20.02.2010

T: BUDOWA I FIZJOLOGIA UKŁADU ROZRODCZEGO SAMCA

Układ rozrodczy

• służy do zachowania gatunku

• podstawowe zadanie to wytwarzanie zdolnych do zapłodnienia komórek rozrodczych (gamet) oraz hormonów płciowych

BUDOWA:

• gruczoły płciowe (GONADY)

• wewnętrzne narządy płciowe (inaczej drogi wyprowadzające)

• zewnętrzne narządy płciowe (narządy kopulacyjne)

• gruczoły płciowe dodatkowe

Układ rozrodczy SAMCA:

1. gruczoły płciowe- jądra

2. drogi wyprowadzające:

• najądrza

• nasieniowody

• cewka moczowa

3. narząd kopulacyjny- prącie

4. gruczoły płciowe dodatkowe:

• pęcherzykowe

• krokowy

• opuszkowo- cewkowe

JĄDRA

• parzyste twory o elipsoidalnym (owalnym) kształcie

• umieszczone w worku mosznowym na zew. jamy ciała

• funkcje:

• wytwory męskich komórek rozrodczych (plemników)- spermatogeneza

• wytwory męskich hormonów płciowych (androgenów)

Budowa:

• wyróżniamy:

• zrąb łącznotkankowy, który pełni funkcje strukturalne i odżywcze

• miąższ jądra- zachodzi w nim spermatogeneza oraz wytwarzane są hormony płciowe

• miąższ tworzy liczne zraziki oddzielone od siebie strukturami zrębu odżywczego- główne elementy miąższu stanowią:

• kanaliki nasienne kręte- w nich wytwarzane są plemniki

• kanaliki nasienne proste- leżą w obszarze śród- jądrza, ich zadaniem jest odprowadzanie plemników do najądrzy

• komórki śródmiąższowe jądra- wytwarzają hormony- głównie testosteron i androsteron

DROGI WYPROWADZAJĄCE:

1. NAJĄDRZA

• Parzyste twory umieszczone na powierzchni jąder- stanowią I odcinek dróg wyprowadzających

• Funkcje:

1. przechowywanie plemników

b. dojrzewanie plemników

Wydzielina najądrzy stwarza idealne środowisko egzystencji i dojrzewania plemników

Wraz z plemnikami wydzielina najądrzy jest przesuwana do dalszych odcinków dróg wyprowadzających- wchodzi w skład osocza nasienia.

Budowa:

- składają się z 3 elementów:

• głowa najądrza- zawiera kilkanaście przewodów odprowadzających, które łączą się tworząc przewód najądrza

• trzon najądrza- zawiera przewód najądrza- to zasadnicza część- jest pojedynczy i mocno poskręcany:

• u buhaja ma 50m

• u ogiera- 80m

• ogon najądrza- zawiera przewód najądrza, który przechodzi w nasieniowód

2. NASIENIOWODY

• parzyste przewody o stosunkowo grubej, mięśniowej ścianie znacznej długości

• łączą one końcowe odcinki przewodów najądrzy z cewką moczową

• funkcje:

• ściana nasieniowodu zawiera włókna mięśniowe, których skurcz powoduje wytrysk nasienia

• końcowy odcinek nasieniowodu rozszerza się w tzw. bańkę nasieniowodu- wydzieliny bańki wchodzą w skład osocza nasienia

• nasieniowody uchodzą do cewki moczowej wraz z przewodem wydalającym gruczołów pęcherzykowych jako tzw. przewód wytryskowy

3. CEWKA MOCZOWA

• to długi, wąski przewód służący do wyprowadzania moczu i nasienia

• wyróżniamy 2 części:

• miedniczną- leży w jamie miednicy (uchodzą do niej nasieniowody, jest to też ujście gruczołów płciowych dodatkowych)

• gąbczastą- wchodzi w skład prącia, zawiera ciała gąbczaste, które podczas kopulacji wypełniają się krwią i powodują rozwarcie światła cewki moczowej, co ułatwia przepływ nasienia

NARZĄD KOPULACYJNY- PRĄCIE

Budowa:

• nasada- przytwierdza prącie do łuku kulszowego

• trzon- w jego obrębie (u buhaja, tryka, kozła, knura) występuje zgięcie esowate

• żołądź- chroniony ruchomym fałdem skóry- tzw. napletkiem

W prąciu znajdują się ciała jamiste i gąbczaste, które w czasie pobudzenia wypełniają się krwią, a prącie ulega wzwodowi.

