PRAGMATYCZNY ASPEKT PERSWAZJI
Pragmatyka(analiza i interpretacja dyskursu perswazyjnego) perswazji w sposób możliwie precyzyjny opisuje mechanizmy przetwarzania sensu w komunikacji, kiedy język stanowi narzędzie wpływu.
Metodologiczny aspekt perswazji - pytanie po co człowiek coś mówi; stałe komponenty „nadawca” i „odbiorca”, pragmatyczny warunek organizujący podstawową jednostkę interakcji - akt mowy.
Akt mowy ma realizować pewien określony przez nadawcę cel interakcyjny. Więc proces perswazji jest gramatycznie zorganizowaną strategią interakcyjną wyboru odpowiednich aktów mowy, który dąży do realizacji celów nadawcy.
Proces perswazji jest gramatycznie zorganizowaną strategią interakcyjną wyboru odpowiednich aktów mowy (np. emotywno oceniający)
SYSTEM IDEOLOGICZNY
W przypadku badań możliwości wpływów w środkach komunikacji masowej opis horyzontu aksjologicznego można utożsamić z opisem tzw. systemu ideologicznego - czyli systemu stałego odniesienia, wartościującego zjawiska sceny politycznej.
Horyzont aksjologiczny - czyli wartości, które uznajemy, bądź wyrażane stanowisko i opinie.
AKSJOMATY(przyjęte tezy dotyczące naszych wyznawanych wartości) AKSJOLOGICZNE
Systemy ideologiczne (symboliczne) będziemy ujmować jako zbiory trwałych aksjologicznych przekonań, które są traktowane przez mówiących jako pewniki aksjomatyczne, nie wymagające jakiegokolwiek udowodnienia.
Zakładamy, że kontakty rodzinno-domowe, towarzyskie (odnośne wartości), naukowo-specjalistyczne (odnośne wiedzy) itd. korzystają z innych odniesień symbolicznych, niż kontakty o tematyce społeczno-politycznej. System ideologiczny jest trudny do określenia ze względu na (różnorodność opinii)brak odniesienia do stałych i uniwersalnych zbiorów przekonań (np. kulturowych), czy aktualnej wiedzy itd.
IDEOLOGIA
Ideologia - zbiór względnie trwałych odniesień do uogólnionych sądów aksjologicznych w dyskursie o tematyce społeczno-politycznej.
JEDNOSTKA SENSU W OPISIE IDEOLOGII
Jednostką sensu w opisie ideologii nie może być tylko odrębna nazwa wartości, lecz przede wszystkim jednostka operacyjna: aksjologiczny standard semantyczny (będący znaczeniem wyrazu), który nie tylko przedstawia typową sytuację rzeczywistości, lecz również zawiera jej trwałą ocenę.
- reprezentacja wiedzy + koncepcja drugiej rzeczywistości ; czyli charakter propozycjonalny wypowiedzi odnosi się do obiektów kulturowych (które są reprezentacją naszych przekonań - powszechniki kultury)
OBIEKTY IDEOLOGICZNE
W systemach orientacji ideologicznej występuje podklasa obiektów kulturowych, którą będziemy nazywać obiektami ideologicznymi
Różnią się one od ogólnych obiektów kulturowych przede wszystkim tym, że nawet w obrębie tej samej kultury przyjmują różną atrybucję(cechy właściwe danego przedmiotu, zjawiska; również godło lub symbol), tworząc konkurujące ze sobą systemy ideologiczne, w których są różnie wartościowane(np. dla nas komunizm jest zły, a dla Chinola może być dobry; zależy jak go rozumiemy, dla nas jest to ograniczenie wolności, dla Chinola, dobrobyt i wzrost gospodarczy).
OBIEKTY IDEOLOGICZNE
Wyidealizowane obiekty realne typu: Ameryka, Unia Europejska, Prezydent Rosji, Platforma Obywatelska, Kościół, Radio Maryja
fantomy typu:
IV Rzeczpospolita, Układ, komunizm, sprawiedliwość społeczna, demokracja
itd.
Różna atrybucja (cechy właściwe) wyodrębnionych jednostek w różnych systemach ideologicznych motywuje rezygnację z analizy na poziomie samych nazw wartości, ponieważ interpretacja tych nazw nie jest możliwa bez uwzględnienia atrybucji przepisywanych im w różnych systemach wartościowania
UOGÓLNIONY SĄD AKSJOLOGICZNY (teza przyjęta bez dowodu; zdanie, którego prawdziwość jest oczywista)
Jednostki wartościowania pojawiają się wtedy gdy mamy jakiś obiekt wartościowania. (czyli jeśli określasz demokrację jako dobrą, najpierw musisz powiedzieć „demokracja” i dopiero później ją charakteryzujesz, bo najpierw jest obiekt, później jego opis).
