SPIRO „Relatywizm kulturowy i przyszłość antropologii kulturowej”
CEL:
usunięcie inelektualnych bzdur z pola debaty na temat relatywizmu kulturowego, które deformują znaczenie głównych stanowisk tej debaty!
Stanowiska te zagrożone z konceptualnymi pułapkami
a) mylenie kulturowego relatywizmu z kulturowym zróżnicowaniem/zmiennością
b) są to trzy relatywizmu, odmienne a mimo to są traktowane zamiennie
Główny cel - wyjaśnienie sprzecznych konsekwencji relatywizmu epistemologiczneg dla teorii i empirii antropologicznej
3 TYPY RELATYWIZMU KULTUROWEGO
Relatywizm deskryptywny (sąd dotyczący faktu kulturowej zmienności)
Opiera się na teorii determinizmu kulturowego: społeczne i psychiczne cechy ludzi są wytworem kultury, to relatywizm deskryptywny jest naturalną konsekwencją tych cech!
Zmieność cech społecznych i psychologicznych społeczności ludzkich jest powiązana ze zmiennością kulturową i zależy od niej!
Są trzy formy relatywizu deskryptywnego :
silna
umiarkowana
słaba
bo badacze robią różne założenia dotyczące dynamiki zmiennoości kulturowej oraz jej zakresu.
Relatywizm normatywny
Dwa sądy:
Dotyczy kultury
dotyczy domniemanych społecznych i psychologicznych wytworów kultury
Odniesienie do kultury:
wszystkie standardy są tworzone kulturowo, nie ma transkulturowych standardów na podstawie których można by oceniać rózne kultury na skali osiągnięć albo wartości.
Jedyny ważny normatywny sąd jest ten, że wszystkie kultury posiadają równą wartość.
System kulturowy składa się z deskryptywnych jak i ewaluacjnych stanowisk - > w związku z tym normatywny relatywizm kulturowy ma dwa podtypy:
kognitywny - prawdziwe twierdzenia stanowisk deskryptywnych są relatywne w odniesieniu do kognitywnych standardów kultur, w których są tworzone
Cała nauka jest etnonauką, związana z daną kulturą.
moralny - wg twierdzenia stanowisk etycznych są relatywne w odniesieniu do moralnych standardów kultur w których są tworzone
Kategoria słuszne- niesłuszne
Odniesienia do potencjalnych społecznych i psychologicznych wytworów kultury:
ponieważ, nie ma powszechnie obowiązujących standardów ewaluacyjnych, kazdy sąd odnoszący się do wzorów zachowań, typów poznania, itp. różnych grup społecznychmusi być odnoszony do zmiennych standardów kultur, któe te sądy wytwarzają. Czy poznanie jest w ogóle możliwe?
Pytanie: jak myślą tubylcy?
Relatywizm epistemologiczny
punktem wyjścia dla niego jest mocna postać relatywizmu deskryptywnego
mocny relatywizm deskryptywny - „wzory kultury są busolą wszystkich działań człowieka i jego rozwoju i rozumienia”
„kultura dyktuje nam jak odczuwamy i przeżywamy nasze życie”, wszystkie cechy zdeterminowane kulturowo
Determinizm kulturowy ale też prawie nieograniczona wizja kulturowego zróżnicowania - źródło partykularystycznej teorii determinizmu kulturowego ( utożsamiana bardziej z ograniczonym podejściem do dynamiki kulturowego zróżnicowania).
generatywny determinizm kulturowy - (przeciwieństwo partykularystycznej)
kultura - ludzkim sposobem adaptacji - każda kultura jest wariantem uniwersalnego wzoru kultury - każda kultura - kanon ludzkich cech psychologicznych. Psychologiczna jednośc gatunku ludzkiego. Pankultura ludzka! -> teoretycznie wszystkie kultury różne, ale w praktyce ta róznorodność jest ograniczona(np. Biologia)
partykularystyczny determinizm kulturowy
każda kultura wytwarza kano kulturowo partykularnych cech ludzkich! Skala psychilogicznych różnic musi być dostatecznie duża.
