Metodyka pracy socjalnej
1. Metodyka - ustandaryzowane dla wybranego obszaru podejście do rozwiązywania problemów.
Metodyka koncentruje się na poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie:
Jak to należy robić?
Metodyka to «zbiór zasad dotyczących sposobów wykonywania jakiejś pracy»
2. Praca socjalna zaliczana jest do działań prospołecznych.
Działania te polegają na trosce o dobro innych osób, grup społecznych, czy nawet instytucji.
W centrum zainteresowania i aktywności pracy socjalnej stoi zawsze osoba, grupa lub społeczność znajdująca się w potrzebie.
Podkreśla się wychowawczą funkcję, jaką spełnia praca socjalna.
Tak rozumiana praca socjalna to działalność o charakterze pomocy w rozwoju jednostce, grupie i społeczności; działalność która poprzez ulepszanie lub przekształcanie środowiska optymalizuje rozwój wychowanka, podopiecznego.
Optymalnym podejściem w pracy socjalnej jest pomoc dla samopomocy (help to self-help).
Koncepcja help to self-help nawołuje do takich form pomocy, które pobudzają własną aktywność jednostki i rodziny, nie uzależniają ich od instytucji pomocy, sprzyjają samodzielnym poszukiwaniom rozwiązań trudnych sytuacji życiowych.
3. Praca socjalna - definicje
Praca socjalna wg Ustawy o pomocy społecznej z 12 marca 2004 roku (Dz. U. 04.64.953 z późniejszymi zmianami) to
„działalność zawodowa, mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi”.
4. Praca socjalna świadczona jest na rzecz poprawy funkcjonowania osób
i rodzin w ich środowisku społecznym.
Praca socjalna prowadzona jest:
1. z osobami i rodzinami w celu rozwinięcia lub wzmocnienia ich aktywności i samodzielności życiowej.
2. ze społecznością lokalną w celu zapewnienia współpracy i koordynacji działań instytucji
i organizacji istotnych dla zaspokojenia potrzeb członków społeczności.
5. Najważniejszym celem pracy socjalnej jest wspomaganie jednostek i rodzin w odzyskaniu lub utrzymaniu i wzmocnieniu pełnych możliwości życiowych.
6. Formy pracy socjalnej :
Ratownictwo - (pomoc doraźna) odznacza się tym, że wymaga rozpoznania warunków natychmiastowego działania, stwierdza istnienie potrzeby i możliwości ratunku, który niesie zagrożonemu niebezpieczeństwem, bez względu na jego uprawnienia i przynależność do grupy społecznej.
Opieka - to forma świadczona w tych wszystkich sytuacjach życiowych, w których ludzie dotknięci nieszczęśliwym układem wydarzeń losowych nie umieją albo nie mają dość sił, aby samodzielnie przezwyciężyć piętrzące się przed nimi trudności.
Pomoc - działania wspierające pomyślny rozwój osób zagrożonych patologiami społecznymi, lecz także ogółu społeczności.
Jeszcze inną formą jest kompensacja społeczna, będąca wyrównywaniem braków środowiskowych, utrudniających pomyślny bieg życia jednostki lub grupy.
7. Grupa klientów
Ustawa o pomocy społecznej określa najważniejsze grupy osób podlegające profesjonalnej pracy socjalnej. Są to osoby dotknięte problemem:
ubóstwa;
sieroctwa;
bezdomności;
bezrobocia;
niepełnosprawności;
długotrwałej lub ciężkiej choroby;
przemocy w rodzinie;
potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze;
trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą;
trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
alkoholizmu lub narkomanii;
zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
klęski żywiołowej lub ekologicznej.
8. Elementy konstytuujące pracę socjalną jako profesję :
1. wiedza,
2. wartości i
3. własne metody (techniki) interwencji.
Wiedza w pracy socjalnej
Profesjonalna wiedza, zawiera w pierwszym rzędzie teorie, dotyczące sposobów zachowania człowieka w środowisku społecznym, a także teorie dotyczące konkretnych metod działań pomocowych.
Wiedza stanowi najmocniejszy fundament danego zawodu.
W praktyce pracy socjalnej przydatne okazuje się posługiwanie się dwoma rodzajami wiedzy:
teoretyczną i proceduralną.
Pracownik socjalny powinien opanować trzy podstawowe zespoły umiejętności:
(1) rozwiązywania problemów
(2) porozumiewania się i
(3) rozwiązywania konfliktów.
Wartości pracy socjalnej
Wskazuje się wprost na ogromną rolę wartości w praktyce pracy socjalnej .
Wartości pracy socjalnej mają wpływ na przebieg procesów interwencji socjalnych, preferowane rozwiązania problemów i konkretne decyzje, podejmowane przez poszczególnych pracowników socjalnych.
Za najstarszą i najbardziej podstawową wartość w pracy socjalnej uznawana jest godność osoby ludzkiej.
Metody pracy socjalnej
Metody pracy socjalnej to uporządkowane procedury (diagnostyczne oraz interwencyjne) i strategie planowego wywoływania zmian w jednostkach, grupach, społecznościach, zgodnie z celami pracy socjalnej.
