Reformy w okresie absolutyzmu we Francji

Pojęcie suwerenności - niezależność od wpływów zewnętrznych, samostanowienie i decydowanie o własnych poczynaniach.

Jak suwerenność rozumie Le Bret? Suwerenność należy do króla. Wcześniej nie przypisywano suwerenności konkretnej osobie. „Traktat” należy rozumieć jako opisujący zakres władzy monarszej. Od Le Breta wzięło się powiązanie suwerenności z osobą władcy. Suwerenności odnosi się do wykonywania władzy. Jest tylko jeden suweren - monarcha, bo suwerenność jest niepodzielna.

Biurokratyzm - nie, bo nie płacono.

„Memoriał Colberta do Mazarinniego” - kim byli korespondujący ze sobą i czego dotyczy ta korespondencja?

Mazarinni - kardynał, kanclerz, pierwszy minister

Colbert - urzędnik państwowy, twórca merkantylizmu polegającego a skupieniu się na eksporcie zamiast imporcie (maksymalny eksport, minimalny import).

6 urzędników - kierujących administracją na szczeblu centralnym:

- kanclerz

- generalny kontroler finansów

- 4 sekretarzy stanu

Podzielono kraj na 4 departamenty i każdy sekretarz stanu miał w osobistym zarządzie prowincję.

Istniał jeszcze system tzw. Rad Królewskich, będących organami kolegialnymi. Jednoosobowość jest zasadą późniejszą.

Rady Królewskie we Francji - ogólne zasady ich funkcjonowania.

Spanheim - ambasador brandenburski

Z jednej

Rady zrobiło się kilka. Jaki był sens ich wyodrębnienia? Każdej przypisano odpowiednie kompetencje.

Rada Stanu (Rada Ministerialna)

Każda Rada miała swój własny skład, czas obradowania.

Absolutyzm wdrożył ramy funkcjonowania urzędników.

Rada Stanu - organ najwyższy. Monarcha + 6 najwyższych urzędników. Zajmowała się: polityką zagraniczną Królestwa, każdą inną sprawą, jeśli tak uznał monarcha.

Rada Depesz (Rada Sprawozdań) - wszyscy sekretarze stanu, kanclerz, monarcha, następca tronu, ewentualnie o charakterze pomocniczym urzędnicy.

Rada Finansów (Rada Królewska)

Obie kierowane przez GJF

Rada do spraw Handlowych

Rada stron procesowych (Rada prywatno - sumienna) - kierowana przez kanclerza, najwyższy sąd.

Niektóre Rady miały więcej niż 1 nazwę.

Rada tajna, ministerialna, stanu.

EGZ!!!!: kompetencje danego organu

„Ludwik XVI do Parlamentu”

Największy problem absolutnej Francji: brak absolutyzmu oświeceniowego. Brak reform ustrojowych.

Gdzie kobieta mogła dziedziczyć tron: kraje skandynawskie, Portugalia, Hiszpania, Anglia, Rosja, Polska.

Gdzie kobieta nie mogła dziedziczyć tronu: Francja (nie było również bezkrólewia: „Umarł król, niech żyje król”), Rzesza Niemiecka.

Jakie rozwiązania ustrojowe Główny Instrument sankcji pragmatycznej przewidywała? Jakie zasady ustrojowe dla monarchii austriackiej wprowadzała?:

- potwierdzenie zasady męskiego następstwa tronu

- następnie dziedziczenie przez potomków męskich z linii żeńskiej

- w ostatniej kolejności dziedziczenie przez kobietę

- zadekretowano porządek dziedziczenia

- niepodzielność rządów państwem

1840 - Maria Teresa objęła władzę - sankcja pragmatyczna wykonana.

Reformy terezjańskie i józefińskie

Po 1780 r. dokonano zasadniczej przebudowy administracji.

Listy zachowania - w okresie Józefa II, to raporty tworzone przez administrację dotyczące pracy poszczególnych urzędników. Listy te były podstawą do ocen urzędników.

List pasterski - (przekład z niemieckiej nazwy), był to pierwszy akt wydany przez monarchę, który zawierał ogólne dyrektywy dla urzędników, wytyczne, w jaki sposób powinni wykonywać obowiązki. Regulamin działania administracji. (EGZ!!!)

Regulamin policyjny - wydany za czasów Fryderyka Wilhelma I, instrukcja dla urzędników najniższego szczebla, dla urzędników administracji pruskiej. Jak opisywane są przez rządzącego zachowania godzące w porządek publiczny? Czy je ujęto abstrakcyjnie? Sankcja finansowa jedynym środkiem przymusu.

