KRAJOZNASTWO


1.    Pojęcia krajoznastwa i jego rolawe współczesnym społeczeństwie.
2.    Główne kierunki i formy działalności krajoznawczych
3.    Metody i środki stosowane w Krajoznastwie
4.    Metodyka organizowania imprez krajoznawczych
5.    Położenie geograficzne Polski
6.    Polskie obiekty na listach UNESCO - rozmieszczenie i charakterystyka
7.    Polskie pomniki historii rozmieszczenie i charakterystyka
8.    Główne obiekty sakralne Polski - rozmieszczenie i charakterystyka
9.    Polskie zamki ,pałace i twierdze- rozmieszczenie i charakterystyka
10.    Główne polskie uzdrowiska
11.    Kultura ludowa polski- gółwne regiony etnograficzne Polski
12.    Walory turystyczne Trójmiasta walory krajoznawcze Gadańsk , gdynia, sopot
13.    szlaki turystyczne regionu gdańska- piesze , rowerowe.

Po II Wojnie Światowej

Krajoznastwo- ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości (geogr., historycznych, etnograf. Itp.)

Płaszczyzna Krajoznastwa 
1.    Funkcjonalna- dzaiałania zmieniające do wszechstronnego i pełnego poznania kraju
2.    Instytucjonalna- ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wiadomości
3.    Kulturowo - społeczne całokształt działalności poznawczej i suma wytwarzania nowych wartości wraz z wynikiem tej działalności( etnografia)
4.    edukacyjne- uczy prawidłowości obserwowania Faktów i zjawisk oraz ich analizowania
5.    Upowszechnianie Kultury- uczy umiejętnosci wyboru tego co naj cenniejsze
6.    Łaknicze- wprowadza pewne zdobycze do życia ( np. Inwentaryzacja)
7.    Doznanie Emocjonalne- (pobudzające- hamujące)
8.    Ocena obiektu- ( pozytywna-  negatywna)
9.    Abstrakcyjny standard idealny( Piękny- Brzydki)
10.    Ważkość obiektu dla podmiotu

-  Naturocentryczna:
•    gecentryczna- opis ziemi, cechy środowiska przyrody nieożywionej
•    Biocentrycznych- organizmy żywe
•    Ekocentryczne- układy ekologiczne

- Antropocentryczne
•    psychofizjologiczne- oddziaływanie środowiska na psychikę
•    kulturowa- estetyczna, historyczna, religijna
•    techniczna- ocena przydatności dla potrzeb krajoznastwa

KRAJOZNASTWO ŹRÓDŁO TOŻSAMOŚCI NARODU:
Tożsamość narodu- znajomość źródeł wielorakości kul;tury obejmującej wszelkie dziedziny życia człowieka, społeczeństwa, państwa

KRAJOZNASTWO
instytucje i jednostki             szkoły                organizacja społeczna
             państ.i publicz.

( POLSKA)
-Polska organizacja turystyki POT.
-Polska Izba turystyki PIT
    Wyższe uczelnie−
    Polska Akademia Nauki PAN−
    muzea−
    system informacji turystycznej−
    Środki masowego przekazu Poznaj swój kraj−
    Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej ZHP, ZHR−
    Kluby SKKT- PTTK−
    Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych PTSM−
    Koła zainteresowań−
    PTTK- największa organizacja w naszym kraju−
    Towarzystwa regionalnalne−
TWP- Towarzystwa wiedzy powszechnej−
Temat: GŁÓWNE KIERUNKI I FORMY DZIAŁALNOŚCI KRAJOZNAWCZYCH

FORMY DZIAŁALNOŚCI KRAJOZNAWCZEJ 
1.    krajoznawstwo bierne- przyjmowanie wiedzy krajoznawczej od innych
2.    krajoznawstwo czynne- świadomy wybór działań, przygotowanie teoretyczne do wędrówki
3.    krajoznawstwo twórcze- 
4.    
GŁÓWNE KIERUNKI  DZIAŁALNOŚCI KRAJOZNAWCZYCH
1. Krajoznawstwo turystyczne
•    Turystyka Morska- wyjazdy
•    Turystyka alternatywna- eko turystyka, podglądanie zwierząt w różnych klimatach
•    Turystyka kwalifikacyjna- 
•    Turystyka aktywna- jazda na nartach
•    Turystyka Przygodowa- ( Ekstremalna) - wycieczki po zamkach, muzeach
2. Populacja Krajoznawstwa i wiedzy krajoznawczej
POPULARYZACJA PRZEZ ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU
•    Czasopismo
- dodatki do gazety codziennej 
- tygodniki( Sopot i turystyka)
- dwu tygodniki( Rynek turystyczny)
- miesięczniki( Poznaj swój kraj , Poznaj Świat)
- kwartalniki ( Problemy Turystyki)
- roczniki 
•    Radio
- audycje podróżnicze
•    Telewizja
- programy krajoznawcze
•    Internet
-portale turystyczne( turystyka, Onet.pl itp.)

