TEMAT: KONFLIKTY ZBROJNE WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE - BLISKI WSCHÓD, IRA, BASKOWIE.
Wbrew powszechnym oczekiwaniom po zakończeniu II wojny światowej nie ustały konflikty zbrojne. Do dnia dzisiejszego wyliczono, że po 1945 r. miało miejsce około 2,5 tyś. większych konfliktów zarówno międzypaństwowych - czyli działania zbrojne podejmowane przez jedno państwo przeciwko drugiemu, jak i konfliktów wewnętrznych, które były inspirowane z zewnątrz, a często prowadziły do wojen domowych.
Konflikty wewnętrzne były charakterystyczne dla okresu zimnej wojny, ale występowały także później. Jednym z największych konfliktów tego typu był kryzys kubański, który doprowadził do ogólnoświatowego napięcia, mimo, że ostatecznie zakończony został pokojowo.
Trzecią grupę konfliktów stanowią klasyczne wojny domowe, których powodem są różnice ideowo-polityczne, narodowościowe, religijne, plemienne itp. Bardzo często przybierają one postać długotrwałych krwawych i wyniszczających walk, w których największe ofiary ponosi niewinna ludność cywilna. Wojny te społeczność międzynarodowa stara się rozwiązać drogami pokojowymi, głównie w ramach pokojowych sił ONZ.
Bliski Wschód stał się we współczesnym świecie najbardziej zapalnym regionem. Wydarzenia na tym obszarze były i są nieustannym zarzewiem napięć międzynarodowych, które w każdej chwili mogą się przerodzić w konflikt globalny.
U podstaw tego konfliktu leży antagonizm arabsko-żydowski. Jego korzenie sięgają XIX w., kiedy to narodził się syjonizm, będący w istocie nacjonalistyczną ideologią żydowską. Główne hasło syjonistyczne to utworzenie państwa żydowskiego na terenach pierwotnego pochodzenia Żydów, czyli w Palestynie, a po jego utworzeniu wspomaganie go i rozwijanie przez Żydów z całego świata. Po drugie, celem syjonizmu stała się z czasem działalność zmierzająca do zahamowania asymilacji mniejszości żydowskiej w różnych państwach i upowszechnienie w jej świadomości przeświadczenia, że wszyscy Żydzi należą wyłącznie do jednego narodu, którego centrum jest Izrael. Paradoksalnie jest to, że syjonizm został stworzony i jest do dziś najgoręcej popierany przez zasymilowane mniejszości żydowskie - głównie w USA.
Napływ Żydów na tereny od wieków uważane za ojczyznę Arabów spowodował ich protesty, które przerodziły się w krwawe powstania przeciw Żydom i Brytyjczykom w 1919 r. i w latach 1936-39. Spowodowało to z jednej strony ograniczenie przez Anglików emigracji żydowskiej, z drugiej zaś doprowadziło do powstania żydowskich bojowych organizacji w istocie terrorystycznych walczących zarówno z Arabami jak i Brytyjczykami, np. Haganach.
Pod wrażeniem holocaustu, jaki spotkał Żydów w okresie II wojny światowej w listopadzie 1947 roku ONZ uchwaliła rezolucję dzielącą Palestynę na dwa niezależne państwa: arabskie - Palestyna i żydowskie - Izrael. Arabowie przyjęli tą decyzję jako wyraźną krzywdę i od razu też rozpoczęła się na tych terenach wojna. Arabowie mieli przeważającą przewagę w uzbrojeniu ręcznym i ciężkim. Od maja do lipca 1948 roku trwały ciężkie walki na sześciu odcinkach frontu i wszędzie natarcie arabski zostało powstrzymane.
W 1956 roku nastąpił konflikt między Francją i Wielką Brytanią a Egiptem w sprawie przejęcia Kanału Sueskiego. Ponieważ wszelkie działania, mające na celu zmuszenie Nasera do ustępstw się nie powiodły, w październiku tegoż roku Izrael, Francja i Wielka Brytania podpisały w Sevres tajny układ o wszczęci wspólnych działań wojennych przeciwko Egiptowi. Dał on początek tzw. wojnie sueskiej, będącej zarazem drugą wojną arabsko-żydowską.