Sankcja finansowa - sankcja bezwzględnie oznaczona (sposób sankcjonowania jest określony, nie ma żadnej możliwości wyboru). Bardzo głęboka kazuistyka, bardzo szczegółowe wskazanie sankcji.

Koncentracja i centralizacja

Taka metodologia tworzenia regulaminów ma a celu realizację tych zasad.

Instrukcja Fryderyka Wilhelma dla Generalnego Dyrektorium z 1722 r.

Generalne Dyrektorium było odpowiednikiem dzisiejszej Rady Ministrów.

EGZ!!!: 2 wcześniej funkcjonujące organy: generalny komisariat wojny i generalne dyrektorium finansów, z których utworzone zostało Generalne Dyrektorium.

Kazuistyka i skłonność do uregulowania podobnie jak wcześniej.

Czego wymagano od kandydatów na członków:

- pochodzenie - tylko prusacy

- odpowiednie wyznanie

- wymóg merytorycznych kwalifikacji

Jak monarcha traktował niezbyt gorliwie pracujących? Surowe sankcje

Teksty źródłowe dotyczące Rosji

Reglament Generalny Piotra I, czyli Statut Kolegiów Państwowych z 28 lutego 1720 r.

Piotr I zreformował ustrój Rosji. Szereg reform w Rosji tworzyło nowe organy, instytucje. Co nie koniecznie było zsynchronizowane z usunięciem instytucji wcześniej utworzonych.

EGZ!!!: Prikaz Preobrazonskij - instytucja zajmująca się bezpieczeństwem wewnętrznym w całym państwie. Zlikwidowany w 1917 r.

Car tworzył szereg instytucji na szczeblu terytorialnym.

Piotr I: zamiast tworzyć zawodową kadrę urzędniczą, taniej będzie zadekretować całej szlachcie obowiązek służby publicznej (początkowo 17 lat, później ponad 20).

EGZ!!!: Tabela o rangach - związana z wprowadzeniem tego obowiązku, ustalała szczeble w administracji (rang było 14).

Skoro obowiązkowa, to nie musi być odpłatna - początkowo tylko 4 najwyższe rangi w XVIII w. otrzymywały wynagrodzenie. Przyzwolenie na pobieranie kasy od interesantów. Było to podstawowe źródło dochodu urzędników.

Kolegia państwowe

EGZ!!!: Rosja oprócz innych uregulowań także w nazewnictwie organów władzy odbiega od standardów.

Senat - zajmował się administrowaniem spraw wewnętrznych

Pierwszy organ reprezentatywny - quasi parlament powstał w 1905 r.

Regulamin woskowy

Przyrodzonym prawem monarchy samowola.

Reformy administracji terytorialnej w Austrii - uniwersały: nigdy nie było na egz! Są to teksty, których wydanie związane było ze zmianami terytorialnymi w stosunku do innych zmian. Kraje, z których składała się monarchia dzieliły się na cyrkuły. Cyrkuły dzieliły się na 3 mniejsze cyrkuły. Cyrkuły dzieliły się na dystrykty. To podział ogólny. Kasa - na potrzeby administracji fiskalnej. Każda kasa = 3 cyrkuły. Po jakimś czasie: podział kas na mniejsze.

Reformy w okresie doby stanisławowskiej:

• 1764 - 1766

1764 r. - rządowe komisje wojskowe i skarbowe dla Korony i Litwy

• 1767 - 1768 - prawa polityczne

• 1773 - 1776 - Rada Nieustająca, KEN

• 1788 - 1792 - Sejm Czteroletni, konstytucja 3 maja

EGZ!!!: Skandynawskie reformy administracji

EGZ!!!: Struktura szkolnictwa wprowadzona przez KEN:

KEN

↓

Szkoły Główne

↓

Szkoły średnie (wydziałowe i podwydziałowe)

↓

Szkolnictwo parafialne

Wyjątek: szkoły wojskowe nie podlegały KEN.

Źródła finansowania KEN: majątek ukrywany Zakonu Jezuitów.

Szkoły główne: akademia krakowska, akademia w Wilnie

Sejm przestał być trójstanowy - mieszczanie weszli w skład Izby Poselskiej -> prawo głosu, tzw. prawo miasta - mieszczanie dopuszczeni do udziału w administracji.

Czy zmienił się status chłopstwa jako grupy? NIE.

- Suwerenność narodu

- Trójpodział władzy w Konstytucji 3 Maja -> powtórzenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela

- Równość wobec prawa

Straż Praw -> skład i funkcje -> kontrasygnowanie aktów.