POPULARYZACJA POPRZEZ WYDAWNICTWA O TEŚCI KRAJOZNAWCZEJ
•    WYDAWNICTWA NAUKOWE
- wydawnictwo z zakresu teorii turystyki i krajoznawstwa
- specjalistyczne opracowania naukowe
- syntetyczne monografie naukowe ( pełen zbiór informacji o jakimś terenie)
- słowniki ( słownik  geograficzno-krajoznawczy)
•    WYDAWNICTWO POPULARNO-NAUKOWE
- przewodniki turystyczne
-informatory krajoznawcze
- wydawnictwa literackie o tematyce krajoznawczej
- wyda. Z zakresu inwentaryzacji krajoznawczej
-mapy: turystyczne, topograficzne, specjalistyczne
•    WAŻNIEJSZE SERIE PRZEWODNIKÓW
-Pascal- przewodnik dla kajakarzy, rowerzystów, żeglarzy
- PPWK- mapy, plany regionów turystycznych
- Copernicus
-Wzkart
- Geo Center

POPULARYZACJA POPRZEZ FILMY I FOTOGRAFIE KRAJOZNAWCZE
•    Ilustracje publikacji przewodników
•    Dokumenty inwentaryzacji krajoznawczej
•    Przedmiot kolekcji problemowej
•    Dzieła sztuki ( wystawy, Konkursy)
•    Środek promocji i propagandy działalności

POPULARYZACJA POPRZEZ PRELEKCJE I ODCZYTY KRAJOZNAWCZE
•    Historia miasta ,regionu ,państwa
•    Problemy rozwoju społeczno-gospodarczego
•    Plany rozwoju danego regionu
•    Popularyzacje mniej znanych regionów kraju bądź świata

POPULARYZACJA POPRZEZ PRACĘ PRZEWODNIKÓW TURYSTYCZNYCH I OSÓB ZAJMUJĄCYCH SIĘ OBSŁUGĄ RUCHU TURYSTYCZNEGO
•    Organizacja rajdów krajoznawczych

POPULARYZACJA POPRZEZ KONKURSY KRAJOZNAWCZE
•    Organizacje turniej wiedzy krajoznawczej ( ogólno polski konkurs Wiedzy Krajoznawczej)

POPULARYZACJA POPRZEZ BIURA TURYSTYCZNE
•    Kompletowanie różnych ofert z opisami walorów adorowanych do różnych grup społecznych
•    Promocje i reklama usług turystyczno-krajoznawczych

POPULARYZACJA POPRZEZ URZĄDZENIA ELEKTRONICZNE
•    Archiwizowanie wyników inwentaryzacji krajoznawczej
•    Programy edukacyjne
•    Strony WWW.
3.  Regionalizm Krajoznawstwa
Współczesny regionalizm zmierza w kilku kierunkach:
- 

- zachowania tych elementów , które mają wartość kulturową dla teraźniejszości i przyszłości
- budzenia zainteresowań własnym regionem wśród naszej kręgów społeczeństwa
- wzbogacanie elementów krajoznawstwa regionalnych inicjatyw

Współczesny regionalizm posiada trzy odmiany :
- regionalizm kulturowy
-regionalizm przyrodniczy
- regionalizm ekonomiczny
4. Krajoznawstwo naukowe i paranaukowe
- populacje naukowe
- sesje i sejmiki krajoznawcze
- Tworzenie nowoczesnych systemów informacji krajoznawczo-turystycznych
- fundowanie stypendiów i gruntów naukowych
ZBIERACTWO I KOLEKCJONERSTWO JAKO FORMA DZIAŁALNOŚCI KRAJOZNAWCZEJ
ZBIERACTWO- działalność polegająca na gromadzeniu przedmiotów różnych pod względem formy i treści określonego profilu zbioru
Kryteria Zbiorów
- topograficzne
-chronologiczne
- chronologiczno-radjowe
KOLEKCJONERSTWO- działalność polegająca na zbieraniu określonych przedmiotów przy zachowaniu określonego kryterium doboru.
Kryteria Kolekcjonerskie
1. Przewodnicy turystyczni -miejsca
- przew. Górscy- sudecki, tatrzański
- przew. Miejscy- trójmiasto , Kraków
- przew. Terenowi
                        Wymagania:
            -Wykształcenie średnie
            -Dobre warunki zdrowotne
            -Zdany egzm. Przed komisja , powołana przez Marszałka Województwa