W 1967 roku doszło do pojedynku lotniczego izraelsko-syryjskiego, w czasie którego zostało zestrzelonych 6 samolotów syryjskich. W jego następstwie Naser zamknął Cieśninę Tiran dla żeglugi Izraelskiej, blokując dostęp do portu Eilat. Doprowadziło to do mobilizacji armii arabskich i izraelskiej i ich wyjścia na pozycje bojowe. Dnia 5 czerwca lotnictwo izraelskie zaatakowało niemal całe siły lotnicze Arabów. Natarcie lądowe trwało 6 dni - wojna sześciodniowa i przy minimalnych stratach Izraela zakończyło się błyskawicznym zwycięstwem Izraela na wszystkich frontach. Żydzi zajęli egipskie terytoria po Kanał Sueski. W listopadzie 1967 r. Rada Bezpieczeństwa uznała zabór tych ziem za niedopuszczalny i nakazała wycofanie się Izraelowi. Izrael nie podporządkował się rezolucji, a ponadto rozpoczął budowę nowych osiedli żydowskich - kibuców. Rewanż na to upokorzenie nastąpił w październiku 1973 roku i przeszedł do historii pod nazwą wojny Yom Kippur lub Ramadanu. Dyplomacji amerykańskiej udało się doprowadzić do separastycznego pokoju Izraela z Egiptem w 1979 roku w Camp David. Na mocy tego porozumienia Izrael wycofał się z Synaju, Izrael został uznany przez Egipt i oba kraje nawiązały pełne stosunki dyplomatyczne. Pozostałe kraje arabski potraktowały pokój jako zdradę przez Egipt interesów arabskich i nie zmieniły swej polityki w stosunku do Izraela.
Dopiero po wojnie w Zatoce Perskiej powstała nadzieja na kompromis. Od 1991 roku w Madrycie toczą się, z przerwami, rokowania z udziałem wszystkich stron konfliktu.
Stosowanie przemocy wobec człowieka jako jednostki oraz grup społecznych różniących się m.in. poglądami politycznymi, rasą kolorem skóry, wyznaniem jest stare, jak stara jest ludzkość. Występuje ona także i w świecie współczesnym. Różnica polega na tym, że współczesne społeczeństwa uważają stosowanie przemocy wobec ludzi, którzy nie popełnili czynów uważanych za przestępstwa za akty niehumanitarne i sprzeczne z poczuciem ogólnoludzkiej sprawiedliwości. Stąd też społeczność międzynarodowa, przerażona aktami ludobójstwa w okresie II wojny światowej stara się wypracować możliwe do powszechnego zaakceptowania prawa człowieka i ujawnić ich łamanie opinii publicznej.
Plagą współczesnego świata, szczególnie w latach 60-tych i 70-tych stał się międzynarodowy terroryzm. Był on co prawda odpowiedzią na terroryzm państwowy, tzn. na stosowanie bezprawnych aktów przemocy przez władze niektórych państw (np. Izrael wobec Palestyńczyków na terytoriach okupowanych), ale w większości akcje terrorystyczne były skierowane przeciwko przypadkowym i niewinnym ludziom. Od 1968 r. do kwietnia 1974 r. nastąpiło swoiste apogeum terroryzmu, gdyż miał miejsce aż 507 akcji terroru, w wyniku których śmierć poniosło 520 osób.
Znany polski naukowiec-kryminalistyk Tadeusz Hanausek definiuje terroryzm jako „planowaną, zorganizowaną i zazwyczaj uzasadnioną ideologicznie, a w każdym bądź razie posiadającą podłoże motywacyjne, działalność osób lub grup mającą na celu wymuszenie od władz państwowych, społeczeństwa lub poszczególnych osób określonych świadczeń, zachowań czy postaw; a realizowaną w przestępczych formach, obliczonych na wywołanie szerokiego i maksymalnie zastraszającego rozgłosu w opinii publicznej oraz z reguły polegającą na zastosowaniu środków fizycznych które naruszają dobra osób postronnych, tj. takich, które nie dały wyrazu swemu negatywnemu nastawieniu do aktu terrorystycznego, jego celu lub uzasadnienia, ani nawet do określonej ideologii czy zapatrywań”.