Zróżnicowanie kulturowe - występuje powszechnie i jest nieograniczone 0 każda kultura jest unikalna - nie może być porównywalna z żadną inną! Odrzuca się też koncepcję psychologicznej jedności gatunku ludzkiego bo ludzka natura i ludzki umysł są kulturowo zmienne.
Z tych założeń mocnego relatywizmu deskruptywnego, relatywizmu epistemologicznego wyciąga dwa wnioski:
uniwersalne sądy o kulturze ludzkiej są fałszywe lub puste
każda ogólna teoria - trywialna lub mylna
znaczące generalizacje i teorie mogą być prawdziwe i adekwatne tylko wtedy gdy odnosza się do specyficznych grup i są kulturowo relatywne. Antropologia wybór między strukturalną etnografią lub pustką
Różne kultury nie mogą być analizowane tą samą metodą, a każda nauka jest etnonauką, więc samo pojęcie wyjaśniania jest nieporozumieniem
Paradygmat eksplanacyjny jest nieadekwatny do analizy świata kulturowego
a więc cel antropologii to raczje interpretacja poszczególnych kultur - wyjaśniania jej symbolicznych znaczeń ( osiągamy to przez empatię badacza, zrozumienie, ogląd wewnętrzny itp.)
Relacje pomiędzy typami relatywizmu kultur.
XIX w - relatywizm deskryptywny w antropologii - krytyka relatywizmu normatywnego (ewolucja stadia itp.)
gdy pojawiłsię Boas i wzrost znaczenia amerykańskiej szkoły historycznej antropologowie doszli do wniosku, że relatywizm deskryptywny zawierał w sobie relatywizm normatywny.
Boas - odrzucił teorię ewolucji kulturowej i społecznej, a także pojęcia postępu(bo postęp to pojęcie wartościujące, a wartości są kulturowo relatywne)
Zaakceptowanie relatywizmu normatywnego ale nie epistemologicznego.
Dopiero lata 60' - relatywizm epistemologiczny - uznany wśród antropologów(relatiwyści symboliczni) baza dla antropologii symbolicznej
Wszytkie typy relatywizmu kulturowego są od siebie historycznie i analitycznie niezależne!
Współny obszar badawczy a poza nim każdy typ posiada swój własny.
Deskryptywna - prawomocność niekulturowych teorii społecznych i psychol. Zmienność
Normatywna - prawomocność etnocentrycznych teorii zmienności
Epistemologiczna - prawomocność naukowych teorii zmienności
Relatywizm normatywny - z umiarkowanego relatywizmu deskryptywnego A) wiele cech społeczno-psychologicznych posiada walor uniwersalny, bo mimo zróżnicowania istnieje też wysoki stopień kulturowej uniwersalności - wspare tezy psychologicznej jedności rodzaju ludzkiego
Boas - kultury równowartościowe - nie białe rasy mają ten podobny potencjał do osiągnięcia badziej zaawansowanej kultury.
Zwolennicy Boasa - wszystkie rasy wykazują „psychologiczną jednosć” mimo kulturowo zdeteminowanego zróżnicowania psychologicznego, pewien stopień kulturowego uniwersalizmu
Relatywizm epistemologiczny - całkowity(masowy) determinizm kulturowy + maks. Podejście do kulturowego zróżnicowania - wyklucza generalizacje + aksjomat psychicznej jedności antropologia jako dyscyplina interpretująca(heurystyczna)
KRYTYKA RELATYWIZMU EPISTEMOLOGICZNEGO!
Postulat radykalnego zróżnicowania kulturowego:
analiza zarzutów:
obszar teoretyczny gdzie można podważyc to założenie; rozważania na temat biologicznej i behawioralnej ewolucji gatunku ludzkiego
obszar empiryczny - epistomologiczne aspekty badań etno-graficznych
Obszar teoretyczny :
jako gatuek jesteśmy produktem biologicznej ewolcji - nabywaliśmy w toku ewolucji zespół cech własciwych gatunkowi ludzkiemu - wiele tych cech ma znaczenie też w sensie społecznym i kulturowym - a więc można założyć istnienie zbioru powszecnych cech psycholgicznych oraz zbiór cech będących produktem ewolucji oraz 3 zbiór - produkty interakcji tych powszechników!
