WSTĘP
Książka, którą trzymają Państwo w ręce, dotyczy zależności miedzy umiejętnością czytania a prawidłowością rozwoju mowy u dzieci. Przede wszystkim skoncentrowałam się w niej na zaburzeniach czytania, chociaż sporo uwagi poświeciłam także mechanizmom prawidłowego czytania, co stało się niezbędne do wyjaśnienia zaburzeń tej czynności.
Wybór tematu został podyktowany moimi zainteresowaniami jako praktyka — logopedy i psychologa — stykającego się na co dzień zarówno z zaburzeniami mowy, jak i z trudnościami w czytaniu i pisaniu, dość często u tych samych pacjentów. Ponadto już od wielu lat w literaturze światowej podkreśla się psycholingwistyczne tło zaburzeń czytania i pisania, które w polskiej literaturze przedmiotu było pomijane i niedoceniane. Dotychczas brakowało także polskich badań na ten temat. Dopiero od kilku lat pojawiają się pojedyncze artykuły (Kołtuska 1988; Krasowicz 1991, 1992, 1993, 1994; Maurer 1995; Borkowska, Tarkowski 1991) lub wzmianki w książkach (Bogdanowicz 1994; Sawa 1990) na temat związku mowy z zaburzeniami czytania i pisania.
W profilaktyce i terapii trudności w czytaniu i pisaniu uwzględnia się przede wszystkim usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycznych i ich integracji, czasami akcentując prawidłową artykulację i różnicowanie dźwięków mowy. Pomija się przy tym najczęściej usprawnianie funkcji językowych, takich jak między innymi budowanie i rozumienie tekstów różnego rodzaju, rozwijanie umiejętności gramatycznych, właściwe rozumienie i tworzenie wyrażeń przy-imkowych (por. Czajkowska 1991; Danielewicz i wsp. 1981; Jastrząb 1990). Jednocześnie obserwuje się narastanie trudności w pewnej grupie dzieci z zaburzeniami czytania i pisania pomimo stosowania tradycyjnych metod terapii pedagogicznej. Pojawia się zatem pytanie, czy nie należałoby uzupełnić metod stosowanych dotychczas w terapii trudności w czytaniu i pisaniu. Aby na nie odpowiedzieć, trzeba najpierw stwierdzić, czy u dzieci z zaburzeniami czytania i pisania obserwujemy także deficyty językowe i jakiego rodzaju.
W tym właśnie celu w niniejszej pracy opiszę badania własne prowadzone
11