KUMARYNY

kumaryna (=benzo-ၡ-piron)

• kumaryny

• występuje m.in. w nostrzykach (Melilotus sp.) z meliliotyną (3,4-dihydrokumaryna), w marzance wonnej -Asperula odorata (Rubiaceae), w Hierochloë odorata, H. australis (Poaceae) - turówce wonnej i leśnej (trawie żubrówce, turówce)

• p/obrzękowo, immunostymulująco, cytotoksycznie, usprawnia krążenie żylne i limfatyczne, jest środkiem aromatyzującym produktów spożywczych w cukierkach, napojach, gumach do żucia, stosowana w perfumerii

umbeliferon

• kumaryny

• w Artemisiae abrotani herba, Herniariae herba, Meliloti herba, Chamomillae anthodium, Lavandulae flos, Arnicae anthodium, Archangelicae radix, Cichorii radix, Pimpinellae radix, Coriandri fructus

• absorbują promieniowanie UV, prekursor 6,7-di- i 6,7,8-tri-OH-kumaryn i ich eterów

herniaryna

• kumaryny

• w Herniariae herba, Chamomillae anthodium, Rutae herba

• absorbują promieniowanie UV

skopoletyna i skopolina (=7-glukozyd skopoletyny)

• kumaryny

• w korzeniach lulecznicy - Scopolia carniolica (Solanaceae), w Artemisiae abrotani herba, Arnicae anthodium, Urticae radix, Coriandri fructus

• właściwości cytostatyczne w hodowlach komórkowych, a także działa hipotensyjnie u zwierząt

eskuletyna

• kumaryny

• w korze kasztanowca Aesculus hippocastanum (Hippocastanaceae), w korze jesionów Fraxinus sp. (Oleaceae),w korzeniach cykorii podróżnika Cichorium intybus (Asteraceae)

• p/obrzękowo, usprawnia krążenie zwykle limfatyczne, w nadmiernej kruchości naczyń, guzkach krwawnicowych

eskulina (=6-glikozyd eskuletyny)

• kumaryny

• w korze kasztanowca Aesculus hippocastanum (Hippocastanaceae)

• działa światłochronnie, uszczelnia ściany naczyń włosowatych - zahamowanie działania hialuronidazy, w nadmiernej kruchości naczyń, guzkach krwawnicowych

cynkoryna (=7-glikozyd eskuletyny)

• kumaryny

• w korzeniach cykorii podróżnika Cichorium intybus (Asteraceae)

• w nadmiernej kruchości naczyń, guzkach krwawnicowych

fraksetyna i fraksyna (=8-glukozyd fraksetyny)

• kumaryny

• w kory jesionu Fraxinus excelsior (Oleaceae) i innych jesionów, w korzeniach Diervilla sp. (Caprifoliaceae), w korze kasztanowca Aesculus hippocastanum (Hippocastanaceae)

• do półsyntetycznego otrzymywania izofraksydyny

fraksydyna i izofraksydyna

• kumaryny

• w Fraxini cortex, folium, Artemisiae abrotani herba, Eleutherococci radix

• działa żółciopędnie

ostenol i ostol (=eter metylowy ostenolu)

• kumaryny

• w Archangelicae radix, w goryszu - Pencedanum sp., pasternaku - Pastinaca, barszczu - Heracleum sp.

• brak informacji o działaniu

psoralen

• furanokumaryny typu psoralenu

• w Levistici radix, w Psoralea macrostachya (Fabaceae), w liściach figowców Ficus sp. (Moraceae)

• związek silnie uczulający na światło, lecz dość toksyczny, jego pochodne mają znaczenie w leczeniu bielactwa skóry

bergapten

• furanokumaryny typu psoralenu

• w Levistici radix, Apii radix, folium, Angelicae radix, Rutae herba, Petroselini herba, radix