GRUCZOŁY PŁCIOWE DODATKOWE

GRUCZOŁY PĘCHERZYKOWE

• parzyste, położone na górnej powierzchni pęcherza moczowego

• ich wydzielina zawiera substancje odżywcze biorące udział w przemianach energetycznych, które wpływają na ruchliwość plemników

GRUCZOŁ KRKOWY= STERCZ= PROSTATA

• pojedynczy gruczoł umiejscowiony na szyjce pęcherza moczowego

• jego wydzielina zawiera enzymy i substancje białkowe, które neutralizują działanie kwaśnego środowiska pochwy

GRUCZOŁY OPUSZKOWO- CEWKOWE

• parzyste gruczoły umieszczone na rozszerzonej części cewki moczowej

• wytwarzają śluzowatą wydzielinę o lekko zasadowym odczynie (pH7,5) wydalaną na początku ejakulacji

UKŁAD ROZRODCZY SAMICY

• gruczoły płciowe- jajniki

• drogi wyprowadzające

• jajowody

• macica

• narządy kopulacyjne

• pochwa

• przedsionek pochwy

• srom

• gruczoły płciowe dodatkowe

• przedsionkowe większe

• przedsionkowe mniejsze

JAJNIKI

• gruczoły płciowe żeńskie, parzyste, zawieszone na krezce jajnikowej w jamie miednicznej

• w tylnej części jamy brzusznej

• funkcje:

• wytwarzanie żeńskich komórek rozrodczych- gametogeneza(oogeneza)

• wytwarzanie żeńskich hormonów płciowych

Budowa:

• ośrodkowo położony rdzeń zawierający naczynia krwionośne, włókna nerwowe i włókna sprężyste

• kora- zajmuje obwodową część jajnika; w zrębie łącznotkankowym kory znajdują się pęcherzyki jajnikowe:

• pierwotne (I rzędu)

• dojrzewające (II rzędu)

• dojrzałe (III rzędu) = GRAFFA

- zawiera też ciałka żółte, komórki śródmiąższowe

JAJOWODY

• cienkie, poskręcane przewody długości ok. 25cm

• łączą jajniki z rogami macicy

• funkcje:

• miejsce zapłodnienia komórki jajowej

Budowa:

• składają się z 3 części:

• lejek- rozszerzony, przedni koniec jajowodu, częściowo przytwierdzony do jajnika- jego zadanie to wychwycenie komórki jajowej uwolnionej do jamy ciała podczas owulacji

• bańka jajowodu- w niej dochodzi z reguły do zapłodnienia

• cieśń- ostatni element jajowodu- końcowy odcinek otwierający się do rogu macicy

MACICA

• błoniasto- mięśniowy narząd, w którym rozwija się zarodek i płód

Budowa: wyróżnia się

• rogi

• trzon

• szyjkę macicy

!!! U zwierząt domowych występuje macica dwu- rożna( dwu- dzielna) lub podwójna!!!

NARZĄD KOPULACYJNY

POCHWA

• błoniasto- mięśniowy przewód stanowiący narząd kopulacyjny i element dróg rodnych

• śluzówka nie zawiera gruczołów

PRZEDSIONEK POCHWY

• narząd kopulacyjny będący przedłużeniem pochwy ku tyłowi

• błona śluzowa zawiera gruczoły płciowe dodatkowe (większe i mniejsze), które wydzielają śluz ułatwiający akt kopulacji

SROM

• najbardziej zewnętrznie położona część narządów płciowych

• wyróżnia się:

• wargi sromowe

• między wargami znajduje się łechtaczka będąca homologiem prącia u samicy (zbud. z ciał jamistych słabiej rozwiniętych niż w prąciu)

5