Alicja Mroczek

DL - 2 - A/2

MODEL IS-LM (Investment Saving - Liquid Money )

Do wyjaśnienia wpływu polityki pieniężnej banku centralnego i polityki fiskalnej rządu na poziom wytwarzanego dochodu narodowego przy danych zdolnościach produkcyjnych wymaga zbadanie zależności zachodzących pomiędzy wysokością stopy procentowej ( r )

oraz dochodem narodowym ( Y ). Wiąże się ona ze zmianami w popycie globalnym, spowodowanymi określoną polityką fiskalną, oraz ze zmianami w popycie na pieniądz, spowodowanymi określoną polityką pieniężną banku centralnego.

Do zbadania tych zależności wprowadzone zostały przez Johna R. Hicksa dwie wzajemnie przecinające się krzywe, oznaczone symbolami IS oraz LM.

Krzywa IS to zestaw takich kombinacji stóp procentowych i poziomu dochodu, że rynek dóbr jest w stanie równowagi. Dzieje się tak, gdy popyt globalny i faktyczny dochód są równe, nastąpi to wówczas, gdy planowane inwestycje ( I ) są równe planowanym oszczędnościom ( S ).

Krzywa IS ma nachylenie ujemne.

stopa procentowa

IS

dochód

Nachylenie krzywej IS zależy od:

* wrażliwości popytu globalnego na zmiany stopy procentowej

• im większe ograniczenie popytu inwestycyjnego i autonomicznego popytu konsumpcyjnego pod wpływem wzrostu stopy procentowej, tym większy spadek dochodu zapewniającego równowagę i tym mniejszy kąt nachylenia krzywej IS

• jeśli zmiany stopy procentowej wywołują niewielkie przesunięcia krzywej popytu globalnego, wpływają w małym stopniu na poziom dochodu odpowiadającym warunkom równowagi, krzywa IS jest stroma

Przesunięcia krzywej IS:

* wszystkie czynniki wpływające na przesunięcie funkcji popytu globalnego ( z wyjątkiem stopy procentowej - ponieważ sam wykres funkcji IS ilustruje wpływ stopy procentowej na przesunięcie krzywej popytu globalnego i zmiany dochodu) powodują przesunięcie krzywej IS, gdy krzywa popytu globalnego przesuwa się w górę, to wykres krzywej IS również przesuwa się w górę

• np. przesunięcie się w górę krzywej popytu inwestycyjnego i wzrost autonomicznego popytu inwestycyjnego, spowodowane optymistyczną prognozą kształtowania się przyszłych zysków przedsiębiorstw

• większy optymizm gospodarstw domowych co do przyszłych dochodów spowoduje przesunięcie wykresu funkcji konsumpcji w górę, zwiększając autonomiczny popyt konsumpcyjny

Zmiany te spowodują przesunięcie krzywej popytu globalnego w górę przy danej stopie procentowej, co oznacza, że dochód zapewniający równowagę wzrośnie przy dowolnej stopie procentowej ( dochód odpowiadający warunkom równowagi jest wyższy przy każdym poziomie stopy procentowej). Zmiany te można pokazać jako przesuniecie w górę krzywej IS.

* ruchy wzdłuż krzywej IS informują nas o zmianach dochodu zapewniającego równowagę

(spowodowanego przesunięciami krzywej popytu globalnego ), będącymi następstwem

zmian stopy procentowej

Krzywa LM jest zestawem kombinacji stóp procentowych i poziomów dochodu, które zapewniają równowagę na rynku pieniężnym.

Jest ona nachylona dodatnio.

stopa procentowa

LM

Dochód

Nachylenie krzywej LM :

• im silniej przyrost dochodu oddziałuje na wzrost popytu na pieniądz, tym większy będzie wzrost stopy procentowej konieczny do zachowania równowagi na rynku pieniądza i tym bardziej stroma będzie krzywa LM ( przy wyższym poziomie dochodów niezbędna jest wyższa stopa procentowa, aby utrzymać rynek pieniężny w równowadze - nie dopuścić do wzrostu popytu na pieniądz oraz nie zmieniać jego podaży )

• również słaba reakcja popytu na pieniądz pod wpływem przyrostu stopy procentowej wymaga jej większego wzrostu. Motywowane jest to potrzebą neutralizacji dodatkowego popytu na pieniądz wywołanego danym przyrostem dochodu - krzywa LM jest nachylona stromo

• im silniej reaguje popyt na pieniądz na zmiany stopy procentowej lub im słabiej reaguje na zmiany dochodu, tym bardziej płasko będzie nachylona krzywa LM

Przesunięcia krzywej LM:

• przy każdym poziomie dochodu stopa procentowa, której zadaniem jest skłonienie ludzi do utrzymywania dodatkowych zasobów pieniężnych w ujęciu realnym, może być niższa, w związku z tym wzrost realnych zasobów pieniądza znajduje odzwierciedlenie w przesunięciu się krzywej LM w prawo

* krzywą LM wykreślamy dla danej realnej podaży pieniądza

- gdy poruszamy się wzdłuż krzywej, to wyższej stopie procentowej musi towarzyszyć wyższy dochód

