Podsumowanie insektycydów P-organicznych

Stosowane do zwalczania ekto i endopasożytów.

Pochodne kwasu fosfonowego

Trichlorfon „Neguvon” II klasa

Konie - z pokarmem 40 mg/kg; wlew dożołądkowy; I.V. 25 mg/kg m.c.

Dawka toksyczna 100 mg/kg m.c.

Około 20 minut przed zastosowaniem należy podać atropinę 0,1 mg/kg m.c., nie przekraczać dawki 30 mg/konia

Psy - z pokarmem (tabletki) 70 mg/kg m.c., dawka toksyczna <200 mg/kg

Bydło - P.O. 40-100 mg/kg m.c.

Owce - S.C. 22 mg/kg m.c.

Przechodzi do mleka, ale po 20h brak z tego względu nie powinny być stosowane u bydła

Dawka toksyczna 80 mg/kg m.c., ALE cielęta 10 mg/kg m.c.

Ryby - 1-2 g/m³ wody

Nigdy nie można uch stosować u samic ciężarnych poronienia i zmiany teratogenne (głównie OUN - hipoplazja móżdżku i rdzenia kręgowego u prosiąt).

Pochodne kwasu fosforowego

Dichlrofos - „Atagard”, „Equigard”, „Task”

	Tabletki	Dawka toksyczna
Psy	30 mg/kg	100-300
Koty	10 mg/kg
Konie	30 mg/kg	~50
Świnie	11-12 mg/kg	~100
Cielęta Owce		10
				25

Również jako 1% roztwór

Wydzielany do mleka:

Krowy - 2 mg/dzień P.O. w mleku 0,4 mg/L teoretycznie nie powinien być stosowany u krów

Nawet u psów i kotów po zastosowaniu dawek terapeutycznych może dojść po 30 minutach do zahamowania AchE bardzo długotrwałego powrót aktywności dopiero po 5-10 dniach u psów, u koni 3-4 tygodni.

U psów może pojawić się także bardzo silny odczyn alergiczny.

Stosowany jest w połączeniach z żelami PCV stąd bardzo wolno uwalniany, ALE uważa się, że 50% podanego preparatu w takiej postaci jest wydalane do środowiska zagrożenie wtórne / wtórne pobranie ze środowiska + jego zanieczyszczenie.

Halokson - „Halox”, „Loxon”

Bydło - 40 mg/kg m.c.

Owce - 35-50 mg/kg m.c.

Dawka toksyczna 250 mg/kg m.c.

DL₁₀₀ 1500 mg/kg

Najbardziej bezpieczny dla przeżuwaczy, występuje jedynie nieznaczne zahamowanie AchE. Jego działanie toksyczne wynika z zahamowania aktywności neurotoksycznej esterazy opóźnione działanie neurotoksyczne u przeżuwaczy po 3-4 tygodniach po zatruciu terapia atropiną i oksymami nieskuteczna.

Chlorfenwinfos

0.08% roztwór

Dawka toksyczna:

Bydło 20 mg/kg

Psy > 1200 mg/kg

Stosunkowo szybko metabolizowany, nie zarejestrowany dla bydła.

Pochodne kwasu tiofosforowego

Fention - „Tiguvon”

Roztwór, pasta do smarowania

Bydło	100-200 kg	1g	Mleko 21 dni
		200-300 kg		1,5 g
		300-400 kg		2 g
		400 kg		2,5 g

Psy	3-10 kg	80 mg
		11-25 kg	200 mg
		25-30 kg	400 mg

60 mg/kg m.c. p/5 dni wyraźna toksyczność

40 mg/kg m.c. przez 12 dni wyraźnie toksyczne

Koty 30 mg

Owce DT=25 mg/kg m.c. wyraźne objawy zatrucia

Nie należy stosować u krów mlecznych - znaczna ilość w mleku, pozostałości po jednorazowej dawce zauważalne nawet po 35 dniach po zastosowaniu

Również pozostałości w tkance tłuszczowej po 10 dniach

Fenchlorfos

Stosowane do zwalczania owadów w budynkach gospodarskich jak również ektopasożytów zwierząt

Bydło 100 mg/kg, 300-400 mg/kg m.c. DT

Karencja 60 dni

Pies 5 mg/kg DT nie stosować u psów

Przeżuwacze są bardzo wrażliwe na ten związek. Długo utrzymują się jego pozostałości w tkance tłuszczowej, duże ilości również w mleku.