2. Piloci wycieczek
- obowiązki zapewnienia wszystkich świadczeń
3. Instruktorzy rekreacji ruchowej
4. Przodownicy turystyki kwalifikowanej
5. Instruktorzy krajoznawstwa
- inicjatorzy działań krajoznawczych w społeczeństwie
6.Społeczni opiekunowie zabytków
- Kontrolowanie
7. Społeczni opiekunowie przyrody i strażnicy ochrony przyrody

Metody i środki stosowane w krajoznastwie

WSPÓLNE CECHY DYDAKTYKI I KRAJOZNASTWA:
    poglądowość−
    praktyczne zaznajamianie z techniką i nauka− 
    aktywne angażowanie myśli i działania( zachęcić uczestników wycieczki do działania i w uczestnictwie)−
    posługiwanie się analizą , syntezą, przeciwstawieniem−
    wiązanie rzeczy i faktów oraz przyczyn i skutków( występ na danym obszarze)( wiązanie pewnych rzeczy)−
przyswajanie wiedzy małymi dawkami−

METODY BADAWCZE:
    Metoda poglądowości−
* autopsja w terenie- ( dotkniecie terenu, zobaczenie tego terenu)
* obserwacja i analiza skutków działalności ludzkiej
* pośrednio pokazy filmów, fotografii
    Metoda politechnizacji i poliscjentyzacji (Prąd naukowy)−
* politechnizacja- wszystkie rzeczy związane z techniką
* zbliżenie do nauki
* Praktyczne zastosowanie wielu działań technicznych
* poznawanie procesów produkcyjnych
* wykonywanie prac krajoznawczych przy pomocy sprzętu 
* wykonywanie map, filmów, nagrań
    Metoda Korelacji i integracji−
Wiązanie wiadomości, tworzenie poglądów
* sporządzanie monografii miejscowości lub regionów( uogólnienie regionów porównywanie)
* wykorzystywanie wiedzy do tworzenia uogólnień
    Metoda ( system) łączenia teorii z praktyką−
* Przechodzenie od teorii do praktyki oraz konstruowanie twierdzeń w oparciu o wyniki obserwacji( Idziemy w teren i sprawdzamy czy tak jest jeśli nie to układamy swoje stwierdzenie)
    Metoda nauczania w zespołach−
* zespołowe pozyskiwanie informacji
    Metoda Problemowa−
* samodzielne opracowanie tematów lub problemów( np.: poznawanie poszczególnych elementów środowiska, pisanie referatów)
    Metoda cybernetyczna−
Metod kierowania procesami myślowymi i działaniem młodzieży przy równoczesnym jej oddziaływaniu na osobę kierująca

POZOSTAŁE METODY:
I.    Metoda Infiltracji - polegająca na nasyceniu  treściami krajoznawczymi wszystkich rodzajów ruchu turystyki
II.    Metoda kompleksowa- wykorzystanie w działalności krajoznawczej dorobku różnych dziedzin nauki, wiążących się z poznaniem kraju.
METODY STOSOWANE W KRAJOZNASTWIE ( wg kryterium sposobu poznania)
1.    Metody Poglądowości - Aktywizowanie spostrzeżeń myślenie i działanie
2.    Metody słowne - aktywizowane przez słowo mówione ( wykłady przewodnika)
3.    Metody praktyczne- aktywizowane dokonywane bezpośrednio w środowisku geograficznym bądź społecznym ( określenie problemu, celu, działania)
METODY INWENTARYZACJI KRAJOBRAZU
Podstawowym celem inwentaryzacji krajobrazu jest uzyskanie pełnych aktualnych sprawdzonych informacji o obecnym zasobie oraz stanie obiektów , walorów krajoznawczych na określonym terenie

