Art. 199 K.
1). Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 z - ców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu.
Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków TS powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.
2). Przewodniczącym TS jest I Prezes Sądu Najwyższego.
3). Członkowie TS w sprawowaniu funkcji sędziego TS są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
Przewodniczącym TS jest z urzędu I Prezes Sądu Najwyższego.
Cały skład TS jest wybierany przez Sejm spoza grana posłów i senatorów na okres jego kadencji, z tym że zachowują swoje kompetencje do czasu wyboru nowego składu Trybunału.
W przypadku skrócenia kadencji Sejmu, jednoczesnemu skróceniu ulega kadencja TS.
Funkcja członka TS ma charakter honorowy, a więc jest sprawowana nieodpłatnie.
Osoby wchodzące w skład TS są w sprawowaniu funkcji sędziowskich niezawisłe i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
Członkom TS przysługuje też immunitet i nietykalność.
Członkowie TS wykonują równocześnie pracę zawodową w innym miejscu i w tym charakterze nie przysługują im bezpośrednie gwarancje niezawisłości.
Zadaniem TS jest orzekanie, czy konkretne czyny wskazanych osób stanowiły naruszenie prawa, ale również w niektórych sytuacjach TS działa jako sąd karny.
Za naruszenie Konstytucji lub ustaw w związku z zajmowanym stanowiskiem - odpowiedzialność konstytucyjną przed TS ponoszą m.in.: Prezydent RP, członkowie RM, Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT.
Istota odpowiedzialności konstytucyjnej - polega na pociągnięciu do odpowiedzialności prawno - karnej osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie, za naruszenie przez te osoby Konstytucji bądź ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania (zakres przedmiotowy odpowiedzialności konstytucyjnej).
Art. 198 K.:
1). Odpowiedzialność konstytucyjną przed TS ponoszą Prezydent RP, Prezes RM oraz członkowie RM, Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, a także osoby, którym Prezes RM powierzy kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.
2). Odpowiedzialność konstytucyjną przed TS ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107.
3). Rodzaje kar orzekanych przez TS określa ustawa.
Zakres podmiotowy odpowiedzialności konstytucyjnej jest rozbudowany:
Prezydent - odpowiada za delikt konstytucyjny, jak i za pospolite przestępstwo;
Prezes RM oraz członkowie RM - odpowiadają za delikt konstytucyjny i za pospolite przestępstwo popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem;
Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, posłowie i senatorowie - ponoszą odpowiedzialność za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego albo za nabywanie tego majątku.
Zakres przedmiotowy tej odpowiedzialności to naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie urzędowania.
Chodzi tu o czyny wykazujące:
naruszenie Konstytucji lub ustawy,
mające zawiniony charakter,
popełnione przez osoby w zakresie swego urzędowania,
nie stanowiące przestępstwo.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności konstytucyjnej.
Procedura, w której realizowana jest odpowiedzialność konstytucyjna, obejmuje 5 zasadniczych stadiów:
zgłoszenie wstępnego wniosku,
postępowanie w Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej,
postawienie w stan oskarżenia,
rozpoznanie sprawy przez TS w I instancji
rozpoznanie sprawy przez TS w II instancji.
Procedura ta jest inna w stosunku do Prezydenta, a inna w stosunku do pozostałych osób, o których mowa w art. 198. (Decyzja o postawieniu Prezydenta w stan oskarżenia należy do Zgromadzenia Narodowego, a pozostałych osób do Sejmu.)
Trzy pierwsze stadia postępowania rozgrywają się w Parlamencie.
Wstępny wniosek - jest to inicjatywa zobowiązująca Sejm (Zgromadzenie Narodowe) do rozpatrzenia - w sformalizowanej procedurze - zasadności postawienia osoby w stan oskarżenia w oparciu o sformułowane we wniosku zarzuty.
Kompletność wniosku bada Marszałek Sejmu, który może go zwrócić wnioskodawcy w celu uzupełnienia.
Wniosek wstępny musi więc zawierać uzasadnienie, wskazywać osobę mającą podlegać odpowiedzialności, określać zajmowane przez nią stanowisko oraz zarzut wraz ze wskazaniem przepisów Konstyt. lub ustawy, które zostały naruszone.
Wniosek prawidłowo zgłoszony jest kierowany przez Marszałka Sejmu do Sejmowej Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej.
Postępowanie w Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej - w postępowaniu przed komisją stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu Postępowania Karnego.
Przewodniczący daje możliwość osobie postawionej w stan oskarż4enia, złożenie pisemnych wyjaśnień i środków dowodowych.
Na podstawie zgromadzonego materiału Komisja ustala sprawozdanie wraz wnioskiem o postawienie danej osoby w stan oskarżenia, bądź o umorzenie postępowania w sprawie.
Postawienie w stan oskarżenia - następuje w drodze podjęcia odpowiedniej uchwały przez Zgromadzenie Narodowe, jeżeli chodzi o Prezydenta konieczne jest uzyskanie większości głosów(przynajmniej 374 głosów), członków ZN, a w przypadku członka RM uzyskanie przynajmniej 276 głosów, czyli 3/5 ustawowej liczby posłów.
Postawienie danej osoby w stan oskarżenia powoduje zawieszenie w sprawowaniu w dniu urzędu.
Podejmując uchwałę o postawienie w stan oskarżenia ZN lub Sejm wybiera spośród swoich członków 2 oskarżycieli.
Postępowanie przed TS - ma charakter dwuinstancyjny.
W I instancji TS orzeka w składzie 5-cio osobowym, a w II instancji w składzie 7-mio osobowym, wyłączeni są oczywiście sędziowie orzekający w I instancji.
Przyjęto zasadę ustalania składów przez losowanie.
Rozprawa ma charakter jawny, chyba że wzgląd na bezpieczeństwo Państwa lub ochronę tajemnicy państwowej wymaga uchylenia jawności.
Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony i wszystkie wynikające z tego prawa gwarancje proceduralne.
1