Podstawową jednostką analizy systemów ideologicznych jest uogólniony sąd aksjologiczny (aksjologiczny standard semantyczny),
w którym jako argument występuje obiekt ideologiczny (X),
do którego przypisywany jest podzbiór wartości (Q1, Q2, … Qn)
ATRYBUCJA(cechy właściwe) OBIEKTU IDEOLOGICZNEGO
Zbiór sądów aksjologicznych dla (X):
Πn [Q1(X), Q2(X) … Qn(X)],
stanowi atrybucję danego obiektu ideologicznego w określonym systemie ideologicznym,
który zaznaczamy kwantyfikatorem Πn:
Każdy członek tej grupy jest przekonany, że [Q1(X), Q2(X) … Qn(X)]
Odnosimy się do grupy ludzi, w której każdy wyznaje te same wartości. Więc odniesienie do tych samych wartości będzie wyróżnikiem grupy ideologicznej, czyli zbioru ludzi, którzy wierzą w to co my.
Uogólniony sąd aksjologiczny będący składnikiem systemu ideologicznego nazywamy ideologem.
GRUPA IDEOLOGICZNA
Odniesienie do tych samych przekonań wyróżnia grupę ideologiczną, czyli zbiór ludzi, którzy w interpretacji dyskursu społeczno-politycznego odwołują się do tych samych wartości.
Wchodzące w styczność systemy wartości ideologicznych (ideologie), dążą do maksymalnego skontrastowania swych atrybucji, która się przejawia w polemice ideologicznej. Na przykład polemika przedwyborcza PO i PIS kontrastuje atrybucje obiektów ideologicznych.
SKONTRASTOWANIA ATRYBUCJI
Przykłady nowych skontrastowań:
Liberalizm vs Polska Solidarna,
Układ vs Prawo i Sprawiedliwość,
III Rzeczpospolita vs IV Rzeczpospolita,
Eurocentryzm vs Patriotyzm
itd.
W przypadkach dialogu ideologicznego możemy mówić o polifonii aksjologicznej, kiedy każda grupa ocenia swe własne przekonania, kontrastuje je z przekonaniami innych grup i odwołuje się do zewnętrznych, autorytatywnych źródeł ideologicznych, wzmacniając tym samym swoje przekonania
Badanie systemów ideologicznych
Systemy ideologiczne mają charakter dynamiczny i zmienny, ponieważ są zależne od aktualnej sytuacji politycznej
Można jednak mówić o pewnych momentach progowych zmian ideologicznych, spowodowanych ewolucyjnymi lub rewolucyjnymi zmianami w życiu danego społeczeństwa
Badania stanu systemów ideologicznych w okresie między dwoma momentami progowymi zapewni uzyskanie jednorodnego materiału badawczego
POSTAWA
Postawa - w sensie komunikacyjnym - to stwierdzenie faktu konsekwentnego odniesienia mówiącego do systemu wartości danej grupy i polemika z wartościami przedstawicieli innych grup.
- wyklucza się indywidualne preferencje jakiejś osoby, aby rozpatrzeć ją jako reprezentanta danej grupy ideologicznej.
OKREŚLANIE GRANIC IDEOLOGII
Porównując wypowiedzi reprezentantów tej samej grupy, mamy możliwość dokładniejszego określenia granic danej ideologii
Określenie takie wymaga pewnego dopasowania własnych wyobrażeń członków grupy o swoich wartościach do oceny tego samego odniesienia przez reprezentantów innych grup.
IDEOLOGICZNA POSTAWA OGÓLNA
Odwołanie się do uogólnionych sądów swojego systemu ideologicznego można przedstawić jako reprezentację ideologicznej postawy ogólnej. Najczęściej mamy z nią do czynienia gdy występuje argumentacja aksjologiczna, a w niej są sądy kwalifikujące.
SĄDY KWALIFIKUJĄCE
W sądach kwalifikujących jako argumenty występują realne obiekty rzeczywistości, funkcjonujące na scenie politycznej (xn), które mówiący ocenia przez odniesienie do swojego ogólnego systemu wartości.
Sąd kwalifikujący jest operacją odniesienia obiektu indywidualnego do klasy obiektów ideologicznych (wyidealizowany model), występujących w systemie ideologicznym (xn → Xn).
ARGUMENTACJA AKSJOLOGICZNA (reprezentacja ideologicznej postawy szczegółowej)
Ciąg argumentacji aksjologicznej:
a. Qn (Xn) - określenie ogólnej reguły wnioskowania, wybór atrybucji w przestrzeni ideologicznej
b. xn → Xn - odniesienie obiektu indywidualnego do odpowiedniej klasy obiektów ideologicznych
c. Qn (xn) - przeniesienie atrybucji z przestrzeni ideologicznej na obiekt indywidualny
np. Liberałowie (obiekt ideologiczny) są przeciwnikami całkowitego zakazu aborcji.