Pochodne kwasu ditiofosforowego

Dimetoat - „Caygon”

Bydło 3 mg/kg

DT - 20-40 mg/kg

ALE 10 mg/kg zahamowanie AchE o 60%

Pozostałości w mleku jeszcze po 3 dniach.

Najbardziej toksyczne są pochodne kwasu fosfonowego (toksyczność ostra) reszta charakteryzuje się ↓ toksycznością ostrą, ale metabolizowane są do oksymów, które są bardziej toksyczne.

W tym miejscu Pani profesor zademonstrowała magiczną tabelę z danymi, z której kazała przepisać jedynie, że

• Drób bardzo wrażliwy na diazynon

• Pies bardzo wrażliwy na fenchlorfos

• Pszczoły ekstremalnie wrażliwe na mewinfos (już przy 0,0003% zawartości w powietrzu) wskaźniki zanieczyszczenia tym insektycydem

Do niedawna uważano, że są to związki typu „hit and run”.

Charakteryzuje je brak kumulacji w organizmie, ALE mimo szybkiego wydalania dochodzi do powstawania pozostałości:

Lucerna (ppm)

dni

Metyloparation 0 10 15

0,5 16/A 36 0,8 0,3

1,0 16/A 55 1,5 1,0

Etyloparation

0,5 16/A 33 1,5 3,0

1,0 16/A 80 4,0 5,0

Piasek Torf

Chlorfenwinfos 25% 45% % pozostałości po 7 m-cach od podania

Diazinon 1% 10% 1,9 16/Aku

Fonfor 25% 45%

Trichlorfon - gleby piaszczyste po 150 dniach 15% dawki

Insektycydy karbaminianowe

Estry kwasu karbaminowego:

Największe znaczenie dla rolnictwa, stosowane od 1956 roku. Karbaryl słuzy do zwalczania ponad 160 szkodliwych owadów, stosowany w 90 waznych uprawach + na ekto i endopasozyty zwierząt.

1. Alifatyczne

2. Aromatyczne

3. Heterocykliczne

Ad.1. Alifatyczne

Aldikarb

DL₅₀ 0,9 mg/kg m.c. - I klasa toksyczności

Dawka toksyczna dla zwierząt domowych

Owca 1 mg/kg m.c.

Cielęta 0,8 mg/kg m.c.

Stosowany doglebowo, czasami też w sadach i szklarniach. T½ w środowisku zależy od środowiska i wynosi od 170 dni do kilku lat.

Szybko przedostaje się do wód gruntowych.

Objawy zatrucia pojawiają się natychmiast, po 5 minutach od narażenia. wchłanianie natychmiastowe już w jamie ustnej, bardzo dobrze wchłaniany przez skórę. Znaczne ilości w mleku.

Tiofanoks

DL₅₀ 8,5 mg/kg - I klasa toksyczności

Stosowany głównie w uprawach ziemniaków.

Bardzo szybko metabolizowany w organizmie oraz w ziemniakach, ale do sulfotlenków (związki o↑ toksyczności).

Ad.2. Aromatyczne

Karbaryl - „Sevin”, „Karbaryl”, „Karbotex”

DL₅₀ 500-800 mg/kg m.c.

Podobna toksyczność dla zwierząt

Wrażliwa owca DL₁₀₀ = 350 mg/kg m.c.