Uniwersał Połaniecki: wolność osobista chłopów

Przeciwko czemu wybuchła insurekcja: wojna w obronie konstytucji 3 maja. Przeciw legalnie rządzącemu królowi Polski.

Dozór - najniższa jednostka podziału terytorialnego utworzona przez insurekcję.

Dozorcy - funkcje:

- dopilnowanie nowego prawodawstwa

- rozstrzyganie konfliktów między chłopami a właścicielami ziemskimi

- przekazywanie ludności treści praw ustanowionych przez władze insurekcji

Rekrutacja dozorców: dowolny stan

Francja w okresie rewolucji

Dekrety sierpniowe (4 i 5 sierpnia 1789)

Podział feudalizmu:

- dominujący -> zniesiony

- kontraktujący

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela

• 26. VIII. 1789

- wolność

- równość wobec prawa

- własność

- opór przeciw uciskowi

• 24. VI. 1793

- równość społeczna

- prawo oporu

- obowiązek zapewnienia opieki socjalnej i oświatowej

Konstytucja 3. IX. 1791:

- ciało ustawodawcze

- kadencja 2 lata

- cenzus wieku, majątkowy,

- mandat przedstawicielski

Konstytucja 24. VI. 1793:

- ciało ustawodawcze

- 1 rok

- wybory bezpośrednie, powszechne, równe

Każda konstytucja ma swoją deklarację praw człowieka i obywatela.

1793 r. obywatelem mężczyzna, 25 lat, domicyl 6 - miesięczny, pochodzenie francuskie. Konstytucja ta uchylała istnienie wszelkich cenzusów (szerokie i równe prawo wyborcze).

Pierwsza w Europie konstytucja republikańska.

1795 - trzecia konstytucja, konstytucja roku trzeciego

1799 - kolegium trzech konsulów -> głową państwa. Pierwszy konsul miał pełną władzę, ponieważ tylko jego głos był stanowczy.

Senatu Consultum:

- 1802

- 1804 -> Pierwszy Konsul Cesarzem Francuzów

Senatus Consultum - nowelizacja konstytucji dokonana przez senat na wniosek Pierwszego Konsula, podlegający zatwierdzeniu referendum ogólnonarodowemu.

EGZ: Senatus Consultum str. 84 -> Cesarz francuzów w republice!

Dlaczego cesarz Franciszek II był jednocześnie Franciszkiem I ?

1806 r. - Franciszek II abdykował z tronu cesarza Rzeszy Niemieckiej.

1804 r. - cesarz austriacki Franciszek I.

EGZ: objęcie tytułu cesarskiego w 1804 r. Franciszek I.

Senatus Consultum

Manifesty cesarza rosyjskiego związane z utworzeniem Dumy Rosyjskiej.

Konstytucje francuskie

• 1814 - model restauracji Burbońskiej. Konstytucja oktrojowana, wprowadzająca monarchię, Ludwik XVIII ma szerokie kompetencje. Jest to jedyna konstytucja we Francji, która nie posiada Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. To dokument nie uchwalony, ale nadany Francji przez Ludwika XVIII.

• 1848 - konstytucja wprowadzająca ustrój republikański. Wprowadzono instytucję prezydenta. Odejście od zasady dziedziczności. Wiodąca rola jednostki. Prezydent pochodzący z wyboru głową państwa. Kadencja 4-roletnia, można być nowowybranym po przerwie 4-letniej. Zasada dyskontynuacji kadencji. Było to główną przyczyną quasi przewrotu w 1852 r.

• 1852 - republika stała się z powrotem cesarstwem. Prezydent nie miał obowiązku kontrasygnaty, odpowiadał przed narodem, a nie parlamentem. Inaczej było w konstytucji z 1848 r. Konstytucja imiennie wskazywała Ludwika Napoleona z możliwością 10-letniej kadencji. Konstytucja została zatwierdzona przez referendum.

Senatus Consultum: godność prezydencką zamieniono godnością cesarską.

Ludwik Napoleon Bonaparte = Ludwik III

Księstwo Warszawskie

Rada Stanu

Rada Ministrów skład taki sam

Podział terytorialny:

- departamenty

- municypalności

- gminy miejskie i wiejskie

Rada Stanu - Najwyższy Sąd Administracyjny.

Administracja Królestwa Polskiego

Kongres wiedeński

Konstytucja Królestwa

Kolegialność zarządu

Statut organiczny - 26 luty 1832 r. - zniesienie polskiej armii. Resort oświecenia połączono z wewnętrznym, a wojska usunięto. Polska nie miała prawa do własnej polityki zagranicznej.

