Ład polityczny, sposób zorganizowania systemu władzy, reguły postępowania między podmiotami kreującymi politykę, układ sił na scenie politycznej. Można mówić o ładzie politycznym w obrębie państwa i w skali międzynarodowej (ład międzynarodowy).
Ład międzynarodowy, układ sił politycznych i gospodarczych w skali globalnej, wyznaczany przez relacje panujące pomiędzy podmiotami stosunków międzynarodowych. Jest to termin umowny, trudno bowiem mówić w praktyce o ukształtowanym ładzie międzynarodowym. Układ polityczny świata zawsze zawiera elementy anarchii i porządku. Można wskazać na różne formy ładu międzynarodowego, np. hegemonię lub dominację jednego państwa, podział wpływów (koncert mocarstw w XIX/XX w.) czy wykształcenia się dwóch dominujących potęg.
Próby kreowania określonego ładu międzynarodowego miały na celu, oprócz określenia stref wpływów określonych podmiotów, wykształcenie powszechnie przyjętych zasad postępowania na gruncie międzynarodowym. Po I wojnie światowej wykształcony został ład wersalski, po II wojnie światowej - ład jałtańsko-poczdamski, dominacja Stanów Zjednoczonych i ZSRR wytyczyła ład dwubiegunowy, zwany też ładem zimnowojennym.
Głównym czynnikiem międzynarodowego układu sił jest system bezpieczeństwa międzynarodowego, po II wojnie światowej wyznaczany był on przez równowagę sił, przede wszystkim w zakresie broni jądrowej, a także ład gospodarczy, ład informacyjny, ład ekologiczny i kulturalny. W wyniku zmiany globalnego porządku, która nastąpiła po zakończeniu zimnej wojny, powstała konieczność organizacji nowego ładu światowego. Nierealne są koncepcje hegemonii lub rządu światowego, stąd dominuje pogląd o konieczności uzyskania równowagi i stabilizacji w świecie przez wielowymiarowe działania, wzmacnianie systemu organizacji międzynarodowej, powiększanie liczby trwałych powiązań między państwami opartych na współpracy, odpowiedzialność za rozwój sytuacji przez wielkie mocarstwa, które w optymistycznym wariancie kreowałyby wokół siebie strefę stabilizacji przez regionalną integrację i rozwiązywanie konfliktów z wyprzedzeniem oraz zgodnie z prawem międzynarodowym. Pesymistyczny wariant, w którym porządek światowy oparty jest na współzawodnictwie, eskalacji konfliktów, protekcjonizmie, próbie sił i zdobycia absolutnej przewagi, musi oznaczać nieuchronnie niemożność rozwiązania globalnych problemów i łatwe do przewidzenia skutki dla międzynarodowego i regionalnego pokoju.
Typy, rodzaje i hierarchia ładu międzynarodowego
Wyróżnia się typy jednorodne: odmiany ładu jednolite pod względem ustrojowym (np. ład wiedeński) Typy mieszane to wszelkie odmiany ładu, które są wewnętrznie różnorodne pod względem ustrojowym (np. ład jałtańsko- poczdamski)
Istnieje podział oparty jest na rodzajach (płaszczyznach) stos. międzyn., na poszczególnych etapach rozwoju stos. międzynarodowych występują mniej lub bardziej rozwinięte formy rodzajów ł.m. (np. politycznego, ekonomicznego czy kulturalnego)
Ł.m. ma charakter wieloaspektowy. Wskazuje się na daleko idącą współzależność miedzy poszczególnymi rodzajami ładów. Za główny uważany jest m.ł. polityczny, bo stos. Polit. maja prymat Na kształt konkretnego ł.m. wpływają interakcje miedzy płaszczyzna polityczna a ekonomiczna.
Kryterium hierarchiczności ł.m. jest zasięg terytorialny. Wyodrębniamy dwa poziomy ł.m.: ład globalny ( światowy) i regionalny ( np. europejski) Można mówić o globalnym ł.m. - wszystkie rodzaje ładu i rozpatrywać jeden rodzaj ładu o zasięgu globalnym ( np. międzynarodowy ład polityczny czy międzynarodowy ład ekon.
W nowożytnych dziejach Europy głównymi cenzurami miedzy nowym a starym ł.m. były: kongres wiedeński z 1815 r., traktat wersalski z 1919 r. i układ poczdamski z 1945 r. - dały początek nowemu ładowi europejskiemu, który przechodził swoje kolejne fazy. Porządki międzynarodowe i układy sił między państwami nie powstały na konferencjach międzynarodowych, bezpośrednimi czynnikami sprawczymi powstania i zmiany wymienionych tu układów były wielkie wojny.