Świnie 750 mg/kg m.c.

Stosowany do zwalczania ektopasożytów - impregnowane obroże

U psów i kotów DT = 100-120 mg/kg m.c.

Wysoka toksyczność dla pszczół DL₅₀ 0,03% zawartości w powietrzu

U psów karbaryl w wyniku metabolizmu przekształcany jest w Nitrokarbaryl o działaniu teratogennym nie wolno stosować u psów ciężarnych.

U trzody chlewnej

DT 500 mg/kg m.c.; przy 150 mg/kg m.c. dochodzi do obrzęku mózgu i dystrofi mięśni.

Propoksur - „Baygon” (Unden)

DL₅₀ 90-128 mg/kg m.c.

Drób 30 mg/kg m.c. wyraźne zatrucie

Kozy >800 mg/kg m.c.

Stosowany do zwalczania owadów w pomieszczeniach i pasożytów u zwierząt (impregnowane obroże w połączeniu z innymi związkami)

Szybki metabolizm

Szybkie wydalanie, ALE występuje opóźnione działanie neurotoksyczne

Bardzo silne działanie embriotoksyczne + teratogenne głównie na OUN

Izolan

DL₅₀ 23 mg/kg

Samice 13 mg/kg (toksyczność 2x ↑ niż dla ♂)

Bardzo szybkie wchłanianie całkowite z p. pokarmowego i skóry

Rozwój zatrucia jest dramatyczny o dużej intensywności objawów. Należy stosować bardzo wysokie dawki atropiny (↑ 5 mg/kg)

Ad.3. Heterocykliczne

Karbofuran

Stosowany doglebowo, do zwalczania owadów w budynkach

DL₅₀ 9-15 mg/kg m.c.

Krowy 18 mg/kg m.c. DL₁₀₀

Owce 9 mg/kg m.c.

Objawy toksyczne obserwuje się u bydła przy dawce 1 mg/kg m.c.. Nie powinien być stosowany w budynkach, w których przebywają zwierzęta.

KINETYKA całej grupy

Wchłanianie:

Związki lipofilne, wchłanianie wszystkimi drogami

Metabolizm:

• Przede wszystkim hydroliza

• Demetylacja

• Deetylacja

• Powstawanie związków o ↑ toksyczności - sulfotlenki

• Karbaryl przede wszystkim nitrozowanie

Wydalanie:

Szybkie, pozostałości w tkankach, ale T½ w organizmie krótki

Mechanizm działania:

Jak insektycydy P-organiczne.

Zahamowują AchE, przy czym w odróżnieniu od ins. P-org. doprowadzają do zahamowania i blokowania centrum esterazowego i anionowego! Jest ono odwracalne i krótkotrwałe, samoistnie dochodzi do reaktywacji enzymu, np.:

Propoksur po 15 minutach zahamowanie enzymu do 25% (o 75%)

Po 30 minutach do 50%

Po 2-3 godzinach całkowita reaktywacja enzymu

Objawy:

Takie same jak przy insektycydach P-organicznych

Czasem pojawia się tachykardia i gwałtowny ↑ ciśnienia (w przypadku bardzo dużych dawek)

Diagnostyka:

Objawowa

Test esterazowy nie ma praktycznego znaczenia (pomoc przy różnicowaniu zakażenia związkami P-organicznymi i karbaminianowymi)

decyzja czy watro czy tez nie stosować oksymy.

• Opóźnione działanie neurotoksyczne

Tylko Karbaryl - w wysokich dawkach (1660 mg/kg)

• Działanie odległe

• Teratogenne głównie psy, już przy znacznie niższych dawkach niż toksyczne - karbaryl, karbofuran

• Karcynogenne - karbaryl

(Insektycydy karbaminianowe chronią przed działaniem neurotoksycznym - zapobieganie możliwości działania insektycydów P-organicznych)

Zagrożenia związane ze stosowaniem insektycydów karbaminianowych:

• Bezpośrednie

• Pośrednie

1. Perzystencja w środowisku

2. Przechodzenie do pokładów wodonośnych

3. Przechodzenie do roślin

4. Przechodzenie do mleka

Ad.1. T½ w glebie

Aldikarb 150 dni

Tiofanoks około 200 dni

Karbofuran jw.

