Histologia ćwiczenia 3, 2011-10-19
Jelito cienkie: dł. 4-6 m, dwunastnica, jelito czcze, kręte.
Budowa: błona śluzowa i podśluzowa wytwarzają okrężne pofałdowania, zwane fałdami okrężnymi (Kerckringa) - szczególnie widoczne w jelicie czczym. Powierzchnia błony śluzowej składa się z licznych palczastych wypustek, zwanych kosmkami - obecne są również krypty jelitowe. Blaszka mięśniowa błony śluzowej leży bezpośrednio pod kryptami jelitowymi i oddziela błonę śluzową od błony podśluzowej - unaczyniona błona podśluzowa wnika w obręb fałdów okrętnych tworzących rdzeń. Warstwy błony mięśniowej (wewnątrz okrężna i zewnętrzna podłużna) odpowiadają za ciągłą perystaltykę. Otrzewione części jelita są pokryte błoną surowiczą, zbudowanej z luźnej tkanki kolagenowej.
Komórki jelita cienkiego:
- wchłaniające (enterocyty) - wolna powierzchnia komórki wytwarza mikrokosmki
- śluzowa (kubkowe) - wydzielają śluz
- limfocyty śródnabłonkowe - głównie typu T
- enteroendokrynowe - wydzielają hormony peptydowe regulujące proces trawienia i wchłaniania
- Panetha - pęcherzyki kwasochłonne zawierające lizozym oraz antybiotyki
- macierzyste.
Enterocyty: wysokie, walcowate komórki nabłonkowe.
- na powierzchni posiadają tysiące mikrokosmków, które zwiększają blisko 30-krotnie powierzchnię błony plazmatycznej, graniczącej ze światłem jelita.
- mikrokosmki mają długość około 1 mikrometra i tworzą rąbek szczytowy,
- powierzchnia mikrokosmków obficie opłaszczona jest glikokaliksem, który chroni je przed samotrawieniem oraz jest miejscem adsorpcji enzymów trawiennych trzustki.
Jelito grube: część przewodu pokarmowego miedzy zastawką krętniczo-kątniczą a odbytem: jelito ślepe, wyrostek robaczkowy, okrężnica (wstępująca, poprzeczna, zstępująca i esowata), odbytnica
i kanał odbytu; średnica do 8 cm, dł. 130-150 cm.
Funkcje: odzysk płynów niezbędnych w procesie trawienia i wchłaniania (5-6 l wody, 800-1000nmol/l sodu i chlorków,
- wytwarzanie komory fermentacyjnej: bakterie komensalne (ponad 700 gatunków), produkcja niewielkiej ilości witamin rozpuszczalnych w tłuszczach
- gromadzenie masy kałowej - spadek objętości treści pokarmowej, spadek zawartości wody oraz jonów Na i Cl, wzrost zawartości składników organicznych i amoniaku
- wydzielanie śluzu.
Budowa histologiczna:
- zachowany ogólny 4-warstwowy schemat budowy ściany przewodu pokarmowego: błona śluzowa, błona podśluzowa, błona mięśniowa, błona surowicza
- różnice budowy w stosunku do jelita cienkiego: brak trwałych uwypukleń BŚ i BPŚ w kierunku światła jelita (wyjątek: kanał odbytu i odbytnica), brak kosmków jelitowych, podłużna warstwa BM przybiera postać taśm (wyjątek: wyrostek robaczkowy i odbytnica), większa część jelita grubego nie jest podwieszona w krezce.
Błona śluzowa: nabłonek jednowarstwowy walcowaty tworzący zagłębienia - proste cewkowate gruczoły (krypty jelitowe), głębokość do 0,7 mm. W jelicie grubym wyróżnia się:
- 5 głównych typów komórek nabłonkowych: wchłaniające (enterocyty), śluzowe (kubkowe), enteroendokrynowe, niezróżnicowane, zwakuolizowane)
- komórki kępkowe,
- komórki M
Blaszka właściwa BŚ błony śluzowej zbudowana jest z tkanki łącznej wiotkiej.
Błona podśluzowa: tkanka łączna wiotka, zawiera: komórki zwojowe z włóknami nerwowymi splotu błony podśluzowej, liczne naczynia włosowate krwionośne i chłonne, niewielkie nagromadzenia komórek tłuszczowych .
Błona mięśniowa: w obrębie jelita ślepego i okrężnicy składa się z dwóch warstw komórek mięśniowych gładkich:
- warstwa wewnętrzna: ułożenie podłużne, rozmieszczenie równomierne
- warstwa zewnętrzna: rozmieszczenie równomierne, wytwarza 3 grube pasma (taśmy) wyjątek: wyrostek robaczkowy i odbytnica.
Błona surowicza: występuje w obszarach jelita grubego pokrytych otrzewną: jelito ślepe, okrężnica poprzeczna i esowata, część odbytnicy. W odcinkach pozaotrzewnowych zastępowana jest tkanką łączną wiotką. W obrębie okrężnicy wytwarza okrągłe wypustki (przyczepki sieciowe): zawierają nagromadzenia tkanki tłuszczowej pokryte otrzewną.
Przełyk: nabłonek jednowarstwowy płaski, skupienia tkanki limfatycznej, błona śluzowa, błona podśluzowa itd.
Żołądek - dno
- BŚ zawiera dołki żołądkowe oraz gruczoły żołądkowe właściwe,
- dołki nie sięgają zazwyczaj głębiej niż 1/3 długości BŚ
- gruczoły żołądkowe mają przebieg prosty.
Gruczoły żołądkowe:
- komórki okładzinowe: duże, piramidalne komórki, centralnie położone, kuliste lub owalne jądro, silna kwasochłonność cytoplazmy.
- komórki okładzinowe wytwarzają kwas solny soku żołądkowego oraz czynnik wewnętrzny Castle'a
Żołądek - odźwiernik:
- większa głębokość dołków żołądkowych dochodząca do ½ długości BŚ
- rozgałęzione gruczoły żołądkowe (gruczoły odźwiernikowe),
- o ich rozgałęzieniu świadczą liczne przekroje poprzeczne
Dwunastnica:
- BŚ z kosmkami pokrytymi jednowarstwowym nabłonkiem walcowatym
- cechą charakterystyczną dwunastnicy jest obecność gruczołów dwunastniczych (Brunnera) w BPŚ, które produkują silnie zasadową wydzielinę neutralizującą kwaśną treść pokarmową przechodzącą z żołądka.
Gruczoły Brunnera mają charakter śluzowy pęcherzykowo-cewkowy.
Jelito cienkie kręte:
- BŚ z kosmkami i kryptami,
- w nabłonku jelita cienkiego elementem dominującym są enterocyty posiadające na swojej powierzchni rąbek prążkowany
- cechą wyróżniającą jelita cienkiego jest obecność w blaszce BŚ około 200 skupisk tkanki limfatycznej (kępki Peyera)
Jelito grube:
- BŚ jelita grubego nie tworzy kosmków,
- wytworem BŚ w jelicie grubym są głębokie krypty,
- w nabłonku jelita grubego elementem dominującym są komórki kubkowe,
- enterocyty występują w mniejszości
Wyrostek robaczkowy:
- budowa przypomina jelito grube,
- krypty w BŚ są krótkie i nieregularne,
- BŚ i BPŚ są ponaciekane elementami układu chłonnego do tego stopnia, że granica pomiędzy nimi staje się zatarta,
- często obecne są w tym rejonie grudki chłonne