Rodzaje: 
•    inwentaryzacja pełna- ( wszystko inwentaryzujemy )
•    inwe. Skrócona- 
•    inwen specjalna- ( profilowana)
•    inw. Wycinkowa- ( pobieżne omawianie zabytków)

WALORY KRAJOZNAWCZE
    walory krajoznawcze- to zespół dóbr naturalnych i antropogenicznych, które dzięki swemu znaczeniu poznawczemu, estetycznemu, dydaktycznemu i patriotycznemu, stanowią lub mogą stanowić w przyszłości przedmiot zainteresowań turystycznych−
    jakiś element bądź cecha środowiska geograficznego typowa dla danego obszaru−

STRUKTURA WALORÓW KRAJOZNASTWA

1.    Centrum Krajoznastwa - to duże miasto posiadające liczne walory różnego rodzaju rozwinięte na wysokim poziomie usługi noclegowo-usługowej i towarzyskich( miasto dobrze rozwinięte).
W Polsce jest 10 takich centrów , Warszawa, Kraków, trójmiasto,  Wrocław, Poznań ,Toruń, lublin, szczecin, Łódź oraz konurbacja katowicka.
2.    Ośrodek Krajoznawczy- to miasto o nie dużej wielkości i funkcjach ponad lokalnych, posiadające skupisko atrakcyjnych dla turystów walorów krajoznawczych ( Frombork, Kazimierz dolny)
3.    Miejscowości z zespołami obiektów krajoznawczych- miejscowości charakteryzujące się walorami krajoznawczymi wyższej rangi ( łącznie w Polsce jest 510) ( Strzyżce, Krześle)
4.    Pojedyncze obiekty Krajoznastwa- to odosobnione obiekty , znajdujące się zarówno w miejscowościach jak i poza nimi ( dąb Bratek, Rezerwat Żubrów w Puszczy Białowieska )
5.    Zjawiska krajoznastwa - to ciekawe, tradycyjne lub współczesne przejawy życia , kultury, gospodarki( koncerty, przystanek Wudstok)

PODZIAŁ WALORÓW KRAJOZNAWCZYCH

WALORY KRAJOZNAWCZE ŚRODOWISKA NATURALNEGO
1.    krajobraz pierwotny- jest on wynikiem działalności czynników przyrodniczych bez udziału człowieka
2.    krajobraz naturalny- jest to pierwszym etapem przekształcenia krajobrazu przez człowieka( np. proste formy rolnictwa)
3.    krajobraz kulturowy- jest to typ krajobrazuo trwałych zmianach wprowadzonych przez człowieka. Ma on dwie zasadnicze odmiany harmonijną i zdegenerowaną

WALORY KRAJOZNASTWA DÓBR KULTUROWYCH
zabytki archeologiczne- wielka pozostałość życia wszelkich pokoleń, przechowywanych w ziemi, dzielimy je na:
    osiedla−
    miejsca produkcji−
    zabytki kulturowe i sakralne−
    cmentarzyska−
Zabytki architektury- obejmują one budowle sakralne, militarne oraz wiejskie i miejskie - użyteczności publiczne, mieszkaniowe, rezydencjonalne i zabudowania gospodarcze.

dzieła sztuki plastycznej i piśmiennictwa- to zabytki ruchome, ( które można przenieść ) np.: obrazy rzeźby ,flagi itp. gromadzone zazwyczaj w: 
    muzeach narodowych−
    archeologicznych−
    etnograficznych−
    historycznych−
    wnętrz−
    diecezjalnych i sztuki sakralnej−
    techniki−
    martyrologii−
    przyrodniczych itp.−
WALORY KRAJOZNAWCZE TRADYCYJNEJ KULTURY
KULTURA MATERIAKLNA
    zbieractwo−
    łowiectwo−
    rybołówstwo−
    handlowa−
    uprawa roślin−


KULTURA DUCHOWA- to część kultury tradycyjnej zawierające elementy mające znaczenie obyczajowe i przyjemnościowe. Może w niej wyróżniać  elementy:
    psychologiczne- wynikające ze stopnia opanowania przez dane społeczeństwo wiejskie, współczesnej wiedzy o świecie.−
    Praktyczne- obserwacja zjawisk−
    lokalne- związane z obserwacją życia i przyrody−

Folklor- czyli ludowa twórczość artystyczna

WALORYKRAJOZNAWCZE PAMIĄTEK HISTORYCZNYCH
Zalicza się do nich:
    upamiętnienia i godne uwagi wydarzenia oraz miejsca historyczne−
    ważne miejsca związane z działalnością wybitnych zasłużonych osób−
    miejsca i obiekty związane z legendami i historią−
    miejsca pamięci narodowej−

