Psychologiczno-pedagogiczne koncepcje opieki i wychowania dziecka w okresie wczesnoszkolnym dr Żmudzka Mirosława

Dziecko w wieku wczesnoszkolnym to wiek od 6-10,11 lat. Ta faza rozwoju jest ostatnim etapem rozwoju. Określane jako dzieciństwo dojrzałe- i tu pojawia się rola ucznia.

Sfera fizyczna

Dziecko rośnie ok. 5-8 cm, przybiera ok. 3kg, wzmacnia się koordynacja mięśni dużych, co powoduje zwiększenie siły i szybkości. Można zatem zachęcać do aktywności. Należy pozwolić na uprawianie kilku dyscyplin sportowych, które ni wymagają nadmiernej koordynacji i organizuje współzawodnictwo. Należy podkreślić zwiększonej koordynacji w zakresie motoryki małej.

Sfera poznawcza

Głównym motorem jest ciekawość dziecięca, wzrastają możliwości przyswajania i powtarzania informacji o sobie i świecie. Dziecko zaczyna dobrowolnie koncentrować uwagę, obejmuje coraz więcej elementów. To pozwala mu skoncentrować się na zadaniu mimo konkurencyjnych bodźców a także kontrolować własne czynności. Zmienia się także pamięć i staje się logiczna. Uczeń zaczyna wykorzystywać strategie pamięciowe. Potrafi także analizować, planować i przewidywać konsekwencje własnych działań. Dokonywać operacji logicznych tj.: klasyfikowanie, szeregowanie oraz posługiwać się pojęciami czasu, przestrzeni w oparciu o operacje konkretne w odniesieniu do przedmiotów rzeczywistych i zdarzeń.

STADIUM OPERACJI KONKRETNYCH

Szeregowanie

Myślenie dziecka jest konkretną obrazową. W stadium tym występują następujące osiągnięcia rozwojowe: szeregowanie (zdolność do umysłowego porządkowania przedmiotów pod względem pewnej wielkości) dopiero dziecko w tym stadium porządkować w sposób systematyczny: np. porządkowanie lalek od najmniejszej do największej.

Klasyfikowanie

Zdolność do grupowania przedmiotów pod względem ich podobieństwa. W wieku 4-5 lat dostrzegają podobieństwo tylko 2 przedmiotów. Do 7 lat potrafią klasyfikować przedmioty uwzględniając 1 wymiar, np. kolor, kształt, nie rozumieją zależności między zbiorami, związku między klasą i podklasami oraz inkluzji czyli zawierania klas. W wieku wczesnoszkolnym dostrzegają relacje między częścią a całością.

Pojęcia liczbowe

Szeregowanie i klasyfikowanie wg Piageta pomagają w pojmowaniu liczb. W wieku wczesnoszkolnym dzieci opanowują stałość liczby, co pozwala im stwierdzić, że liczba guzików położonych w linii jest taka sama w zależności między nimi.

•• •• •• ••

• • • •

Zasada zachowania stałości

Wiąże się z uzmysłowieniem sobie, że cechy przedmiotu nie zmieniają się mimo, że zmienia się ich wygląd. Wiąże się to z umiejętnością decentracji spostrzeżeń, czyli uwzględnieniem aspektów danego bodźca, z umiejętnością dokonywania przekształceń oraz umiejętnością odwracania operacji umysłowych.

Sfera emocjonalna

Wiąże się ze stałością uczuć i wartości w odniesieniu do siebie samego i innych ludzi. Dzieci koordynują myślenie afektywne, dziecko zanim coś zrobi to pomyśli czyli ogranicza działania impulsywne. Kontroluje emocje zgodnie z oczekiwaniami społecznymi, zwiększa się reakcja na stres, jest coraz bardziej odporny i zdolny do znoszenia dłuższych napięć a także do odraczania gratyfikacji.

Życie społeczne i uczenie się ról (rozwój społeczny)

W tym wieku rozwijają się kompetencje społeczne. Opinia kolegów jest ważna dla kształtowania się samooceny. Koledzy mają coraz większy wpływ na upodobania i dokonywanie wyborów, zainteresowania. Dziecko uczy się także współpracy, jest dominującą formą pracy, powinna być to praca grupowa i uczenie się od siebie nawzajem. „Tutoring rówieśniczy”- starsze uczą młodsze.