Konflikty międzynarodowe
Na początku lat 90'''' poważnym zagrożeniem dla ładu międzynarodowego były procesy dezintegracyjne. Rozpad bloku wschodniego, a także przobrażenia w Związku Radzieckim naruszyły równowagę polityczną i gospodarczą w tym rejonie świata. W związku z tym w wielu państwch odrodziły się konflikty o podłożu narodowym i etnicznym, między innymi związane z problemem mniejszości węgierskiej w Rumunii i na Słowacji czy mniejszości rosyjskiej i ukraińskiej w Mołdawii. Tego rodzaju konflikty pojawiły się na Litwie i Łotwie. Rozpad Jugosławii i związane z nim konflikty narodowościowe spowodowały powstanie najpoważniejszego zagrożenie bezpieczeństwa europejskiego od czasów zakończenia II wojny światowej.
Charakter globalny może przybrać konflikt między bogatą Północą, a ubogim Południem, zwłaszcza, że nakłada się na niego konflikt religijny między światem islamskim a chrześcijańskim oraz kulturowy- pomiędzy państwami Trzeciego Świata a Zachodem. W ostatnich latach do rangi zagrożenia globalnego urosły terroryzm i przestępczość zorganizowana.
Przyczyny wspólczesnych konfliktów zbrojnych:
*Spory terytorialne- najczęsciej występują na kontynecie afrykańskim gdzie znaczna część granic została wyznaczona geometrycznie(wzdłóż południków i równoleżników), a tylko 26% granic poprowadzono zgodnie z warunkami naturalnymi. spory terytorialne stanowią również źródło konfliktów w Ameryce Południowej. W 1995 roku w starciach pomiędzy wojskami Ekwadoru i Peru zginęło ponad 40 osób. Sporny obszar miał powierzchnię 340km kwadratowych.
*wewnętrzne układy społeczno- polityczne-są przyczyną coraz większej liczby konfliktów zbrojnych. Wojny domowe stają się coraz bardziej liczniejsze. Dotyczy to szczególnie społeczności, które stosunkowo niedawno dopracowały się swojej państwowości. Znaczna część takich konfliktów rozgrywa się na kontynencie afrykańskim.
*ingerencja innych państw- w rozwiązywaniu problemów wewnętrznych kraju często prowadzi do zaostrzenia konfliktu. Przykładem jest zaangażowanie się Stanów Zjednoczonych w lokalne konflikty w Korei i Wietnamie.
*nadmierne zbrojenia- i związany z nimi wzrost pozycji elit wojskowych również mogą się przyczynić do tworzenia lub nasilenia konfliktów. Przykładem jest interwencja armii rosyjskiej w Czeczenii pod naciskiem wyższych dowódców wojskowych.
*konflikty zbrojne o surowce- mają związek ze znaczeniem strategicznym danego surowca. W dobie narastających problemów energetycznych i surowcowych ropa naftowa staje się bardzo ważnym surowcem o znaczeniu strategicznym. Przykładem tego jest konflikt w Zatoce Perskiej, który został zapoczątkowany aneksją Kuwejtu przez Irak w 1990 roku.
*proces formowania się narodów- konflikty o podłożu etnicznym spowodowały najdalej idące zmiany na mapach politycznych świata. Walka narodów Związku Radzieckiego o prawo do samostanowienia była przyczyną rozpadu jednego z największych imperiów w historii*ideologiczne i religijne żródła konfliktów zbrojnych- ideologia komunistyczna stanowiła początek między innymi wojny koreańskiej, wietnamskiej i przewrotu w Chile. Obecnie po upadku tego systemu, komunizm odgrywa już niewielką rolę. Narastają natomiast konflikty o podłożu religijnym. Taki charakter miała między innym wojan iracko- irańska oraz konflikt bałkański. Pojawiają się coraz częciej fanatycy, którzy w imię swoich poglądów religijnych popełniają samobójstwa kosztem życia innych ludzi.
Jedną z najpowszechniejszych przyczyn eskalacji konfliktów zbrojnych jest problem fundamentalizmu islamskiego. O skali zagrożenia świadczy atak terrorystyczny na Stany Zjednoczone 11 września 2001 roku.
copyright by adrian:)