KARTA INWENTARYZACYJNA

1.   SYMBOL KLASYFIKACJI                    TOPOGRAFICZNYCH   

3. SPORZĄDZAJĄCY KARTĘ ( IMIĘ I NAZWISKO)
2. SYMBOL KLASYFIKACJI RZECZOWEJ   

4. DATA WIZJI TERENOWEJ
OPIS OBIEKTU LUB WALORU KRAJOZNAWCZEGO




BIBLIOGRAFIA:

    6 CYFR ROZDZIELONYCH KROPKAMI CO 2.−
Województwo- A-Z alfabetycznie  01-16-( dolnośląskie- zachodniopomorskie)
Powiat ziemski- (województwa pomorskie) - 01-15
Powiat grodzki- ( województwa pomorskie) - 01- 64
Gminy
Klasyfikacja Rzeczowa Walory
1.    Środowisko przyrodnicze
2.    obiekty archeologiczne
3.    zabytki archeologiczne i urbanistyczne
4.    upamiętnienia miejsca historycznego
5.    zabytki techniki
6.    muzea ,archiwa, zbiory
7.    obiekty i ośrodki kultury ludowej
8.    obiekty współczesne i imprezy

ŚRODKI STOSOWANE W KRAJOZNASTWIE
1.    środki wizualne ( obraz)
* obrazy rzutnikowe , przezroczyste
* obrazy ruchome na ekranie
2.    środki andytywne: ( dźwięk)
* nagrania
* audycje radiowe
* wykłady
3.    środki audiowizualne( obraz + dźwięk)
* obrazy telewizyjne

POTRZEBY BIOLOGICZNE
    potrzeba regeneracji organizmu−
    potrzeby przebywania w świetle społecznym−
    potrzeba ciszy−
    potrzeba wypoczynku fizycznego i aktywizacji−
    potrzeba kontaktu z zielenią , przyrodą−
    potrzeba zmiany środowiska−

POTRZEBY PSYCHICZNE
    potrzeba ograniczenia kontaktów towarzyskich i wypoczynku−
    potrzeba zmiany środowiska przestrzennego i społecznego−
    potrzeba nawiązywania nowych stosunków społecznych−
    potrzeba akceptacji i afirmacji ( czyli samo akceptacji)− 
   − 
MOTYWY PODRÓŻY :
    motywy związane z pragnieniem udania się do określonego kraju lub miejscowości−
    motywy związane z pragnieniem opuszczenia na jakiś czas miejsca swojego stałego pobytu−
    motywy związane z pragnieniem spędzania czasu z kimś poza miejscem zamieszkania−
    motywy związane z pragnieniem zawarcia nowych znajomości−
    motywy związane z pragnieniem pozostawienia w zgodzie ze stereotypami obowiązującymi w danym środowisku−
    motywy związane z zaspokojeniem potrzeb emocjonalnych i estetycznych−
    motywy związane z zaspokojeniem  potrzeb twórczych ( motywy pracy twórczej)−
    motywy związane z zaspokojeniem potrzeb biologicznych−
    motywy związane z uprawnieniami turystyki−

I  POLSKIE POMNIKI HISTORII.

Za polskie pomniki historii uznano wysokiej klasy zabytki dóbr kultury. Wszystkie te obiekty i zespoły oprócz wartości historycznych, artystycznych i naukowych
mają wybitne znaczenie turystyczne.
W Polsce mamy 33 takie obiekty

1. Rezerwat archeologiczny w Biskupinie
2. Zespół klaszorny na Jasnej Górze w Częstochowie
3. Zespół katedralny we Fromborku
4. Miasto Gdańsk w zasięgu warowań renesansowych
5. Katedra w Gnieźnie
6. Kazimierz Dolny
7. Histoyczny zespół miasta Krakowa
8. Krzmionki Opatowskie
9. Zespół zamku Krzyżackiego w Malborku (największa ceglana budowla na świecie!)
10. Wyspa Ostrów Lednicki (miejsce dokonania chrztu Polski)
11. Stare i nowe miasto w Toruniu
12. Historyczny zespół miasta Warszawy
13. Kopalnia soli w Wieliczce
14. Historyczny zespół miasta Wrocławia
15. Historyczny zespół miasta Zamość
16. Kopalnia soli w Bochnie
17. Kalwaria Zabrzydowska
18. Pole bitwy na Westerplatte
19. Legnickie Pole
20. Krzeszów
21. Twierdza Srebrna Góra (największa twierdza w Polsce!)
22. Park Mużakowski w Łęgnicy
23. Racławice
24. Góra św.Anny
25. Tarnowskie góry
26. Chełmno
27. Leżajsk
28. Hala Ludowa we Wrocławiu (zwana też Halą Stulecia)
29. Łańcut -pałac Lubomirski
30. Kamień Pomorski
31. Lublin -Stare miasto i wzgórze zamkowe
32. Kozłówka -zespół pałacowo-parkowy
33. Kanał Augustowski

