubiegunowego na świecie spowodował w znacznym stopniu zmianę doktryny obronnej Stanów Zjednoczonych. Izrael od momentu swojego powstania praktycznie ciągle jest nękany przez „świat arabski”, co powoduje, że polityka bezpieczeństwa tego kraju cały czas ewoluuje. Rzeczpospolita Polska, jako jedno z państw Unii Europejskiej oraz członek Sojuszu Północnoatlantyckiego w istotny sposób zmieniła swoją geopolityczną i geostrategiczną pozycję.
Stany Zjednoczone Ameryki Północnej są obecnie największą gospodarczą i militarną potęgą, jedynym mocarstwem światowym prowadzącym politykę globalną. W całym powojennym okresie Stany Zjednoczone dążyły do zapewnienia bezpieczeństwa państwu i podnoszenia dobrobytu swoich obywateli przez wnoszenie wkładu w budowę międzynarodowego pokoju, wolności i postępu. W lutym 1996 roku ówczesny prezydent Stanów Zjednoczonych Bill Clinton przedstawił „Nową Strategię Bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych”, w której zawarł elementy mające na celu umocnienie bezpieczeństwa narodowego w dynamicznie zmieniającej się sytuacji politycznej świata.
Obecnie Stany Zjednoczone konsekwentnie dostosowują swój
system bezpieczeństwa do okoliczności gwałtownie i radykalnie zmienionych po 11 września 2001 roku. Ma to odzwierciedlenie w przyjętej we wrześniu 2002 roku: Strategii bezpieczeństwa krajowego i Strategii bezpieczeństwa narodowego oraz wydanej w marcu 2005 roku Strategii brony narodowej i przedstawionej 16 marca 2006 roku - „nowej - starej” Strategii bezpieczeństwa krajowego. Koncepcja bezpieczeństwa narodowego USA jest w istocie koncepcją bezpieczeństwa zewnętrznego albo też - jak ujęto to w pierwszym rozdziale dokumentu - amerykańską koncepcją międzynarodową. Wyłączono z niej niemal wszystkie aspekty wewnętrzne, stanowiące treść strategii bezpieczeństwa krajowego. Dokument jest ujęciem całościowym myśli, oświadczeń i zadań formułowanych przez prezydenta Stanów Zjednoczonych, zwłaszcza po ataku terrorystycznym na World Trade Center.
Podpisana ostatnio przez G. W. Bush'a Strategia bezpieczeństwa
krajowego jest rozszerzeniem wydanego jeszcze przed atakiem na Irak
dokumentu, w którym prezydent Stanów Zjednoczonych przedstawił swą
wizję obrony kraju poza jego granicami i powstrzymania przeciwnika,
zanim zdąży on uderzyć na Amerykę.
Cała koncepcja strategiczna opiera się na podstawowym założeniu, że charakterystyczna dla XX wieku epoka podziału świata w konsekwencji wielkiej konfrontacji dwóch wizji, totalitaryzmu oraz wolności i równości, dobiegła końca. Dzisiejsze zagrożenia, to zagrożenia, które stwarzają nie tyle państwa silne, co raczej upadające, niewielkie armie i niebezpieczne technologie w rękach nielicznych frustratów. W takich warunkach myśl przewodnią strategii stanowi nie tylko czynienie świata bezpieczniejszym, ale lepszym, co, jak podkreśla prezydent USA, będzie realizowane poprzez zapewnianie wolności politycznej i ekonomicznej, pokojowych relacji z innymi państwami oraz szacunku dla godności ludzkiej. Uznając taki kierunek postępowania nie tylko samej Ameryki, ale również innych państw, koncepcja bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych przedstawia następujące podstawowe zadania na rzecz bezpieczeństwa narodowego:
- wspieranie dążeń do zapewnienia godności ludzkiej;
- umacnianie sojuszy dla pokonania terroryzmu globalnego i zapobiegania atakom na USA oraz ich „przyjaciół”;
- współpraca z innymi państwami na rzecz wygaszania konfliktów
lokalnych;
- zapobieganie zagrożeniom bronią masowego rażenia;
- stymulowanie globalnego wzrostu ekonomicznego przy pomocy
gospodarki wolnorynkowej;
- rozszerzanie kręgu świata wysokorozwiniętego przez propagowanie
społeczeństwa otwartego oraz budowanie demokracji;
- rozwijanie współpracy z innymi głównymi podmiotami światowymi;
- transformacja amerykańskich instytucji bezpieczeństwa narodowego
dla sprostania wyzwaniom i szansom XXI wieku.
Charakterystyczne dla strategii amerykańskiej jest postawienie
na pierwszym miejscu spraw godności ludzkiej, a w tym wartości takich
jak:
- praworządność,
- ograniczenie absolutnej władzy państwa nad obywatelem,
- wolność słowa i kultu,
- równość wobec prawa,
- tolerancja religijna i etniczna,
- prawa kobiet,
- poszanowanie własności prywatnej.