Propoksur około 10 dni

Karbaryl jw.

Ad.2.

Aldikarb 1984 rok w Nowym Yorku - ujęcia wody 180 ppb (dopuszczalny poziom 10 ppb)

Karbaryl - poziom w wodach powierzchniowych w Polsce na 275 prób - 70% dodatnich

Max. 10 μg/L

Średnio 0,71 μg/L

Dopuszczalne 0,1 μg/L

Ad.3.

Tiofanoks, aldikarb

Ad.4.

Aldikarb, tiofanoks - 1,5% dawki

Porównanie insektycydów P-organicznych i karbaminianowych

Insektycydy P-organiczne		Insektycydy karbaminianowe
	Wchłanianie:
	Bardzo szybkie Wszystkie drogi - przewód pokarmowy, układ oddechowy, przez skórę
Toksyczność dermalna > niż toksyczność P.O.		Tylko Aldikarb ma tox. dermalną > niż P.O. inne mniejszą
	Dystrybucja:
	Łatwo przechodzą przez bariery biologiczne, szybka dystrybucja, bark kumulacji w organizmie
Kumulacja: Diazynon Dimetoat Fenchlorfos Fention
	Metabolizm:
	Szybki: hydroliza, dealkilacja, sprzęganie z UDPGA, PAPS, Glicyną
Tiopochodne: desulfuracja bardziej toksyczne analogi tlenowe Malation Malaokson Paration Paraokson		Aldikarb, tiofanoks: sulfotlenki 2x ↑ toksyczne
	Mechanizm działania:
	Głównie toksyczność ostra wynikająca z nagromadzenia Ach w wyniku hamowania AchE
Fosforylacja centrum esterazowego AchE, trwałe zablokowanie AchE, może dochodzić do „zestarzenia enzymu”		Karbamylacja centrum esterazowego + blokowanie centrum anionowego; nietrwałe, odwracalne zablokowanie AchE; szybka samoistna hydroliza
	Objawy:
	Muskarynowe Nikotynowe (N-zwojów płytki motorycznej) OUN Objawy występują szybko (kilka minut - kilka godzin)
Trwają przez długi okres		Szybko (samoistnie) ustępują
	Diagnostyka:
	Objawowa
Aktywność AchE we krwi lub krwinkach ↓ < 20%

Terapia:

Atropina 1 5 mg/kg m.c.

Objawowa: podtrzymywanie podstawowych czynności organizmu (benzodwuazepiny!)

Węgiel aktywowany, parafina

Płukanie żołądka

+ oksymy

Pralidoksym

Obidoksym ! (skuteczny, bo przechodzi przez barierę k/m)

Toksogonina

Piretryny

Piretroidy

Zwalczanie owadów w pomieszczeniach inwentarskich, endo i ektopasożytów u zwierząt

Piretroidy naturalne:

Uzyskiwane z koszyczków kwiatowych roślin z rodzaju Chrysantemum, Pyrethrum

Estry kwasu chryzantemowego i piretrowego i alkoholi: piretrol, cinerol, jasmolon

Przedstawiciele:

Piretryna

Cineryna

Piretroidy syntetyczne

1. Pochodne kwasu chryzantemowego

1. Aletryna

2. Resmetryna

3. Tetrametryna

4. Fenotryna

2. Pochodne kwasu winylocyklopropanokarboksylowego

1. Permetryna

2. Cypermetryna

3. Deltametryna

3. Pochodne kwasu chlorofenyloizowalerianowego

1. Fenwalerat

Wszystkie naturalne:

• Mają bardzo małą trwałość

• Mają ↓ oporność na czynniki fizyko-chemiczne

• Ulegają szybkiemu rozkładowi na świetle i w powietrzu

Podobne właściwości posiada: resmetryna, aletryna, tetrametryna

Dopiero wprowadzenie rodnika fenoksybenzylowego wzmocniło trwałość piretroidów syntetycznych.