II  POMNIKI ZAGŁADY

1. Pomnik Męczęństwa w Oświęcimiu
2. Pomnik Męczęństwa na Majdanku
3. Muzeum "Stutthof" w Sztutowie
4. Muzeum Gross-Rosen w Rogożnicy
5. Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince

Małe uzupełnienie powyższych notatek.
Data 1 grudnia, grupa 102 LZ Wrzeszcz. 

6. Muzeum Martyrologiczne - obóz w Chełmnie nad Niemnem 
7. Muzeum byłego Obozu Zagłady w Żoliborzu
8. Były obóz Zagłady w Bełżcu.

Krajowa lista „Pamięć świata”
1.    Kodeks supraski z XI w. przechowywany przez Bibliotekę Narodową w Warszawie .
2.    Sakramentarz tyniecki z XI w. przechowywany przez Bibliotekę Narodową w Warszawie.
3.    Traktaty naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
4.    Archiwum miasta Krakowa przechowywane w Archiwum Państwowym w Krakowie
5.    Polsko - krzyżacko traktaty pokojowe i akta procesów z XIV - XVI w. przechowywane w Bibliotece PAN w Kórniku.
6.    Tabliczki woskowe - średniowieczne dokumenty miejskie Torunia (od połowy XIII w. do 1530 r.) przechowywane w Toruniu.
7.    Banderia Pratenorum z 1448 r. przechowywane przez Bibliotekę Jagiellońską w Krakowie (jest w Internecie)
8.    Próbne druki Gutenberga z ok. 1458 r. przechowywane w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.
9.    kodeks Behema z ok. 1506 r. przechowywane w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.
10.    Akta Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie z XIV - XVIII w. przechowywane w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.
11.    „Demokracja szłachecka” - dokumenty prawno - ustrojowe Rzeczpospolitej z XVI - XVIII w.
12.    Diran Muhibbiego z 1529 - 1530 r.  - utwory poetyckie sułtana Sulejmana I  przechowywane przez Bibliotekę Uniwersytetu Warszawskiego.
13.    Akta i biblioteka braci czeskich z lat 1507 - 1817 r. przechowywane przez B. Raczy… w Poznaniu.
14.    Opis dokumentu żup w Krakowie.
15.    Akta komisji Edukacji Narodowej z lat 1773 - 1787 przechywywane przez PAN w Krakowie.
16.    Zbiory Ossolineum przechowywane przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu. Powstały jednak we Lwowie.
17.    biblioteka Polska w Paryżu ze zbiorami z XIX - XX w.
18.    Akta polskiego państwa podziemnego z 1863 - 64 przechowywane przez Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie.
19.    Dokumenty bitwy warszawskiej z 920 r. przechowywane przez Centrum Archiwum Wojskowym w Warszawie. 
20.    Plany i dokumenty odbudowy Warszawy
21.    Archiwa Auschwitz - Birkenau z lat 1940 - 45

2 grudnia, 102 LZ Wrzeszcz

Główne obiekty sakralne  Polski

W Polsce obecnie funkcjonuje 138 oficjalnie zarejestrowanych kościołów i z związków wyznaniowych. Kościołów katolickich jest 95%.

Sanktuaria - miejsca szczególnego kultu religijnego. Liczebność i charakter polskich sanktuariów jest do dziś religijnym fenomenem. Jedne sanktuaria stały się miejscem kultu ze względu na obecność relikwiów.

Jasna Góra w Częstochowie
Zespół klasztorny zakonu o. Paulinów w Częstochowie. Jest jednym z najważniejszych miejsc kultu w tej części Europy.

Licheń
Sanktuarium położone jest we wschodniej części województwa Wielkopolskiego. Największe sanktuarium.

