UKRAINA

System parlamentarno-gabinetowy, z silną pozycja prezydenta.

Prezydent - Wiktor Juszczenko

Premier Wiktor Janukowycz

Nasza Ukraina partia prezydenta - Juszczenki

Partia Regionów - partia Janukowycza proklemmlowska)

BJuTy - Blok Julii Tymoszenko

Socjalistyczna partia Ukrainy - Ołeksandr Moroz

Partia Zielonych Ukrainy

• Rys historyczny

Pomarańczowa rewolucja:

Pomarańczowa rewolucja - wydarzenia, które miały miejsce w Ukrainie od 21 listopada 2004 roku do 23 stycznia 2005, czyli od zakończenia drugiej tury wyborów prezydenckich, w których zmierzyli się kandydat obozu władzy, ówcześnie urzędujący premier Wiktor Janukowycz oraz kandydat opozycyjnej Naszej Ukrainy, były premier Wiktor Juszczenko, do czasu złożenia przysięgi prezydenckiej przez Wiktora Juszczenkę.

Bezpośrednim efektem pomarańczowej rewolucji była zmiana na scenie politycznej Ukrainy. W wyniku powtórzonej drugiej tury wyborów prezydentem został Wiktor Juszczenko, a w nowo powołanym rządzie premierem została Julia Tymoszenko.

Z czasem jednak tzw. "pomarańczowa koalicja" zaczęła tracić początkową siłę i spójność. Wzajemne oskarżenia rzucane przez prezydenta i premiera (wielokrotnie oskarżali się o korupcję oraz współpracę ze zwolennikami starego reżimu) spowodowały odwołanie Tymoszenko z urzędu i zastąpienie jej na tym stanowisku przez Jurija Jechanurowa. Koalicja wyborcza Blok Julii Tymoszenko przeszła wówczas do opozycji w stosunku do otoczenia prezydenta.

Kryzys energetyczny wywołany zimą 2006 przez odłączenie gazociągów przez Rosję przyczynił się do wzrostu popularności Partii Regionów, postrzeganej jako prokremlowska. Wybory parlamentarne na Ukrainie w 2006, których zwycięzcą została Partia Regionów, doprowadziły do objęcia urzędu premiera przez Wiktora Janukowycza. Tym samym można mówić o końcu bezpośredniego wpływu pomarańczowej rewolucji na ukraińską politykę.

Na początku kwietnia 2007 roku Prezydent Juszczenko podpisał dekret o rozwiązaniu Rady Najwyższej. Rządzącej koalicji zarzucał łamanie konstytucji. Swa decyzje Juszczenko argumentował przekupywaniem polityków opozycji przez koalicje rządzącą.

Stojąca w opozycji do Juszczenki koalicja dążyła do uzyskania 300-osobowej większości konstytucyjnej w Radzie Najwyższej Ukrainy, co dawałoby im możliwość np. zmiany konstytucji..

• Ustrój

Konstytucja została uchwalona 28.06.1996, nowelizacja 8.12.2004

Ukraina jest państwem unitarnym. Jednak w ramach ustroju funkcjonuje także Autonomiczna Republika Krymu. Posiada ona własną konstytucje, Rade Najwyższą, rząd, jednak wszystkie jej autonomiczne akty normatywne nie mogą być sprzeczne z konstytucja i uchwałami Rady Najwyższej Ukrainy.

Dużo miejsca poświęcono w konstytucji prawom obywatelskim. Mogą być one zniesione tylko na czas stanu wojennego lub wyjątkowego.

Odpowiednikiem ombudsmana jest pełnomocnik Rady Najwyższej Ukrainy ds. Praw Człowieka.

Inne podstawowe i uniwersalne założenia ujęte w konstytucji: pluralizm, wolność zrzeszania się, rozdział kościoła od państwa.

• Władza ustawodawcza

Ukraina posiada jednoizbowy parlament Rade Najwyższą, w skład, której wchodzi 450 deputowanych wybieranych na 5 letnią kadencje ( wydłużona kadencja od marca 2006).Metodą przeliczania głosów jest metoda D'honta. Parlament konstytuuje się jeśli zostanie wybrane co najmniej 2/3 składu.

Wybory do Rady odbywają się w roku, w którym nie odbywają się inne regularne wybory (prezydenckie, do Rady Najwyższej Republiki Krymskiej, samorządowe). Nowe wybory powinny być rozpisane przez prezydenta przed upływem 60 dni od ogłoszenia skrócenia kadencji. Kadencja tak wybranej RN powinna równać się okresowi jaki pozostał do przeprowadzania wyborów rozwiązanej Radzie(w roku tym również nie mogą się odbywać inne wybory).

