Temat: Futuryzm - główne założenia programowe. |
We Włoszech i w Rosji rozwinął się kierunek zwany futuryzmem. Pierwszy manifest futurystyczny ogłosił poeta włoski Filippo Tomausa Marinetti w 1909 r.
Futuryści nie szukali poprzedników, odcinali się od przeszłości i uważali się za awangardę nowych czasów. Byli zafascynowani nowoczesną cywilizacją urbanistyczno - techniczną i dążyli do oddania jej dynamiki przez radykalne przekształcenie poetyckiego języka. Zwalczając tradycję gotowi bylli wyrzec się całego jej dorobku kulturalnego i zaczynać wszystko od nowa, stąd rodziło się ich zainteresowanie dla sztuki ludów pierwotnych. Nie zważając na to, że wielbiona przez nich cywilizacja techniczna jest też produktem wielowiekowego wysiłku myśli ludzkiej, łączyli jej kult z kultem prymitywu. W sztuce ich jeszcze silniej niż u ekspresjonistów dochodził do głosu czynnik irracjonalny i żywiołowa spontaniczność.
Futuryzm nie był ruchem jednolitym. Pojawił się niemal równocześnie w dwu krajach tak różnych jak Włochy i Rosja. Marinetti w swoim manifeście głosił : "Pragniemy opiewać miłość, niebezpieczeństwo, energię i zuchwałość. Istotnymi pierwiastkami naszej poezji będą odwaga i bunt". Pogarda futurystów włoskich dla dziedzictwa kulturalnego przeszłości tłumaczyła się w dużej mierze szczególną rolą, jaką odgrywało ono we Włoszech, stanowiących jedno, wielkie muzeum sztuki, gospodarczo natomiast w owym czasie słabych, nie uprzemysłowionych i ustępujących w rozwoju innym krajom zachodniej Europy. Stąd brał się także naiwny kult techniki. Futuryści rosyjscy z młodzieńczą gwałtownością przeciwstawiali się klimatowi poetyckiemu poprzedniej epoki. Najwybitniejszym z nich był Włodzimierz Majakowski. Podobnie sprzyjające podłoże w kraju zacofanym, jakim była carska Rosja, miał tu kult techniki i nowoczesnej cywilizacji, ale nadzieje młodych poetów rosyjskich związane były z nadciągającą rewolucją, sympatie ich budziła sprawa ludu, rzeź wojenna wywoływała ich zgodny protest. Najbliższy tym hasłom był Chlebnikow.
Założenia programowe polskiego futuryzmu :
1) Futuryzm był bezkompromisową i nieustającą walką z dziedzictwem przeszłości. Przeszłość i tradycję uważał za hamulce społecznego i artystycznego rozwoju
2) Futuryści byli zafascynowani bogactwem i zmiennością form materialnych, materią żywą, technicznymi wytworami cywilizacji
3) Proponowali agresywność i kult przemocy jako sprawdzian duchowych i biologicznych możliwości człowieka.
4) Uznawali oryginalność i wyjątkowość za jedyne kryterium wartości sztuki.
5) Podstawową zasadą poetyki futurystycznej była zasada "słów na wolności", czyli posługiwanie się słownictwem wolnym od jakichkolwiek rygorów składniowych, ortograficznych, słowotwórczych, fleksycjnych. Bardzo chętnie posługiwali się neologizmami i gwarą ludową.
6) Zerwali z wszystkimi zasadami gramatycznymi, ortograficznymi i interpunkcyjnymi
7) Wprowadzili nową formę typograficzną utworu.