Toksyczność:

Jest uzależniona od przewagi jednego z wielu izomerów związku toksyczność różna

Uważa się te związki za bezpieczne - charakteryzuje je ↓ toksyczność dla zwierząt poza KOTEM, który jest bardzo wrażliwy na piretroidy

Toksyczność dla ryb i skorupiaków wodnych:

Stężenie letalne 5-10 ppm

Działanie toksyczne - ppb (już przy takich dawkach)

Deltametryna 5,6 ppb 200% krabów w ciągu 24h

2,5 ppb 200% pstrąg w ciągu 48h

Toksyczność permetryny (fragment):

Kot (olej) 200 mg/kg DL objawy zatrucia już przy dawkach 4x ↓

Podanie I.V. wzmaga toksyczność

Pies I.V. DL = 3-5 mg/kg m.c.

Kinetyka całej grupy:

• Dobrze rozpuszczalne w tłuszczach

• Wchłanianie wszystkimi drogami

• Toksyczność per os ok. 10x ↑ niż toksyczność dermalna

• Nie stwierdzono kumulacji w organizmie

• Szybka dystrybucja

• Szybki metabolizm:

• Hydroliza, Utlenianie grup metylowych, Odchlorowanie, Sprzęganie z UDPGA

• Szybkie wydalanie - generalnie około 100% od kilku godzin do kilku dni

• Przechodzą również do mleka

• Nie stosować u drobiu (żółtko jaja)

• Niewielka perzystencja w środowisku

• Nie kumulują się - T½ w środowisku: naście do 20 dni

• Przy narażeniu przez długi okres czasu toksyczne

• Pozostałości

• Mleko, Masło, Mięśnie (niska), Tłuszcz (niska)

Mechanizm działania:

Działanie neurotropowe - wpływ na przepuszczalność błon komórkowych

Dwie grupy:

1. Związki bez grupy -CN: aletryna, tetrametryna, permetryna, fonetryna, resmetryna

2. Związki z grupą -CN: cypermetryna, deltametryna, fenwalerat

Ad.1.

Przedłużają czas otwarcia kanałów dla Na⁺ (do 30 ms)

• ↑ szybkości narastania potencjału czynnościowego (depolaryzacji)

• obniżenie progu pobudliwości

↑ pobudliwości

Spontaniczne generowanie potencjału czynnościowego

• Nadpobudliwość

• ↑ agresywności zwierząt

• Zaburzenia koordynacji ruchów: ataksja, drżenia mięśni, napady skurczów kloniczno-tonicznych (w zależności od dawki)

Ad.2.

Działają tak samo:

Przedłużenie zwiększonej przepuszczalności błony komórkowej dla Na⁺ jest znacznie dłuższe (do 300 ms).

Przy tak długiej depolaryzacji:

• zablokowanie potencjału czynnościowego i niemożliwość odnowienia potencjału spoczynkowego

Nieadekwatne reakcje na bodźce

Nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne

Głównie objawy behawioralne

Inne mechanizmy działania:

Hamowanie działania GABA

Wpływ na homeostazę Ca⁺⁺

• Otwarcie kanałów Ca⁺⁺

• Zmniejszenie dopływu Ca⁺⁺ do komórki

Potencjał czynnościowy Aktywność enzymów zależnych od Ca⁺⁺

serca i mm. gładkich (cyklaza adenilanowa)

ATP-aza

Fosofdiesteraza

Hamowanie aktywności AchE - niewielki stopień

Terapia:

Objawowa:

Diazepam I.V. 0,5-1 mg/kg

Fenobarbital

Atropina 0,01-0,02 mg/kg

NIE podawać neuroleptyków!