Bierne prawo wyborcze posiadają obywatele Ukrainy, którzy ukończyli 21 lat i przynajmniej 5 lat zamieszkują na terenie Ukrainy. Deputowanym nie wolno posiadać innych mandatów przedstawicielskich, pełnić służby państwowej i prowadzić działalności zarobkowej.

Nieusprawiedliwiona absencja na 20 sesjach grozi utrata mandatu.

Rada Najwyższa obraduje sesyjnie. Pierwsza sesja musi być zwołana w okresie do 30 dni od ogłoszenia wyników, kolejne w pierwszy wtorek lutego i pierwszy wtorek września.

Sesje nadzwyczajne zwoływane są przez przewodniczącego RN na wniosek prezydenta lub 1/3 składu RN.

Przedterminowe rozwiazanie parlamentu może nastąpić: 1) gdy w ciągu miesiąc nie zostanie wyłoniona stała większość parlamentarna; 2) gdy w ciągu 60 dni od dymisji rządu nie zostanie wyłoniony nowy gabinet; 3) gdy do pierwszego grudnia danego roku nie zostanie przyjęty budżet na następny rok.

Nie ma możliwości rozwiązać RN wyłonionej w wyborach przedterminowych, jeśli nie minął rok od tego zdarzenia, i gdy do końca kadencji zostało pól roku.

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje: prezydentowi, deputowanym, rządowi i Sadowi Najwyższemu.

Przyjętą ustawę podpisuje przewodniczący Rady i przesyła ją prezydentowi. Ten ma 15 dni na jej podpisanie lub korzysta z prawa weta. RN może odrzucić weto większości 2/3 głosów. Wtedy prezydent ma już tylko 10 dni na jej podpisanie i ogłoszenie.

Zmiany konstytucji

Inicjatywa ustawodawcza w sprawie zmiany konstytucji przysługuje prezydentowi i 1/3 RN . Przeprowadza się 2 glosowania. Projekt zostaje uznany za przyjęty, jeżeli opowie się za nim w pierwszym glosowania bezwzględna większość ,w drugim (już na nowej sesji) większość 2/3 deputowanych.

Poprawki do rozdziałów I, II, III możliwe są tylko na wniosek prezydenta lub 2/3 członów RN. Musza one być zatwierdzone większością 2/3 głosów wszystkich posłów. Następnie zarządza się referendum ludowe.

Funkcje kreacyjne

Powołuje premiera na wniosek prezydenta, i ministrów na wniosek premiera (oprócz resortów siłowych i MSZ) . Powołuje także pełnomocnika Rady Najwyższej Ukrainy ds. Praw Człowieka, polowe składu zarządu Banku Narodowego, jego szefa (na wniosek prezydenta), ½ składu Sadu Konstytucyjnego, ½ składu Narodowej Rady Ukrainy ds. Radia i Telewizji, członków Centralnej Komisji Wyborczej (na wniosek prezydenta), wyraża zgode na mianowanie przez prezydenta prokuratora generalnego, oraz mianuje sędziów na okres 10 lat.

RN wyznacza termin wyborów samorządowych i prezydenckich.

• Prezydent

Prezydenta zastępuje przewodniczący RN. Jest on gwarantem suwerenności i integralności terytorialnej, gwarant zasada konstytucyjnych, przestrzegania praw człowieka. Prezydentem Ukrainy może zostać każdy jej obywatel, który ukończył 35 lat, ma pełnie praw wyborczych, włada językiem ukraińskim, i przynajmniej 10 lat zamieszkuje Ukrainie. Dopuszczalne sa dwie kadencje, każda 5 lat. By starać się o ten urząd kandydat musi zebrać milion podpisów poparcia w minimum 17 regionów.

Przedterminowe wybory musza odbyć się w ciągu 90 od dnia opróżnienia urzędu i tak samo jak w przypadku wyborów do RN wybiera się prezydenta tylko na brakujący okres. Wybory przedterminowe nie mogą zostać przeprowadzone jeżeli został mniej niż rok do zakończenia regularnej kadencji.

