NOWOTWORY ZŁOŚLIWE Rak podstawnokomórkowy (BCC) Jest to rak powstający z komórek warstwy podstawnej naskórka. Jest to najczęstsza postać nowotworów skóry, o stosunkowo niewielkiej i tylko miejscowej złośliwości oraz powolnym rozroście. Na ogół nie daje przerzutów. Czynnikiem wywołującym mogą być promienie słoneczne. Rozwija się bądź ze stanów przedrakowych bądź w skórze uprzednio nie zmienionej. Obraz kliniczny: drobny guzek o przejrzystym,perłowym zabarwieniu, widoczne są prześwitujące naczynia. Dookoła (na obwodzie) jest wianek z małych guzeczków, tzw. perły rakowe na obwodzie. Lokalizuje się generalnie na górnej części twarzy (od nosa w górę), gdyż jest mocno unaczyniona. Występuje raczej u osób starszych. 30% BCC ma wznowę. Usunięcie poprzez wycięcie chirurgiczne, krioterapię i laseroterapię. Zawsze musi być zrobione badanie histo.-patologiczne. Rak kolczystokomórkowy (SCC) Powstaje z komórek warstwy kolczystej naskórka. Jest to nowotwór skóry o znacznie większej złośliwości niż rak podstawnokomórkowy, o skłonności do wzrostu naciekającego, szybkiego wzrostu, dający przerzuty głównie do węzłów chłonnych. Nowotwór ten jest znacznie rzadszy niż BCC. Rozwija się najczęściej ze stanów przedrakowych, ale także na skórze zdrowej i w miejscach trudno gojących się ran- owrzodzenia. Czynnikami prowokującymi są drażnienie mechaniczne i przewlekłe działanie promieni słonecznych. Powstaje w miejscach

odsłoniętych, eksponowanych na promienie UV: twarz (dolna część od nosa w dół), kończynach i palcach. Obraz kliniczny: guz, który ulega rozpadowi i powstaje owrzodzenie mocno krwawiące. Guz pokryty jest łuską, ma szorstką powierzchnię. Może dawać objawy bólowe. Lokalizuje się najczęściej na granicy błony śluzowej i skóry. Może występować na narządach płciowych u mężczyzn. Rokowanie uzależnione jest od wielkości guza. Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu z ewentualnym przeszczepem, głębokiej krioterapii lub laseroterapii. Rak brodawkowaty Nazwa ta obejmuje zarówno raki umiejscowione na narządach płciowych, w jamie ustnej i w obrębie stóp. W pojedynczych guzach skórnych stwierdzano DNA wirusów HPV odpowiedzialnych za brodawki skórne. Wzrost raków jest bardzo powolny (od kilkunastu do kilkudziesięciu lat), powierzchnia jest hiperkeratotyczna i brodawkująca. Wykazują niewielką skłonność do rozpadu, na ogół nie dają przerzutów. Leczenie polega na usunięciu chirurgicznym lub laseroterapii. Czerniak złośliwy Powstaje z melanocytów (komórek barwnikowych zlokalizowanych w warstwie podstawnej naskórka) i z komórek barwnikowych znajdujących się w skórze właściwej. 90% czerniaka to skóra. Może być w gałce ocznej, w oponie mózgowej i w błonach śluzowych, np. jamy ustnej. Czerniaka można wyleczyć. Może powstawać ze znamion barwnikowych, z plamy soczewicowatej i w obrębie skóry zdrowej. Jest jednym z najbardziej złośliwych nowotworów

skóry, daje wczesne przerzuty drogą naczyń chłonnych lub drogą naczyń krwionośnych. Mogą dawać przerzuty odległe do wątroby, płuc, kośćca i innych narządów. Czynnikiem wpływającym na rozwój zmian jest promieniowanie słoneczne, gdyż czerniaki częściej występują u osób z fototypem I i II oraz u osób nadmiernie zażywających kąpieli słonecznych, zwłaszcza w dzieciństwie. Rokowania czerniaka ustala się na podstawie badania histo.-patologicznego. Jedyną, skuteczną metodą leczenia czerniaka jest chirurgiczne wycięcie. Wyróżnia się 4 typy czerniaka: a) typ I- czerniak powstający ze złośliwej plamy soczewicowatej- występuje w 5-10% przypadków. Dotyczy najczęściej osób starszych. Jest w miarę dobre rokowanie. Cechuje się wieloletnim przebiegiem. Punktem wyjścia są plamy barwnikowe, są płaskie, o nieregularnych zarysach i nierównomiernym wysyceniu barwnika. b) typ II- czerniak szerzący się powierzchownie- najczęstsza forma występowania czerniaka (70%). Występuje u mężczyzn na tułowiu, a u kobiet na kończynach dolnych. Rokowania w miarę dobre. Rozwój jest stosunkowo powolny. Jest to nierównomiernie wybarwiona plama z nieregularnymi, drobnymi guzkami. c) typ III- czerniak guzkowy- stanowi 15% przypadków. Jest to czerniak o złym rokowaniu. Rośnie najczęściej na głowie i tułowiu. Rokowanie: szybko rozpoznane- lepsze rokowanie; rozrost- złe rokowanie. Jest to guzek przebarwiony, szybko powiększający się i

ulegający wrzodzeniu. Najcięższa postać to czerniak bezbarwnikowy- rzadko występuje (ma postać guza, jest w kolorze skóry i jest bardzo groźny). d) typ IV- czerniak umiejscowiony na częściach dystalnych (na kończynach, na paluchu)- stanowi 10% przypadków. Rokowanie nie jest dobre. Zmiany podpaznokciowe. Są to plamy barwnikowe ulegające rozpadowi ze zniszczeniem płytki paznokciowej i powolnym wzrostem.

---