Piekary Śląskie

Są znane od XVII w. ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym z obrazem Matki Boskiej Piekarskiej - Matka Boska opiekująca się ludźmi pracy.

Gietrzwałd
Zlokalizowany jest w połowie drogi między Ostródą a Olsztynem

Święta Lipka
Wieś położona w województwie Warmińsko-Mazurskim,, powiecie kętrzyńskim. Sanktuarium barkowe, maryjne.

Wambierzyce.
Niewielka wieś o zabudowaniu przypominające miasteczko. Położona w gminie Radków, powiat kłodzki. Jest zwana Śląską Jeruzalem. 33 schodków jak wiek (tyle lat miał Jezus).

Kraków - Łagiewniki
Centrum Miłosierdzia Bożego dla pielgrzymów. Pierwotnie mieściło się w obiekcie Klasztornym Zgromadzeniu Sióstr.

Ludźmierz
Kościół i parafia Wniebowzięcia NMP w Ludźmierzu są najstarszym na Podhalu.

Zakopane - Krzeptówki
Sanktuarium Matki Boskiej  Fatimskiej na zakopiańskich krzeptówkach zostało wybudowane jako rutom za ocenę życia papieża Jana Pawła II.

Górka klasztorna
Wieś położona w województwie Wielkopolskim.

Góra Świętej Anny
Wieś położona w województwie Opolskim.

Bardo 
Zostało założone już w X w. jako gród obronny. Na terenie grodu istniała kaplica wymieniona po raz pierwszy w 1189 r. jako należąca do joannitów. Najbardziej znane sanktuarium o. Cystersów.

Międzygórze
Matka Boska Śnieżna. Sanktuarium Matki Boskiej na stokach Góry Iglicznej w Masywie Śnieżki.

Pszów
Województwo Śląskie
Obraz Matki Boskiej Uśmiechniętej. Przeróbka Matki Boskiej Częstochowskiej.

Święty krzyż
Sanktuarium relikwii krzyża Pańskiego. Jedno z najstarszych sanktuariów w Polsce.

Dębowiec
Wieś położona w Beskidzie Niskim, administracyjnie przynależy do województwa podkarpackiego.

Leżajsk
Miasto i gmina w płd. - wsch. część województwa podkarpackiego. Matka Boska Królowa Lubelska. Najlepiej brzmiące organy.

Kodeń.
Sanktuarium Królowej Podlesia.

Sejny.
Województwo podlaskie, słynna bazylika

Gdańsk - Matemblewo
Matka Boska Brzemienna. 

Swarzewo
Koło miasta Puck. Matka Boska Królowa Morza.

Sianowo
Kolo Kartuz.

Piaseczno koło Gniewa
Kalwarie (kult męki Pańskiej)

Kalwaria Zebrzydowska
Stanowczy malowniczy krajobraz kult o istotnym znaczeniu duchowym.

Kalwaria Pacławska
Wieś położona w województwie podkarpackim.

Kalwaria Krzeszowska
Największa kalwaria położona na Dolnym Śląsku. 

Kalwaria Wejherowska 
Jerozolimska Kaszubska malownicze położona na wzniesieniach Wejherowa. 

Kościoły i katedry

Wiele obiektów sakralnych

Katedra w Gnieźnie 
Katedra p.w. Wniebowzięcia N.M.P.

Katedra w Poznaniu.
Bazylika św. Piotra i Pawła.

Katedra wawelska

Katedra św. Jana w Warszawie
Najstarsza świątynia w stolicy.

Kościół Mariacki w Krakowie.

Kościół Mariacki w Gdańsku.

Katedra oliwska

Katedra wrocławska

Zespół katedralny we Fromborku

Katedra w Kamieniu Pomorskim

Katedra w Pelplinie
Zakon o. Cystersów

Katedra w Nysie
Kościół św. Agnieszki i św. Jakuba
Posiada jeden z najbardziej spadzistych dachów w Europie.

Katedra we Wrocławiu
Katedra Wniebowzięcia NMP

Katedra w Płocku
Patron św. Zygmunt

Kolegiata w Toruniu
Najcenniejszy i nastraszy kościół w Polsce

Opactwo w Tyńcu
Dzielnica Karkowa.

Bazylika w Wadowicach

Sanktuaria
Wśród innych wyznań chrześcijaństwa najbardziej znane są sanktuaria prawosławne.

