Marcin Kasiński gr. 202LD
Zabytki i ich rodzaje
Przepisy dot. zakresu, form ochrony, opieki, zasad tworzenia programów ochrony zabytków oraz opieki nad nimi i finansowaniem prac konserwatorskich, restauratorskich jak i robót budowlanych, a także organizację organów zajmujących się ochroną zabytków w Polsce, reguluje Ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
Ustawa mówi, że zabytkiem nazywany nieruchomości lub rzeczy ruchome, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Tłumaczy również pojęcia zabytku nieruchomego(nieruchomość, jej część lub zespół), ruchomego(rzecz ruchoma i adekwatnie do poprzedniego rodzaju, jej część lub zespół rzeczy ruchomych) i archeologicznego(zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością istnienia i rozwoju człowieka, złożonym z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów(lub ich części) owego istnienia (zabytków ruchomych).
Istnieją cztery formy ochrony zabytków wymienione przez ustawę. Wpis do rejestru zabytków dokonuje się na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków na zasadach określonych w Art. 9 i Art. 10 kolejno dla zabytku nieruchomego i zabytku ruchomego. Wykreślenie zabytku z rejestru następuje w chwili gdy zabytek ulegnie zniszczeniu , zostanie wywieziony za granicę, zostanie wpisany do inwentarza muzeum lub wejdzie w skład narodowego zasobu bibliotecznego. Rodzaj oraz miejsce umieszczenia znaku na zabytkach, informującego o jego ochronie określa Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 r. w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych (załącznik Nr 4 - oznakowanie obiektów zabytkowych znakiem rozpoznawczym konwencji haskiej)
Dwiema kolejnymi formami ochrony zabytków są: uznanie za pomnik historii oraz utworzenie parku kulturowego. Obydwie formy rozpatrywane są przez prezydenta RP na wniosek ministra do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Moc prawną tworzenia parków kulturowych posiada również rada gminy, po uprzednim zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Restrykcje dotyczące tych obydwu form przytoczone są kolejno w Art. 15, 16, 17 ustway.
Ostatnią z form ochrony zabytków jest ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami podejmuje również tematy: zagospodarowania zabytków, prowadzenia badań, prac i robót oraz podejmowania wszelakich działań przy owych zabytkach - rozdiał traktuje o restrykcjach, nakazach i obowiązkach przy dizłaniach prowadzonych przy zabytkach.
Kolejny rozdział poświęcony jest nadzorowi konserwatorskiemu zabytków, opisuje czynność związane z pracami konserwatorskimi bądź restauratorskimi.
Następne rozdziły zajmują się wywozem zabytków za granicę oraz ich restytucją w razie niezgodnego z prawem ich wywozu poza terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
Zasady finansowania opieki nad zabytkami wynikają z prawa własności posiadanego przez osoby fizyczne bądź jednostki organizacyjne - o czym traktuje kolejny rozdział.
Pięciostopniowa klasyfikacja zabytków została wycofana w 1973 roku z powodu ogromnych strat wywołanych brakiem prac konserwatorskich wielu obiektów.
Ochrona obszarowa
Nadanie obszarom zagrożonym formy prawem chronionego terenu pomaga ochronić rzadkie formy przyrody ozywionej, jak i nieożywionej.
Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku określa 10 form ochrony przyrody, są to: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa oraz obszary Natura 2000.
Park narodowy obejmuje obszar wyróżniającysie szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Jest to najwyższa forma ochrony przyrody. Parki narodowe powstają na mocy decyzji Rady Ministrów. Każdy pn posiada otulinę, która przeznaczona jest do ochrony zwierząt łownych. Pn udostępniane są społeczeństwu jedynie w takim stopniu, który nie wpływa negatywnie na przyrodę. W polsce istnieją 23 parki narodowe o łącznej powierzchni 314527 ha(stanowi to ok 1% powierzchni kraju).
Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.
Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Na obszarach chronionych spotykamy dwa typy ochrony. Ochrona ścisła, na której zabrania się jakiejkolwiek ingerencji człowieka, nawet wstępu. Oraz ochrona częściowa, króta zezwala na działalność rolniczą lub leśną nie wpływającą znacząco na stan przyrody.
Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcję korytarzy ekologicznych.
Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.
Stanowiskami dokumentacyjnymi są niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Stanowiskami dokumentacyjnymi mogą być także miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt.
Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydamy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.
Zespołami przyrodniczo-krajobrazowymi są fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne.
Obszary Natura 2000 to obszary ustanawiane na podstawie zleceń dwóch dyrektyw UE: dyrektywa ptasia z 1979 roku oraz dyrektywa siedliskowa z 1992 roku. Dyrektywy wymieniają gatunki ptaków oraz typy siedlisk dla których wymaga się tworzenia obszarów ochronnych.
1