Istnieje również terroryzm religijny np. średniowieczna sekta islamska assasynów, czy japońska sekta buddyjska Najwyższa Prawda Aum.
Leksykalnie „terror” w sensie dosłownym oznacza: strach i grozę, stan wielkiej bojaźni i trwogi.
Obecnie możemy rozpatrywać różne organizacje terrorystyczne w określonych nurtach. I tak: nurt anarchistyczno-lewacki to m.in. Czerwone Brygady we Włoszech, Frakcja Armii Czerwonej - RAF w Niemczech, Akcja Bezpośrednia we Francji; nurt separastyczno-narodowościowy to m.in. Irlandzka Armia Republikańska - IRA w Ulsterze, Wolność dla Kraju Basków - ETA obejmuje zasięgiem Hiszpanię i Francję; nurt komunistycznego ekstremizmu to m.in. Tupakamaros w Urugwaju, Rewolucyjna Akcja Ludu - ERP w Argentynie, Japońska Armia Czerwona; nurt narodowo-wyzwoleńczy to m.in. Czarny Wrzesień i Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny - LFP; nurt neofaszystowski - Nowy Ład we Włoszech; nurt skrajnej prawicy to m.in. Stowarzyszenie Obrony Ulsteru - UDA, Ochotnicze Siły Ulsteru - UVF; nurt religijny to przede wszystkim fundamentaliści islamscy np. Hamas obejmujący Strefę Gazy i Zachodni Brzeg, czy sekta buddyjska „Najwyższa Prawda Aum”.
W Europie najbardziej rozpowszechnione stały się akcje terrorystyczne dwóch ugrupowań IRA i ETA.
Irlandzka Armia Republikańska - IRA powstała w 1919 roku jako zbrojne ramię nacjonalistów irlandzkich w celu walki metodami terrorystycznymi o przyłączenie Irlandii północnej do niepodległej Republiki Irlandii. Po II wojnie światowej nie przejawiała aktywności. Ożywienie nastąpiło w połowie lat 50-tych, kiedy jej celem stało się załamanie brytyjskich rządów w Irlandii Północnej. Odpowiedzią na jej działalność było powstanie organizacji protestanckich walczących o utrzymanie panowania brytyjskiego. Zmienił się wówczas jej charakter, przekształciła się w organizację nacjonalistyczno-religijną, występując w obronie katolików. Na początku lat 70-tych IRA zawiesiła działalność zbrojną przechodząc do walki politycznej. Wyodrębniła się z niej wówczas tzw. Tymczasowa IRA kontynuująca walkę zbrojną. Przeprowadziła ona szereg głośnych zamachów terrorystycznych na obszarze Irlandii Północnej i Wielkiej Brytanii. Do najgłośniejszych akcji należał zamach bombowy na siedzibę brytyjskich premierów w dniu 7 lutego 1991 roku, w którym na szczęści nikt nie zginął.
Wolność dla Kraju Basków - ETA to baskijska organizacja terrorystyczna, która powstała w latach 30-tych w celu walki z hiszpańskim reżimem frankistowskim. Natężenie działań terrorystycznych ETA miało miejsce w pierwszej połowie lat 70-tych, zginął wówczas z ich rąk premier Hiszpanii C.Blanco. Koniec rządów F.Franco przyniósł zmianę sytuacji - w 1979 r. Baskowie otrzymali szeroką autonomię. ETA uznała ją za niewystarczającą i proklamowała walkę o niepodległe państwo Basków, ale straciła poparcie społeczne. Na początku lat 90-tych, zgodne współdziałanie policji francuskiej i hiszpańskiej rozbiło ETA i jej działalność praktycznie zamarła.
K. Kamińska, A. Gaca, Zb. Naworski, „Historia powszechna” skrypt, COMER, Toruń 1993 r., s. 299
tamże, s. 303
tamże, s. 291
tamże, s. 295
Almanach wiedzy powszechnej 1995/96,Wyd. Skrzydła, W-wa 1995, s. 704
tamże.
tamże.
K. Kamińska, A. Gaca, Zb. Naworski, „Historia powszechna” skrypt, COMER, Toruń 1993 r., s. 310
tamże, s.311
2
5