Spostrzeganie siebie i innych ludzi

1. Jak spostrzega dorosłego przeciętny 4 latek?

Bierze pod uwagę cechy zewnętrzne: jak wygląda. Dopiero w wieku wczesnoszkolnym uwzględnia cechy wewnętrzne. Dziecko przyjmuje wewnętrzne cechy i wartości człowieka. Jest coraz bardziej świadomy samego siebie. Sama świadomość dotyczy właściwości intelektualnych i emocjonalnych stosunków z innymi ludźmi. Głównym źródłem informacji o samym sobie poza kontaktami z ludźmi jest własna refleksja nad sobą i własnym działaniem. Dziecko jest zdolne do realistycznych osiągnięć swoich właściwości. Samoocena staje się coraz bardziej stabilna.

Co daje grupa dziecku?

1. ważne źródło wsparcia w doświadczonych trudnościach

2. rozwijanie wiedzy i nabywanie nowych umiejętności

3. ujawnianie się talentu i uzdolnień poszczególnych dzieci - na tle rówieśników widać mocne strony

4. uczenie się współdziałania, dyskutowania, uwzględnianie punktu widzenia

5. ważne źródło informacji samooceny

Nabywanie kompetencji

Zadaniem nauczycieli jest tworzenie warunków aby dziecko w tym także uczeń słabszy mógł doświadczać sukcesu i uznania osób znaczących dla niego. Rolą n-la jest wiedzieć jak wykorzystać w okresie edukacyjnym to co dane dziecko nie wykazało i w czym jest dobre. Dotyczy kompetencji, która jest dla dziecka szczególnym źródłem siły. Erikson twierdzi, że pozytywnym aspektem rozwoju dziecka w tej fazie jest poczucie fachowości i adekwatności. Zagrożeniem jest poczucie niższości. Poczucie kompetencyjnym to przekonanie o własnej przydatności do wykonywania obowiązków i powierzonych zadań, przekonanie, że jestem kompetentny, poczucie akceptacji ze strony rówieśników, doświadczenie uznania.

Czynniki ryzyka rozwoju

1. Trudności tkwiące w dziecku:

- stan zdrowia i ogólnej sprawności dziecka

- zróżnicowany poziom rozwoju dzieci, ich uzdolnień i zainteresowań

- zakłócenia dynamiki procesów nerwowych

- zaburzenie naturalizacji

2. Czynniki środowiskowe (gł. rodziny)

- trudna sytuacja ekonomiczna rodziny i warunki jej życia

- zróżnicowanie kulturowe dzieci

- dysfunkcyjność, dezorganizacja rodziny jako środowiska wychowawczego

- patologia rodziny

3. Czynniki dydaktyczne

- zła praca na lekcji

- brak pomocy dziecku z trudnościami

Czynniki ryzyka rozwoju mogą się wiązać z:

1. środowiskiem

- jednolitym kulturowo

- ubogim kulturowo

- nieudolność wychowawcza

- patologicznym

2. osobowość uczącego

- uboga wiedza

- wąski zakres umiejętności

- brak poczucia kompetencji

- nieprawidłowa struktura osobowości

- jakość dopasowania środowiska do funkcjonowania jednostki

- wymagania, które mogą być nieadekwatne do możliwości dziecka

Style wychowania i ich konsekwencje

- autorytarny: rodzice nie dają ciepła oraz nie udzielają pomocy, konsekwencje: uległe i konformistyczne, często jest przygaszone albo agresywne, wymyka się spod kontroli

- pobłażliwy: rodzice są wielkoduszni, wybaczający, konsekwencje: rozwój zachowań egoistycznych i niedojrzałość społeczna, rzadko wywiązują się z zobowiązań w stosunku do siebie i innych, bywa także agresywne

- autorytatywny: wiąże się z kompromisem, rodzice sprawują kontrolę ale dają ciepło, otwarci na potrzebę dziecka, respektują je, konsekwencje: dziecko jest niezależne, ma poczucie własnej wartości, jest skłonne do współpracy i wrażliwe na potrzeby innych, ma wysoką samoocenę i osiąga wyższe niż inne dzieci ocenę a także pewność siebie, łatwo odnajduje się w sytuacjach problemowych.

- niedbały, niezaangażowany: nie interesują się dziećmi, są niedostępne, nie łączą się z dzieckiem w więzi emocjonalne, dziecko jest aspołeczne, osłabione w kontaktach rówieśniczych, często impulsywne, słabo zainteresowany

Zagrożenia dla rozwoju dziecka jest trwałe zaburzenie rozwoju między jego potrzebami a przedmiotami ich zaspokojenia lub niewłaściwe ukształtowanie potrzeb. Kluczową role w tym procesie tworzą rodzice.

---