Tabela o rangach

Po 1832 r. pierwszym namiestnikiem Królestwa Polskiego był feldmarszałek Paskiewicz.

Autonomia Galicji i Lodomerii

1861 r. - podział kompetencji w Austrii pomiędzy władze autonomiczne i centralne.

Wraz z Autonomią → obowiązek utrzymania armii austriackiej ze środków kraju autonomicznego.

Sprawy wspólne

- Stają się niezależnym członem Cesarstwa. Stają

Stają się krajem samodzielnym.

1867 - powstanie węgierskie

Parlamentaryzm na terenie Rosji

1905 - utworzenie Dumy Państwowej.

XVIII / XIX - Rosja cesarstwem absolutystycznym

17 październik 1905 - manifest październikowy: normy prawne wydawane przez cara muszą uzyskać aprobatę cara.

23 kwietnia 1906 - ustawy zasadnicze.

Teksty źródłowe: manifesty carskie (EGZ: Malec je lubi).

Sierpień 1905 - Duma nie ma kompetencji uchwałodawczych, tylko opiniodawcze.

Październik 1905 - manifest określający kompetencje Dumy, oprócz ustrojodawczych. Zniesienie poprzedniego manifestu. Parlament staje się dwuizbowy: Duma i Rada Państwowa.

Luty 1906 - do kompetencji stanowienia prawa Dumy dodano:

- inicjatywa ustawodawcza, nie mogąca dotyczyć kwestii ustrojowych

- kontrola administracji publicznej

Duma nie miała wpływu na odwołania urzędników, ale mogła kierować interpelacje.

Którzy z polskich polityków 20-lecia międzywojennego wywodzili się z Dumy Państwowej? Cała prawica.

TESTY EGZAMINACYJNE

8 - 10 pytań źródłowych, część z tych pytań z końca książki z cytatem lub wypisem z aktu, czasem autora

1). Zasady organizacyjne w administracji:

Zasada jednoosobowości kierownictwa: Francja, określenie jednej osoby odpowiedzialnej.

2). Resort najwcześniejszy: wojskowości, spraw wewnętrznych, spraw zagranicznych, sprawiedliwości.

3). Dekoncentracja: uprawnienie do wydania aktu.

4). Centralizacja - narzucanie treści decyzji, podległość służbowa.

5). Korpus urzędniczy: zawodowy charakter.

6). Systematyczny podział terytorialny:

1915 - racjonalistyczny podział, oprócz Księstwa Warszawskiego

Trójstopniowy podział:

- w II RP

- do 1947 był

7). Rada Stanu: kanclerz

8). Intendenci:

- mianowani przez króla

- podlegali Radzie Depesz

- wykonywali władzę w okręgach generalnych

9). Filozofia eudajmonistyczna:

- monarcha zobowiązany jest zapewnić dobrobyt

- wszyscy winni byli monarsze posłuszeństwo

10). Sankcja pragmatyczna: przed Marią Teresą, zasady dziedziczenia, dziedziczenie przez kobiety

11). List pasterski:

- zasady pracy urzędników

- Józef II

12). O duchu praw: Monteskiusz

13). Prikaz priobrażenskij: zajmował się bezpieczeństwem wewnętrznym.

14). Pierwszy organ zbliżony do rządu: Rada Nieustająca.

15). Dyrektoriat: 1795

16). Republikańska forma ustroju: we Francji, 1793, 1852

17). Podział na departamenty:

- 1789

- oparty o kryterium racjonalistyczne

18). 1837 - Francja zdecydowała o osobowości prawnej departamentu (jednostki).

19). Rada Stanu:

- była sądem administracyjnym

- była sądem kasacyjnym

- była sądem kompetencyjnym

- miała inicjatywę ustawodawczą

20). 1815 - konstytucja Królestwa Polskiego:

- kolegialność

- urząd namiestnika

- podział na województwa, a poniżej województw obwody

21). Autonomia Wolnego Miasta Krakowa:

- organ przedstawicielski → izba reprezentantów

- organ wykonawczy → senat

22). Podział terytorialny w Prusach

23). Sprawy wspólne monarchii austro - węgierskiej po utworzeniu dualistycznej monarchii:

- polityka zagraniczna

- sprawy wojskowości

- finansowe i skarbowe

24). Stolica Galicji: Lwów.

25). Jaka osoba pełniła funkcję pierwszego Rzecznika Praw Obywatelskich: Ewa Łętowska.

5

Cesarstwo Królewskie

Węgry

Austria

Kraje autonomiczne (17)

---