Lekarz budzący zaufanie.
Komunikacja, emocje a choroba w relacji lekarz pacjent -
- materiały dla studentów.
Rodzaje pytań
Pytania zamknięte (wprost)
np.: Czy dobrze się Pan czuje?, Jaki lek przyjmowała Pani ostatnio?, Czy jest pani mężatką?
Ich stosowanie:
* upraszcza pracę lekarza
* pozwala uzyskać jednoznaczną odpowiedź: tak, nie, czasami,
jednakże:
* zawiera w sobie niebezpieczeństwo podsunięcia gotowej odpowiedzi
* wymaga stosowania dodatkowych pytań
Pytania otwarte
np.: Jak się Pan czuje?, Co pan robi, gdy odczuwa pan ból?, Co słychać?
Szczególnie użyteczne :
* na początku rozmowy
* przy zmianie tematu
* omawianiu tematów „tabu”.
Pozwalają na:
* szeroki wybór odpowiedzi
* całkowitą swobodę odpowiedzi
* stworzenie atmosfery normalnej, codziennej rozmowy
* łagodzenie trudności związanych z poruszaniem tematów drażliwych
* unikanie atmosfery przesłuchania
Pytania pogłębiające
Czy jest jeszcze coś, co pana niepokoi?
Czy jest coś o co chciałby pan jeszcze spytać?
Czy mógłby pan powiedzieć cos więcej na ten temat?
Tylko wspomniała pani o swojej rodzinie, proszę powiedzieć więcej..... mąż, dzieci?
Pytania pogłębiające są najbardziej przydatne przy poruszaniu kwestii trudnych, przykrych, drażliwych, np.: w rozmowie na temat chorób naznaczonych „społecznymi stygmatami”, uzależnień, problemów życia seksualnego. Sprzyjają otwartości, pozwalają na dotarcie do informacji pozornie niezwiązanych ze stanem pacjenta, mogących jednak mieć na niego wpływ.
Aktywne słuchanie = słuchanie empatyczne wymaga umiejętności posługiwania się techniką parafrazowania i odzwierciedlania.
Parafrazowanie
Parafraza polega na zmodyfikowaniu tekstu wypowiedzi drugiej osoby i oddaniu jej sensu w nieco innej formie. Jest ujęciem własnymi słowami tego, co ktoś powiedział, a tym samym sprawdzenie, czy sens wypowiedzi został prawidłowo odebrany. Parafrazę można zacząć słowami: „Jeśli dobrze Pana zrozumiałem...”, „Z tego, co Pani mówi wynika, że ...”.
Stosowanie parafrazy pozwala na:
przełożenie słów partnera rozmowy (np.: pacjenta) na język, którego używa rozmówca (np.: lekarz), sprawdzenie wypowiedzi drugiej osoby - upewnienie się, czy dobrze ją rozumiemy, danie rozmówcy możliwości „usłyszenia” informacji, których przed chwilą udzielił, aby mógł zweryfikować, jeśli zauważy, że źle go zrozumieliśmy, że czegoś brakuje lub nie jest prawdą,
uzupełnienie podawanych informacji, zapewnienie partnerowi przerwy dla odpoczynku. Służy także pokazaniu, że pewien fragment wypowiedzi został już zakończony.
Odzwierciedlanie
to powiedzenie komuś, jakie naszym zdaniem są jego uczucia, np.: „Widzę, że ta sytuacja zdenerwowała Panią...”, „Sądzę, że to Pana zaniepokoiło...”, „Mam wrażenie, że odpowiada Pani taki plan postępowania.”
Parafrazowanie i odzwierciedlanie to techniki najbardziej przydatne, gdy poziom emocji negatywnych u pacjenta jest wysoki i daje on temu wyraz (werbalnie lub niewerbalnie). Dają także pacjentowi poczucie, że jest słuchany i rozumiany. Jeśli dobrze Pana zrozumiałem, ból zaczął się w poniedziałek i
nasilał przez następne dni. Czy tak było?
Technika parafrazowania podnosi poczucie godności pacjenta, bowiem odbiera on wówczas lekarza jako osobę zainteresowaną samym chorym, jak i przekazywanymi w trakcie wizyty informacjami.
Kończenie rozmowy
* Podsumowanie tego, co powiedział pacjent jest równoznaczne z zebraniem wywiadu w pewną całość
* Pacjentowi daje poczucie, że został dobrze zrozumiany, co jest dla niego wzmocnieniem pozytywnym
* pozwala mu zorientować się, czy powiedział wszystko i ewentualnie uzupełnić wypowiedź
„To chyba wszystko na dzisiaj, umówmy się od razu na następne spotkanie”
BLOKADY W KOMUNIKACJI
1. Nakazywanie, polecanie, komenderowanie.
2. Ostrzeganie, upominanie.
3. Moralizowanie, „głoszenie kazań”.
4. Obrzucanie wyzwiskami, przylepianie etykietek.
5. Osądzanie, obwinianie.
6. Dezaprobata, przeciwstawianie się, pouczanie.
7. Aprobowanie, popieranie, chwalenie.
8. Analizowanie, interpretowanie.
9. Uspokajanie, okazywanie współczucia.
10. Ignorowanie, odwracanie uwagi, przerywanie.
11. Wypytywanie, indagowanie.
12. Doradzanie, proponowanie rozwiązań.
Powyższe zachowania nie mają charakteru blokad wtedy, gdy uczestnik relacji:
* nie wyraża uczuć * nie mówi o problemie * uczestnicy są nastawieni na wykonanie zadania.
Literatura
Gordon T., Edwards W.S.: Pacjent jako partner. Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1999.
Korsch B., Harding C.: Świadomy pacjent. Prószyński i S-ka, Warszawa, 1999.