Grabarka k. Siemiatycz
Największe sanktuarium prawosławne

Jabłeczna
Województwo Lubelskie

Oto wykład z 17 listopada 2007 r. 
UNESCO
Definicja: międzynarodowa organizacja utworzona w 1945 r. jako agenda ONZ.
Podstawowym celem organizacji jest wspieranie współpracy międzynarodowej.

Światowe rezerwaty przyrody

Rezerwat Biosfery UNESCO to obszar reprezentowany dla poszczególnych regionów kuli ziemskiej, na których przyroda zachowała się w naturalnym lub mało zmienionym stanie.
W Polsce mamy ich 9.
Lista Rezerwatów Biosfery:
I.    Białowieski (1976) - wschodnia granica z Białorusią. Chroniona przez wszystkich puszcza. Jeden z najstarszych kompleksów leśnych na terenie Europy.
II.    Babia Góra (1976) - południe kraju, przy granicy ze Słowacją. Ochrona objęto krajobraz reglowy.
III.    Słowiński - koło Łeby. Ochrona objęto unikalne ruchome wydmy, torfowiska, także niektóre gatunki ptactwa wodnego.
IV.    Jezioro Łuknajno (1976) - nazywane „jeziorem łabędzim”. Największe miejsce gniazdowania łabędziowego.
V.    Tatrzański. Obszar wspólny ze Słowacją. Ochorna objęto tu krajobraz górski z lasami, zbiorowiskami wysokogórskich hal i turni. Najchętniej odwiedzany park nardowy w Polsce.
VI.    Karkonoski ( 1992) - trochę leży w Czechach. Ochroną objęto tu kotły polodowcowe wraz z florą i fauną tego obszaru.
VII.    Karpaty Wsch. - część rezerwatu znajduje się na Ukrainie i Słowacji.
VIII.    Puszcza Kampinoska (2000) - województwo Mazowieckie. Ochrona objęto krajobraz wydmowy i bagienny. 
IX.    Polesie zachodnie - obszar reliktowy, bagienny. Wiele gatunków roślin i zwierząt występujących tylko na tym terenie.

Lista światowego dziedzictwa

Obiekty kulturowe i przyrodnicze. Istnieje od 1972 r. w Paryżu. Na liście znajduje się 166 przyrodniczych pozycji, w tym tylko jeden w Polsce (Puszcza Białowieska), 660 kulturowych pozycji, w tym 12 w Polsce.
Przyrodnicza lista dziedzictwa:
I.    Białowieski PN (1979)
Kulturowa lista dziedzictwa:
I.    Stare Miasto w Krakowie (1978)
II.    Kopalnia soli w Wieliczce (sól eksploatowana od XIII w., kaplica św. Kingi)
III.    Obóz koncentracyjny Auschwitz - Birkenau (1979)
IV.    Stare Miasto w Warszawie (1980)
V.    Stare Miasto w Zamościu (1992)
VI.    Średniowieczny zespół miejski Torunia (1997)
VII.    Zamek krzyżacki w Malborku (1997)
VIII.    Kalwaria Zebrzydowska (1999)
IX.    Kościoły pokoju w Jaworze i Świdnicy (2001)
X.    Kościoły drewniane południowej Małopolski (2003)
XI.    Park Mużakowski nad Nysą (2004) - wraz z Niemcami, na terenie miasta Łęknicy
XII.    Hala stulecia w Warszawie (2006) - znana także pod nazwą Hala Ludowa

Lista „próbna” - obiekty oczekujące
I.    Gdańsk - Miasto Pamięci i Wolności (2005)
II.    Białowieski PN  - powiększenie granic (2006)
III.    Kanał Augustowski (2006)
IV.    Przełom Dunaju w Pieninach (2006)

Dziedzictwa zagrożone i utracone 
Np. zbiory Biblioteki Warszawskiej. 

Lista „pamięć świata”
Powstała w 1992 r. Jej celem jest podejmowanie działań służących zachowaniu, ratowaniu i udostępnianiu dziedzictwa dokumentacyjnego. W Polsce mamy 7 obiektów na liście.
I.    Autograf dzieła M. Kopernika
II.    Akt Konfederacji Generalnej Warszawy z 1573 r.
III.    Rękopis F. Chopina
IV.    Archiwum Ringelbluma
V.    Tablice 21 Postulatów Gdańskich z sierpnia 1980 r.
VI.    Kodeks supraski z XI w.
VII.    Akta Komisji Edukacji Narodowej z lat 1773-1787

---