20.01.2009 Socjologia wsi i miasta Grzegorz Grzybek

SOCJOLOGIA WSI I ROLNICTWA

Historyczne podejście do chłopów:

-Oświecenie: wolność osobista chłopów, zniesienie pańszczyzny

-Uniwersał Połaniecki Tadeusza Kościuszki: co chłopi wnoszą i co mogą wnieść do skarbca ogólnospołecznego, „chłopi żywią i bronią”

Zainteresowania socjologii wsi i miasta:

1)w skali mikro i mezzo problematyką społeczna tych grup ludności, które bytują w bezpośredniej bliskości z naturą, a przynajmniej niektórzy z nich zajmują się produkcja żywności

2)w skali makro - miejscem i funkcjami całej ludności wiejskiej i rolniczej w systemie ogólnospołecznym

Sposoby uprawiania refleksji na temat wsi i rolników:

-zdroworozsądkowy (znawcą wsi jest każdy kto na niej pracuję, żyję, często bywa)

-teoretyczno naukowy (poznanie rzeczywistości jest świadome, celowe i poddane określonym rygorom)

Pojęcie wsi:

Współczesna wieś określana jako:

-społeczność terenowa

-mikroregion gminny

WIEŚ: Większe od rodziny, ale na tyle niewielkie skupisko ludzi, zamieszkujących wspólne dla nich terytorium, że możliwe są między nimi codzienne kontakty osobiste (face to face). Nikt ze członków nie jest anonimowy. Ogół mieszkańców ma kontakt z naturą , część z nich zajmuję się rolnictwem. Użycie zaimka MY.

W pierwszej połowie XX wieku względna izolacja wsi od reszty Świata, bardzo trudny awans społeczny, znaczący wpływ przyrody na charakter pracy rolnika(gleba, umiejscowienie w pobliżu dróg itp.)

Po II wojnie światowej wieś została objęta procesami, które znosiły jej względną izolację oraz specyfikę społecznego zróżnicowania.

-likwidacja analfabetyzmu

-rozwój czytelnictwa prasy

-rozpowszechnianie radia i telewizji

-zjawisko chłopa-robotnika (chłop pracujący poza wsią)

-rozwój infrastruktury komunikacyjnej

- dostęp do pojazdów mechanicznych(rower, motor, samochód)

-spadek rangi wielkiej rodziny

-spadek rangi całej wspólnoty wiejskiej

Wieś staje się elementem systemu ogólnospołecznego wpisanego w konkretny obszar. Rezygnacja z autarkii (izolacji od reszty Świata).

Podmioty liczące się na wsi:

-ksiądz proboszcz

-nauczyciel

-sołtys/wójt

-zamożni właściciele

-szefowie instytucji gospodarczych

NOWYYM PODMIOTEM wyznaczającym aspiracje i tematy refleksji stał się TELEWIZOR.

Pojęcie ROLNICTWA:

ROLNICTWO: arena aktywnej -zawodowej, a zarazem kulturowej - działalności rolnika, w której wytwarza nie tylko płody rolne, lecz także siebie. Swój system wartości, własny sposób życia. Główny podmiot rolnictwa to rolnik-człowiek oraz współpracujący z nim specjaliści rolni.

Socjologia wsi i rolnictwa zajmuje się społecznymi uwarunkowaniami funkcjonowania rolnictwa w pojęciu charakterystycznym dla:

- Przyrodnika (ochrona środowiska naturalnego, zapewnienie odpowiednich warunków zdrowotnych, socjalno-bytowych rolników)

-Polityka agrarnego (systemem motywacji producentów rolnych, wykształceniem, doradztwem rolniczym)

-Ekonomisty (organizacją pracy, społecznymi uwarunkowaniami wzrostu efektywności, relacjami w skali gminy)

Socjolodzy wsi (pojawili się gdy uświadamiano sobie, że chłop może się zmieniać w kogoś innego np. robotnika):

- Oskar Kolberg( ojciec etnografii i etnologii. Twórca metody oglądu lokalnego. Interesował się obyczajami, zwyczajami i tradycją, które wyznaczały sposób życia ludu. Badał teren zapoznając się wcześniej z trasami, wyznaczając sobie punkty oparcia i pomocy ze strony miejscowego społeczeństwa. Prekursor polskiej socjologii wsi.)

- Franciszek Bujak (Świadomy wagi pojedynczej społeczności lokalnej. Każdy eksperyment gospodarczy powinien być kierowany do określonej grupy - mieszkańców jednej wsi, parafii lub gminy, a nie do wsi ogółem. Twórca polskiej monografii.)

- Florian Znaniecki, Józef Chałasiński (socjologia humanistyczna(rozumiejąca), metoda biograficzna. Znaniecki interesował się osobowością społeczną. Chałasiński losami całej klasy-warstwy chłopskiej. Zrozumienie procesów, patrzenie na nie oczyma uczestników.

-Władysław Grabski (sprawy wsi i rolnictwa obserwowane z perspektywy państwa. Diagnoza krocząca - próba jednoczesnego poznania i tworzenia rzeczywistości społecznej.)

-Wiktor Bronikowski

-Ludwik Krzywicki

-Stefan Czarnowski ( metoda historyczno-porównawcza - inaczej metoda analizy kulturowej. Dążył do zrozumienia i odtworzenia systemu kulturowego, w którym różne grypy społeczne żyją i w tym kontekście wyjaśnienie poszczególnych procesów i zjawisk.)

-Kazimierz Dobrowolski, Józef Burszta

Socjologia wsi lata:

60te:

Badaczy zafascynowały zwłaszcza różnorodne skutki dla wsi i rolnictwa procesu uprzemysławiania wielu innych dziedzin gospodarki narodowej, a z biegiem czasu samego rolnictwa. Odżyły zainteresowania klasa-warstwą chłopska. Studia nad profesjonalizacją pracy rolnika. Przechodzenie od chłopa do rolnika. Odnotowanie nowej sytuacji społecznej grupy inteligencji wiejskiej.

60/70

Studia nad sprawami wsi pegeerowskiej i uspółdzielczonej. Dostrzeżono rolę kobiety w życiu ogólno wiejskim. Zajęto się problematyką standardu życia na wsi, relacjami między miastem , a wsią.

70

Umocnienie społecznego przekonania o potrzebie gruntownych zmian w polityce rolnej i społecznej w stosunku do wsi i rolnictwa. Podejmowanie kwestii ochrony środowiska w odniesieniu do wsi.

70/80

Osłabło przekonanie o awansowym charakterze migracji ze wsi do miast. Dobrowolne powroty na wieś

80/90

Obserwuje się odwrót od problematyki socjologiczno wiejskiej, a wzrost zainteresowania badaniami wielodyscyplinarnymi.

Trzecia ćwierć XX wieku

Polscy socjolodzy zainteresowani głównie uprzemysłowieniem gospodarki i jego skutkami dla wsi i rolnictwa.

Bibliografia:

Socjologia wsi i rolnictwa, Franciszek W. Mleczko s.279-307

---