Podsumowanie:

Nazywane „bezpiecznymi insektycydami”

Nieznaczna toksyczność dla ssaków (KOT!!!, Ryby!!) i ptaków

• szybki metabolizm i wydalanie

• wysoka skuteczność i selektywność działania na owady

Wskaźnik względnej selektywności

Piretroidy 4000-6000!

Chlorowane CH 3-100

P-org. 5-100

ALE

Występuje alergia na te związki.

Do tej pory nie stwierdzono działania odległego, jedynie permetryna może wywoływać działanie teratogenne i embriotoksyczne przy bardzo ↑ dawkach (500 mg/kg m.c.)

Herbicydy

Środki chwastobójcze

• O działaniu totalnym niszczenie roślin na boiskach, lotniskach, nasypach kolejowych, autostradach

• O działaniu selektywnym (?) stosowane w określonym czasie wegetacji danej rośliny

• Działanie kontaktowe

• Działanie układowe

Powszechne i bardzo niebezpieczne dla zwierząt (przeżuwacze, psy!)

Bardzo mało wiadomo o ich działaniu na zwierzęta.

1. Nieorganiczne:

Chlorany, borany, arseniany^♠, tiocyjaniany^♠

2. Organiczne:

1. Pochodne kwasu aryloalkanokarboksylowego (chlorofenoksykarboksyclowych)

2. Pochodne kwasu karbaminowego

3. Pochodne kwasu naftylowego

4. Pochodne kwasu benzoesowego

5. Pochodne kwasów karboksylowych

6. Pochodne diazyny

7. Pochodne triazyny

8. Pochodne nitrowe i chlorowe fenoli (tez fungicydy)

9. Pochodne mocznika

10. Związki bispirydylowe

Chlorany

Na, K, Ca

DL₅₀ P.O. 1,2 g/kg m.c.

Toksyczność dla zwierząt DL₁₀₀

Koń 500 mg/kg

Krowa 1000 mg/kg

Owce 1500-2000 mg/kg

Pies 2000 mg/kg

Drób 5000 mg/kg

Ale krowy <60 mg/kg przez 3 dni - metHburia

Psy 300 mg/kg przez 2-4 dni - letalne

• Rozpuszczalne w wodzie

• Wchłaniane przede wszystkim per os

• Szybka dystrybucja w przestrzeniach wodnych organizmu

• Szybko są wydalane

Mechanizm działania:

1. Lokalne działanie drażniące

1. Biegunka

2. Wymioty (rzadko)

2. Działanie po wchłonięciu

Hemoliza hemoglobina (w osoczu) utlenianie żelaza w Hb metHb

• Niedotlenienie - duszność, sinica

• Zaburzenia układu krążenia, tachykardia

• Nefrotoksyczne działanie zwłaszcza przy kwaśnym moczu bezmocz

Diagnoza różnicowa:

• ciemna krew metHbemia

• NO₂^- również wykazuje działanie metHbtwórcze, aby odróżnić należy stwierdzić czy jest hemoliza we krwi (-)

Terapia:

Przy zatruciu chlorowcami bez sensu stosować odtrutki, ale w literaturze podaje się:

Błękit metylenowy 2-4% r-ór I.V. 5-10 mg/kg m.c. (bydło)

2 mg/kg m.c. (psy)

Przeciwdziałać możliwości odkładania się złogów metHb i Hb w kanalikach nerkowych płukanie i alkalizacja moczu + transfuzje.

Bo szybka reaktywacja enzymu

Kostnienie mostka i potylicy; zaburzenia w rozwoju żeber

Zwiększona zamieralność zarodkowa

^♠ już nie stosowane

Najważniejsze podkreślone

Tox 8

- 3 -

---