Mówiąc o metodach pracy należy wymienić trzy podstawowe:
case work, group work i commuunity work.
9. Metoda prowadzenia indywidualnych przypadków
Helena Radlińska, pracę z przypadkiem rozumiała jako „budzenie, uaktywnianie, mobilizowanie i ukierunkowywanie jednostki w system działań naprawczych”.
Jest to metoda pomagania bazująca na wiedzy, zrozumieniu i umiejętnym zastosowaniu właściwych technik pomocy jednostkom w rozwiązywaniu problemów.
Metoda prowadzenia indywidualnego przypadku jest sposobem pomocy realizowanym przez pracownika socjalnego, w którym poprzez analizę sytuacji jednostki borykającej się z jakimś problemem w kontekście środowiska, prowadzi się do opracowania diagnozy przypadku oraz planu postępowania i podjęcia działań profilaktycznych, kompensacyjnych, angażując jednostkę w cały proces pomocy dla jej dobra oraz dobra społecznego.
Elementy konstytutywne metody pracy z przypadkiem :
- wgląd w cechy osobowościowe jednostki;
- rozpoznanie zasobów, zagrożeń i wpływów otoczenia społecznego na jednostkę;
- bezpośrednie oddziaływanie osoby na osobę
- i bezpośrednie oddziaływanie poprzez otoczenie społeczne.
Proces prowadzenia indywidualnego przypadku zawiera kilka zasadniczych etapów.
1. Etap skoncentrowany na rozpoznaniu
2. Ustalenie planu postępowania
3. Wdrożenie
10. Metoda pracy grupowej
Grupowa metoda pracy socjalnej, a także wychowawczej to sposób organizacji procesu pomocy (lub wychowania), w którym pracownik socjalny (pedagog) ma przed sobą zespolony przez wspólne zadanie (problem) zbiór osób; wiąże go nie tylko dialog z poszczególnymi członkami tej zbiorowości (...), ale i umiejętność przewodzenia lub przodowania
w grupie i takiego oddziaływania na grupę, aby na straży zadań i zwyczajów sugerowanych przez wychowawcę (pracownika socjalnego) - stał nie tylko on, lecz także członkowie grupy.
(A.Kamiński)
"Prowadzący grupę musi skoncentrować się na pomaganiu uczestnikom grupy w staniu się systemem wzajemnej pomocy. Głównym źródłem pomocy dla każdego członka grupy są inni, indywidualnie i zbiorowo (...), a celem pracy grupowej jest przyswojenie członkom tej idei
i uruchomienie w grupie wzajemnej pomocy".
Celem pracy z grupą jest podniesienie jakości życia w grupie, zróżnicowanego zgodnie z jej potrzebami.
Reasumując:
Praca z grupą to „metoda pracy socjalnej, która poprzez celowe doświadczenia grupowe pomaga jednostkom uzyskać poprawę ich społecznego funkcjonowania i lepiej sobie radzić z ich indywidualnymi, grupowymi lub społecznymi problemami”.
W metodzie tej działalność podejmowana przez pracownika socjalnego odnosi się do jednostek w grupie. Jest to więc podejście indywidualne w ramach grupy i jest ono świadomie skierowane na możliwie najpełniejszy rozwój w jej relacjach do grupy.
Małe grupy wykorzystywane w pracy socjalnej dzielą się na:
naturalne (rodzina, grupa rówieśnicza, grupa sąsiedzka)
oraz tworzone sztucznie dla określonego celu lub zadań.
Jednym z podstawowych warunków dobrego funkcjonowania grupy jest swoboda i otwartość dyskusji.
Etapy w pracy z grupą
1. Tworzenie grupy
2. Stabilizacja struktury i norm grupy
3. Realizacja celu grupowego
4. Ocena pracy z grupą i decyzja o jej dalszym losie
11. Metoda organizowania społeczności lokalnej
W metodzie tej pracownik socjalny działa na rzecz zespalania wysiłków różnorodnych instytucji danej społeczności lokalnej w celu ulepszenia ich działań dla dobra swoich członków,
a przez to dla dobra całej społeczności.
Zasadniczym celem organizacji społeczności jest wspomaganie rozwoju oraz aktywizowanie, inspirowanie do pozytywnych zmian. Cele opiekuńcze i kompensacyjne są celami wtórnymi.
Bardzo istotnym celem jest tworzenie wspólnoty, przełamywanie izolacji i osamotnienia, budowanie więzi emocjonalnych, międzyludzkich i sieci znajomości.
Ulepszanie środowiska lokalnego powinno się wyrażać nie tylko w przeobrażeniach świadomości społecznej (nastawień, postaw, poglądów), ale przede wszystkim w konkretnych działaniach: w powoływaniu nowych, pożytecznych dla zbiorowości urządzeń socjalno - kulturalnych, podejmowaniu inicjatyw samopomocowych, uruchamianiu działalności samorządowej itd.
Zadaniem pracownika socjalnego w wypadku tej metody jest:
koordynowanie poczynań różnych osób czy instytucji,
zapewnienie przepływu informacji między osobami a instytucjami,
prowadzenie instruktażu dla dobrowolnych uczestników działań aktywizujących,
inspirowanie i wspieranie oddolnych inicjatyw itd.
1