Aborcja jest zabójstwem (atrybucja).
Liberałowie są zabójcami.
Należy dodać, że ja będąc liberałem oraz zgadzając się na aborcję staję się zabójcą. Atrybucja aborcji przenosi się na moją osobę i ile utożsamiam się z liberałami.
SZCZEGÓŁOWA POSTAWA AKSJOLOGICZNA
Sąd otrzymany w wyniku argumentacji aksjologicznej dla obiektu indywidualnego można uznać za językową reprezentację ideologicznej postawy szczegółowej
Ustalona relacja atrybutywna między wybranymi obiektami rzeczywistości i obiektami w przestrzeni ideologicznej tworzy konfigurację tzw. drugiej i trzeciej rzeczywistości - wyobrażeniowej oceny aktualnej sceny politycznej.
TYPY TEKSTÓW PROPAGANDOWYCH
Dwa stylistycznie różniące się typy tekstów propagandowych:
Typ pierwszy - katarynka - oddziaływanie na odbiorcę bez stosowania wyraźnej argumentacji, poprzez stosowanie (masowego) hasłowania (użycie bezpośrednich definicji aksjologicznych - zawierają obiekty indywidualne + gotowe, mocno emocjonalnie nacechowane, często metaforyczne określenia pozytywne, bądź negatywne w zależności od kierunku propagandy)
Głównym celem komunikacyjnym tego typu dyskursu jest wzbudzenie emocji odbiorcy z podstawowym założeniem, że jest on reprezentantem tej samej grupy ideologicznej, co nadawca.
Ostra krytyczna pozycja nadawcy takich tekstów powoduje natychmiastowe ich odrzucenie przez reprezentantów innych grup perswazyjnych.
Mamy wiec tutaj do czynienia z tzw. perswazją utrwalającą, która jedynie wzmacnia przekonania tej samej grupy
Np. teksty w wyborczej, czy audycje radia Maryja, które wydają tylko pewną opinię oraz wykluczą polemikę z przeciwnikiem.
Funkcję katarynki mogą spełniać - liczne pozytywne określenia czyjejś osoby (której jesteśmy sympatykami), negatywne definicje używane przez przeciwników (w celu obrażenia naszego wojaka) wykorzystujemy w licznych parafrazach, obrażanie przeciwnika porównywaniem go np. do słabych kukiełek, brak argumentacji do podanych tez np. „Kaczory to rozrost ambicji i brak talentu” bez uzasadnienia co zrobili i jak.
TYPY TEKSTÓW PROPAGANDOWYCH
Typ drugi stanowią teksty argumentacyjne, w których nadawca, udowadniając swą postawę szczegółową, usiłuje wpłynąć na każdego odbiorcę, niezależnie od jego perspektywy aksjologicznej.
Rozpoczyna się przy tym polemika aksjologiczna, w której uczestnicy dążą do różnych kierunków atrybucji.
Ponieważ indywidualny obiekt rzeczywistości ma zazwyczaj nieograniczoną ilość parametrów, to właśnie określona redukcja tych parametrów i ich ocena stanowi sedno argumentacji.
Tendencyjny wybór parametrów może kardynalnie zmienić odniesienie do przestrzeni ideologicznej.
Np. lustracja (nowy obiekt indywidualny)w zależności od orientacji aksjologicznej rozmówców (np. czy są liberalno-demokratyczni) ulega różnej interpretacji aksjologicznej (jest to naruszenie godności człowieka, bo niewinny który dowodzi niewinności staje się podejrzanym, bo tylko podejrzani muszą czegoś dowodzić - jest to obraza dla liberalno-demokratycznego obozu…) W odłamie konserwatywno-narodowym lustracja nie łamie niczyich praw demokratycznych, a uchylenie od niego jest przejawem zatajania prawdy.
Habrajska
Ideologia = względnie uporządkowany zbiór uogólnionych sądów aksjologicznych + (uznanie za słuszne w grupie społecznej + wykorzystywanie w dyskursie publicznym)
Uogólniony sąd kwalifikacyjny (trwała ocena sądu) = standard semantyczny (standard myślowy)
Obiekt kulturowy (ideologiczny) = zjawiska funkcjonujące w przestrzeni ideologicznej danej grupy = np. osoby i zachowania tych osób, instytucje i ich działania, zdarzenia, procesy, stany itd. (demokracja, lustracja, trybunał konstytucyjny)
Obiekt kulturowy określany jest różnymi parametrami i każda grupa ideologiczna wybiera sobie parametry, z których korzysta.