• zwiększenie realnej podaży pieniądza powoduje przesuniecie krzywej LM w prawo

• ograniczenie realnej podaży pieniądza powoduje przesunięcie krzywej LM w lewo - ograniczenie wielkości zapotrzebowania na pieniądz w ujęciu realnym oraz zachowanie równowagi na rynku pieniądza przy niższej realnej podaży pieniądza wymaga wyższej stopy procentowej przy każdym poziomie dochodu

Równowaga na rynkach dóbr i pieniądza

stopy procentowe

LM

r₁ A B

E

r*

r₂ D C IS

dochód

Y₁ Y * Y₂

Model IS-LM umożliwia analizę sytuacji na rynku dóbr i pieniądza za pomocą jednego rysunku, który przedstawia zarówno krzywą IS w sytuacji równowagi na rynku dóbr, jak i krzywą LM , odzwierciedlającą równowagę na rynku pieniądza. Jedynie w punkcie E oba rynki znajdują się jednocześnie w równowadze. Oznacza to, iż oddziałują one wzajemnie na siebie, ustalając odpowiadające warunkom równowagi poziomy stopy procentowej ( r*) oraz dochodu ( Y*).

Przy stopie procentowej r₁ dochód w wysokości Y₁ jest za niski, aby zapewnić równowagę na rynku pieniądza. Gdy dochód jest za niski, popyt na pieniądz okazuje się niewystarczający w zestawieniu z daną wielkością jego podaży, a nadwyżka podaży wywoła spadek stopy procentowej. Natomiast w sytuacji odwrotnej, gdy stopa procentowa wynosi r₂, a dochód Y₂, okazuje się, iż dochód jest zbyt wysoki z punktu widzenia warunków równowagi na rynku pieniądza. Występuje wówczas nadwyżka popytu na pieniądz, która wpłynie na wzrost stopy procentowej. W obu przypadkach będziemy mieli do czynienia z procesami dostosowawczymi, które mają doprowadzić do obniżenia/wzrostu stopy procentowej oraz dochodu, aż osiągną one poziom równowagi - odpowiednio r* i Y*.

Polityka fiskalna - przesunięcia krzywej IS oraz polityka pieniężna - przesunięcia krzywej LM

Jak wcześniej wspomniano, każda zmiana powodująca przesunięcie krzywej popytu globalnego w górę ( inna niż spadek stopy procentowej ) powoduje przesunięcie wykresu krzywej IS w górę.

Stopy procentowe

LM₀

LM₁

E₁

r₁

E E₂

r₀

E₃

IS₁

IS₀

Y₀ Y₁ Y₂ dochód

Powyższy rysunek posłuży do analizy czynników mających wpływ na przesunięcie krzywych IS oraz LM.

Założenie:

Sytuacja wyjściowa gospodarki jest obrazowana położeniem krzywych IS₀ i LM₀

Przesunięcia krzywej IS:

- w sytuacji gdy podaż pieniądza nie ulega zmianie (krzywa LM nie zmienia położenia-LM₀ ), natomiast państwo zwiększa wydatki ( przesunięcie krzywej IS z IS₀ do IS₁ ) podnosi się poziom dochodu ( z Y₀ do Y1 ) zapewniającego równowagę ( z punktu E do E₁ ) przy poziomie stopy procentowej wynoszącej r_1. Przykładem takiej sytuacji może być emisja obligacji przez państwo - skutkiem emisji jest wzrost dochodu ( zapewniającego równowagę )

oraz wzrost stopy procentowej ( przy stałym poziomie realnej podaży pieniądza ), która ma zapobiec wzrostowi zapotrzebowania na realne zasoby pieniądza spowodowane wyższymi dochodami

- sytuacja gdy zwiększonym wydatkom państwa towarzyszy wzrost podaży pieniądza

( przesunięcie krzywej IS₀ do IS₁ i LM0 do LM₁ ) przy nie zmienionym poziomie stopy procentowej r₀ i wyższym dochodzie. Poprzez zwiększone wydatki państwa przesunięto krzywą IS w górę, przesunięto również krzywą LM do poziomu LM₁ poprzez dopływ dodatkowej masy pieniądza , czyli zwiększono podaż pieniądza w takim stopniu, by utrzymać stopę procentową na niezmienionym poziomie, mimo wzrostu dochodu. W sytuacji tej ukształtował nam się nowy poziom równowagi w punkcie E_2.

Podsumowanie:

Zwiększenie wydatków państwa prowadzi do wzrostu dochodu, zapewniającego równowagę. Jeżeli podaż pieniądza pozostanie na niezmienionym poziomie, to stopa procentowa wzrośnie, natomiast, aby utrzymano poziom stopy procentowej na niezmienionym poziomie musi nastąpić wzrost podaży pieniądza.

Przesunięcia krzywej LM :

- gdy polityka fiskalna nie ulega zmianie, krzywa IS nie zmienia położenia - IS₀, natomiast zwiększona zostanie podaż pieniądza, krzywa LM zmieni swe położenie - LM₁, wówczas równowaga ukształtuje się na nowym poziomie E_3. Przy wzroście realnej podaży pieniądza musi nastąpić wzrost stopy procentowej. Niższa stopa procentowa wywoła wzrost wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych, wzrost dochodu i popytu na pieniądz.

Podsumowanie:

Efektem zwiększenia realnej podaży pieniądza jest wzrost dochodu oraz spadek stopy

procentowej ( mniejsza niż w r₀ ).

---