Na Ukrainie występuje również procedura impeachmentu. Decyzje o odwołaniu prezydenta podejmuje RN większością 2/3 głosów po rozpatrzeniu sprawy przez Sąd Konstytucyjny, i po jego orzeczeniu o znamionach zdrady państwowej lub innego przestępstwa. Uprawnienia prezydenta wygasają również wtedy gdy na posiedzeniu RN zrzeknie się urzędu lub gdy Sąd Najwyższy Ukrainy (wniosek parlamentu + orzeczenie lekarskie) osadzi o niezdolności do wykonywania uprawnień

Prezydent obejmuje urząd do 30 dni od ogłoszenia wyników.

Kompetencje:

• Przedstawia kandydata na premiera, na jego wniosek powołuje i odwołuje: MSW, MSZ (przed nim składają rezygnacje, pozostali czynią to przed premierem), ministra obrony, przewodniczącego państwowej administracji podatkowej, Urzędu Centralnego, Urzędu Bezpieczeństwa,

• Mianuje połowę członków Sądu Konstytucyjnego oraz Narodowej Rady Ukrainy ds. Radia i Telewizji

• Tworzy sądy

• Stoi na czele Rady Bezpieczeństwa Narodowego

• Zarządzą referendum w sprawie zmiany konstytucji i z inicjatywy obywateli

• Wydaje dekrety i rozporządzenia

• Rząd

Odpowiedzialny jest przed prezydentem i RN. Najwyższy organ władzy wykonawczej. Tworzą go: premier, pierwszy wicepremier, wicepremierzy i ministrowie. Przyjęcie kandydatury premiera następuje większością całej Rady Narodowej. Rezygnacja premiera lub udzielenie mu wotum nieufności wiąże się z dymisją całego gabinetu.

Wotum zaufania- -rząd może je dołączyć do danego projektu.

Kompetencje: realizacja polityki gospodarczej wewnętrznej i oczywiście…zagranicznej. Zapewnienie wykonywania polityki finansowej, realizacja budżetu itp., strategie rozwoju kraju, ochrona praw człowieka i wiele tym podobnych. Jeśli ustawa zasadnicza nie stanowi inaczej powołuje i odwołuje urzędników państwowych. Powołuje również połowę składu Zarządu Narodowego Ukrainy. Ministrów i premierów obowiązuje zasada incompatibilitas.

• Władza sądownicza

Organizowany jest przez prezydenta i RN. Prezydent tworzy sądy oraz powołuje i odwołuje za zgodą parlamentu - prokura generalnego. Sędziów natomiast powołuje Rada Najwyższa na 10 lat, z wyjątkiem Sędziów Sądu Konstytucyjnego, tych którzy po raz pierwszy będą obejmować stanowisko( tu powołania zawsze dokonuje prezydent na okres 5 lat).

Wymiar sprawiedliwości tworzą sądy powszechne, organ do nich najwyższy czyli Sąd Najwyższy Ukrainy, oraz Sąd Konstytucyjny Ukrainy.

Sąd Konstytucyjny jako jedyny ustala urzędową wykładnie konstytucji i ustaw. Bada zgodność z konstytucją ustaw i innych aktów: RN, prezydenta, rządu, oraz aktów prawnych RN Autonomii Republiki Krymskiej. Orzeczenia są ostateczne, obowiązują na terenie całego kraju i nie można ich zaskarżyć.

Skład sądu to 18 sędziów powoływanych po połowie przez prezydenta i RN na 10 letnia kadencje. Dopuszczalna jest jedna reelekcja. Sędzią SK Ukrainy może zostać obywatel, który ukończył 40 lat, ma wyższe wykształcenie prawnicze, przynajmniej 10 letni staż zawodowy, mieszkał przez ostatnie 20 lat na terenie Ukrainy i włada językiem państwowym.

• Organizacja systemu partyjnego:

Rejestracji partii dokonuje Ministerstwo Sprawiedliwości. Zakres działania partii szczegółowo wyznacza Ustawa o partiach politycznych Ukrainy z dnia 5 kwietnia 2001r. Do założenia partii potrzebne jest zebranie w przynajmniej 2/3 rejonów 2/3 obwodów 10 tys. podpisów osób posiadających czynne prawo wyborcze. Kontrole nad nimi sprawują: Min. Sprawiedliwości, Centralna Komisja Wyborcza i komisje okręgowe (kwestie uczestnictwa partii w wyborach). Nowa ordynacja zakłada wybory według zasady proporcjonalnej (metoda D'Honta), 3% próg wyborczy w skali kraju.

---