A więc postulat radykalnego pluralizmu kulturowego może być utrzymany tylko przez odrzucenie biologicznej ewolicji gatunku ludzkiego!
Więc nieunikniona umiarkowana lub słaba wersja relatywizmu
Słaba wersja relatywizmu:
skala zróżnicowania kultur ogromna ale ograniczona imperatywami adaptacji ewaluacyjnej, różne kultury wykazują powszechne cechy.
Ludzkie cechy spłeczne i psychologiczne są zdeterminowane kulturowo do pewnego stopnia, są również zdeterminowane przez inne zmienne (biologia, ekonomi itp.)
pomimo, że zróżnicowanie cech ludzkich jest ogromne to to zróżnicowanie jest ograniczone w takim saym stopniu, odnosi się też do zmiennych niekulturowych, do pewnego stopnią są one wcale relatywne.
Kulturowe powszechniki odnoszą się do kulturowej zawartości lecz również do funkcji kulturowej
A więc zróżnicowanie kulturowe determinowane przez adaptacyjne i integracyjne wymogi każdej grupy ludzkiej, funkcjonalistyczne założenie funkcjonalnych warunkow wstępnych!
Istnieje szeroki zakres sposobów spełnienia każdego z wymogów - ludzka plastyczność- a więc wiele różnic może być traktowanych jako strukturalne alternatywy społnienia tych samych wymogów
Relatywizm epistemologiczny odrzuca spojrzenie funkcjonalistyczne - interpretacja- istotnościowe znaczenie zwartości kulturowej kultura unilakna i niewspłmierna do innych
Empiryczne
Pytanie jeśli kultury są niewspółmierne i cechy ludzkie są głównie determinowane kulturowo to jak jest możliwe aby etnograf zrozumiał kulturę inną niż jego własna?
Aby to zrobić empatia i interpretacja! Ale jak to możliwe, jeśli psychika(odczucia itp.) etnografja radyalnie różnią się od odczuć członka badanej kultury?
Jak może nadawać sens jeśli kultura aż tak się rózni?
Wniosek - jeśli ludzkie doświadczenie obcych jest dostępne badaczowi, mimo zróżnicowania kulturowego nie wszyscy obcy różnią się aż tak bardzo - jeśli obcy są dostępni poznaniu etnografów to dlatego, że cechy które ich łączą są tak samo wazne, jak te które ich dzielą.
Gdyby kultury były niewspółmierne to:
a) badacz nie mógłby jej opisać, jeśli nie byłby w niej socjalizowany
b) trezba byłoby opisywać kultury w ojczystych językach
Czy antropologia może być nauką?
Wg relatywizmu epistemologicznego nie jest, nie może być z zasady dyscypliną wyjaśniającą-naukową- powinna być dyscypliną intepretacyjną-hermetyczną.
Antropologia jako dyscyplina naukowa: konkretne lub wszytkie uogólnienia nauk społecznych mogą być powiązane z kulturą!
Generalizacja naukowa - stwierdza, że kiedyklwiek i gdziekolwiek penwe wydarzenie/obiekt, występuje, jego występowanie podtrzymuje systematyczną przewidywalną relację z innym obiektem/wydarzeniem
Generalizacje odnoszące się do społeczeństwa lub kultury są stwierdzeniami nie częstości lecz regularności występowania i mimo że te regularności mają zasięg uniwersalny nie odwołują się do powszechników ale do cech różnicujących środowisko społeczne i kulturowe.
Tak samo postulat psychicznej jedności rodzaju ludzkiegi - pokazująże funkjonowani umysłu jest wszędize takei same (nie chodzi o zawartość)