Jest to nieco zmieniona kontynuacja eksponowania znaczenia praw człowieka, zawarta w strategii poprzedniego prezydenta USA Clintona, co świadczy o trwałości polityki Stanów Zjednoczonych w tym
względzie z dziedziny bezpieczeństwa narodowego USA. Strategia stwierdza, iż przeciwnikiem w tej walce nie jest pojedynczy reżim polityczny, osoba, religia lub ideologia, lecz terroryzm - jako politycznie motywowana przemoc skierowana z premedytacją przeciwko niewinnym ludziom. W związku z tym, jak mówi dokument strategii, Stany Zjednoczone nie będą czynić żadnych ustępstw wobec terrorystów i będą ich atakować nie uwzględniając ich żądań. Jednakowo potraktowani będą zarówno terroryści, jak i ci, którzy świadomie udzielą im pomocy lub poparcia. Taki rodzaj strategii walki jest określany mianem bezwzględnej i bezwarunkowej.
Nowa koncepcja bezpieczeństwa USA promuje również ideę
wspierania demokracji i walki z tyranią na całym świecie. Za główne
przykłady despotycznych reżimów w dzisiejszym świecie uznaję: Kubę,
Białoruś, Birmę, Zimbabwe, Syrię, Iran i Koreę Północną. Dwa ostatnie
państwa przedstawione zostały jako szczególnie niebezpieczne
ze względu na prowadzone przez nie prace w ramach programów nuklearnych.
Koncepcja bezpieczeństwa narodowego USA szczególnie akcentuje problem zapobiegania zagrożeniom bronią masowego rażenia. Z uwagi na zakończenie zimnej wojny i przejście od konfrontacji do współpracy w stosunkach z Rosją dotychczasowa strategia odstraszania oparta na koncepcji wzajemnie gwarantowanego zniszczenia utraciła swój sens.
Środowisko bezpieczeństwa zmieniło się radykalnie. Pojawiły się śmiertelne zagrożenia ze strony "państw zbójeckich" (rogue states) i terroryzmu. Uwzględniając cele takich państw oraz terrorystów, Stany Zjednoczone uznają, że nie mogą już dłużej polegać wyłącznie na podejściu reaktywnym (na reagowaniu na zaistniałe zdarzenia), nie chcą powtórzyć błędu z 11 września 2001 roku i dopuścić do tego by przeciwnik uderzył pierwszy.
Koncepcja USA zakłada również rozszerzanie programu wspólnych działań z innymi głównymi podmiotami bezpieczeństwa globalnego, zwłaszcza z NATO. Amerykanie podkreślają, iż NATO musi rozwijać zdolne do użycia - w krótkim czasie - wysoce mobilne, specjalnie wyszkolone wojska, gotowe do odparcia zagrożenia przeciwko każdemu członkowi sojuszu. NATO musi być zdolne do działania wszędzie, stając w obronie interesów sojuszników, tworząc koalicje na podstawie własnego mandatu, jak również wnosząc wkład do koalicji formowanych specjalnie do wykonania danego zadania. Strategia określa również jak przebiegać powinien proces transformacji amerykańskich instytucji bezpieczeństwa narodowego. Opierając się na doświadczeniach z kampanii w Afganistanie, władze amerykańskie opowiadają się za rozwojem takich środków jak: wyprzedzające zdalne rozpoznanie, precyzyjne uderzenia dalekiego zasięgu oraz manewrowanie sił ekspedycyjnych.
Pierwszą linią obrony są służby wywiadowcze, tak więc powinny
one być odpowiednio dostosowane do nowych wyzwań i nowej natury
zagrożeń. Muszą być one umiejętnie zintegrowane z systemami obrony
i porządku prawnego oraz skoordynowane z sojusznikami. Według strategii bezpieczeństwa USA, również dyplomacja będąca podstawową instytucją w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego, powinna zapewnić w odpowiedni sposób poznanie i zrozumienie Stanów Zjednoczonych i ich działania w świecie. Oblicze strategii bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych, zdecydowanie kształtują dwa czynniki: terroryzm i broń masowego rażenia. Uwzględnianie, zwłaszcza łączne, zagrożenia ze strony tych czynników, powoduje, że najbardziej charakterystyczną cechą „strategii” jest zerwanie z dotychczasową, wywodzącą się jeszcze z czasów zimnej wojny, strategią odstraszania oraz swoistego przesunięcia na dalszy plan strategii reagowania na zaistniałe zagrożenia - na rzecz ustanowienia strategii prewencyjnej, zwłaszcza przyjęcia koncepcji uderzeń uprzedzających.
Dziś jednak, po podpisaniu kolejnej „Nowej strategii bezpieczeństwa”, nie milkną krytyczne głosy na temat zmian, jakie wniosła poprzednia „Nowa strategia”. Jak twierdzą oponenci Administracji G. W. Bush'a, dała ona podstawy do przeprowadzenia inwazji na Irak w 2003 roku. Zmiany, które pojawiły się w nowej Strategii, są zmianami raczej umiarkowanych, będącymi wynikiem przemian zachodzących we współczesnym Świecie.