• zastosowanie jako środek pobudzający repigmentację skóry w bielactwie oraz fotochemioterapii łuszczycy skóry, łączy się in vitro z zasadami pirymidynowymi DNA pod wpływem światła, czym różni się od innych substancji fotouczulających

ksantotoksyna

• furanokumaryny typu psoralenu

• w Rutae herba, Ammi majoris fructus, Angelicae radix

• zastosowanie jako środek pobudzający repigmentację skóry w bielactwie oraz fotochemioterapii łuszczycy skóry, łączy się in vitro z zasadami pirymidynowymi DNA pod wpływem światła, czym różni się od innych substancji fotouczulających

imperatoryna

• furanokumaryny typu psoralenu

• w Ammi majoris fructus, Angelicae radix

• nie ma właściwości fotouczulających, silnie blokuje kanały wapniowe

izopimpinelina

• furanokumaryny typu psoralenu

• w Rutae herba, Ammi majoris fructus

• ma słabe działanie fotouczulające

angelicyna

• furanokumaryny typu angelicyny

• w Angelicae radix

• nie ma właściwości fotouczulających, wykazuje depresyjny wpływ na OUN oraz właściwości spazmolityczne i hipotensyjne

pimpinelina

• furanokumaryny typu angelicyny

• w Angelicae radix

• brak informacji o działaniu

wisnadyna

• piranokumaryny typu seseliny

• w Ammi visnagae fructus (Apiaceae)

• działa rozszerzająco na naczynia wieńcowe, a także spazmolitycznie na mięśnie gładkie oskrzeli i przewodu pokarmowego, zmniejsza stężenie cholesterolu i lipidów w surowicy krwi, blokuje kanały wapniowe, stosowana w dusznicy sercowej i dychawicy oskrzelowej

samidyna

• piranokumaryny typu seseliny

• w Ammi visnagae fructus (Apiaceae)

• działanie podobne do wisnadyny

ksantyletyna

• piranokumaryny typu ksantyletyny

• w Rutae herba

• brak informacji o działaniu

dikumarol

• piranokumaryny - dimer kumaryny

• powstaje w gnijącym sianie z nostrzyka lekarskiego Melilotus officinalis (Fabaceae)

• antagonista witaminy K, hamuje biosyntezę protrombiny i innych czynników procesu krzepnięcia krwi, działa zapobiegawczo i leczniczo w zakrzepowym zapaleniu żył, zakrzepach, zatorach naczyń płuc i nerek, do celów leczniczych -syntetyczny

kumestrol

• piranokumaryny

• w rodzinie Fabaceae np. w lucernie - Medicago sativa

• działa estrogennie

aflatoksyny

• pochodne kumaryny,

• wytwarzane przez grzyb Aspergillus flavus np. w produktach spożywczych porażonych tym grzybem pleśniowym - kropidlak

• właściwości karcynogenne

POCHODNE γ-PIRONU

ksantony

• pochodne γ-pironu - żółte / pomarańczowe barwniki

• w rodzinie Gentianaceae, Hypericaceae np. Hyperici herba

• stymuluje OUN - inhibitory MAO A np. magniferyna (C-glikozydoksantan), w Cyclopia intermedia: gentyzyna i jej glukozyd, izogentyzyna i jej glukozyd; działają: p/zapalnie, p/biegunkowo, p/grzybiczo, antyoksydacyjnie, p/depresyjnie, p/agregacyjnie

maltol

• pochodne γ-pironu

• w Passiflorae herba

• działa depresyjnie na OUN

furanochromony

• pochodne γ-pironu

• np. kelina w Ammii visnagae fructus

• działa rozkurczająco na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, głównie naczyń wieńcowych serca -wisnadyna, przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, moczowych - kelina, oskrzeli; wyciągi z owoców aminka stosowane są w niewydolności wieńcowej, celem usprawnienia przepływu krwi w mało nasilonych stanach dusznicy bolesnej i astmie oskrzelowej oraz pomocniczo w kamicy żółciowej i nerkowej