1. Definicje pedagogiki porównawczej.
Definicja wg Okonia
Dyscyplina pedagogiczna zajmująca się analizą i porównywaniem systemów wychowania i oświaty w różnych krajach w powiązaniu z ich rozwojem polityczno - ekonomicznym i społeczno - kulturalnym.
Definicja wg Pruchy
to analiza systemów i problemów pedagogiki, w co najmniej dwóch krajach,
w trakcie dokonywania analizy uwzględnia się następujące konteksty: historyczny, społeczno - ekonomiczny, polityczny, kulturowy, religijny itp.,
jest to interdyscyplinarna dziedzina badań czerpiąca wiedzę z innych jak: socjologia
i ekonomia procesów kształcenia, historia, polityka itp.
Definicja wg. Juvę i Liskara
Pedagogika porównawcza bada systemy oświatowo - wychowawcze jako ustalone historycznie modele wychowania i kształcenia w określonym społeczeństwie. Porównuje je wzajemnie całościowo, jak i pod kątem poszczególnych danych jednostkowych. Rozpoznaje i interpretuje systemy, uwzględniając podstawowe warunki ekonomiczne, społeczno - polityczne, kulturowe, a także dotychczasowe tradycje.
Definicja według W.W. Brickman
Pedagogika porównawcza to analiza systemów i problemów pedagogiki w dwóch lub kilku krajach, w kontekście ich historycznych, społeczno - ekonomicznych, politycznych, kulturowych, religijnych i innych znaczących uwarunkowań. Pedagogika porównawcza jest interdyscylipnarną dziedziną badań czerpiącą z socjologii i ekonomii procesów kształcenia, z informacji o ich rozwoju historycznym i współczesnej polityce oświatowej.
Definicja H.J. Noah
Pedagogika porównawcza jest nauką, która wykorzystuje dane z jednego lub więcej regionów - do opisywania systemów oświaty, ich funkcjonowania i wyników -do wspierania rozwoju instytucji oświatowych i praktyki oświatowej - do wyjaśniania powiązań między edukacją a społeczeństwem - do określania tendencji rozwojowych występujących powszechnie w większej ilości państw.
Definicja Theisena i Adamsa
Pedagogika porównawcza obejmuje działalność badawczą, nastawioną na szczegółowe udokumentowanie różnych narodowych systemów oświatowych w zgodzie z terminologią struktur organizacyjnych, celami i procesami kształcenia.
2. Istotnym zagadnieniem w pedagogice porównawczej jest przedmiot badań.
Pedagogika porównawcza stanowi przedłużenie historii wychowania. Przy czym, o ile historia wychowania zajmuje się dziejami przemian struktur i zjawisk edukacyjnych w ciągu rozwoju historii kultury różnych państw i narodów, o tyle pedagogika porównawcza - współczesnymi strukturami i zjawiskami edukacyjnymi na świecie.
Przedmiotem pedagogiki porównawczej jest analiza całego systemu oświatowego:
- w relacji uczeń - nauczyciel; nauczyciel - rodzic,
- analiza instytucji ( szkoły, przedszkola, internatu - zawsze jednej instytucji ),
- ujęcie globalne badań ( badanie całego systemu w całym państwie - ogólnym ).
Najogólniej przedmiot ten określił Nawroczyński. Jego zdaniem składają się nań „fakty pedagogiczne, najczęściej systemy szkolne, choć mogą to również być metody wychowania i nauczania, przeszkody, wpływy i osiągane wyniki, teorie pedagogiczne oraz warunki, od których to wszystko zależy”. Autor ten podkreślił zarazem, że pedagogika porównawcza wychodzi zawsze od konkretnych faktów, nie zaś od abstrakcyjnych pojęć. Jest to -jego zdaniem - cecha zasadnicza różniąca pedagogikę porównawczą od innych subdyscyplin pedagogicznych.
Podobnie szeroko przedmiot badań ujmuje Suchodolski. Podkreśla on jednak bardzo ważny tok ograniczający zakres przedmiotu. Otóż pedagogika porównawcza nie bada z reguły tych zjawisk, które występują co prawda w różnych krajach, ale których postać nie zależy od swoistych właściwości tychże krajów, lecz od pewnych czynników ogólnych, występujących wszędzie w sposób podobny. Tym samym konkretny układ warunków panujących w badanych krajach, pewien kontekst społeczny zjawisk oświatowych jest istotnym czynnikiem różnicującym badane zjawiska.
Tradycyjnie definiowanym przedmiotem ( tj. zjawiskami wychowania ) skrzętnie „podzieliły się” inne subdyscypliny pedagogiczne, takie jak: dydaktyka, teoria wychowania, pedagogika społeczna, specjalna, andragogika, pedeutologia i wiele innych.
3. Miejsce pedagogiki porównawczej w systemie dyscyplin pedagogicznych
Pedagogika porównawcza jest nauką interdyscyplinarną. Bazuje na zdobyczach (metodach) innych nauk, dopełniając je i pogłębiając.
Z nauk pedagogicznych najważniejsze znaczenie mają dla niej niewątpliwie:
- pedagogika ogólna (gdyż wywodzi się z systemu pojęć pedagogicznych, zasad teoretycznych i metod, którymi zajmuje się pedagogika ogólna);
- historia wychowania (poznanie tradycji kształcenia oraz powstania i rozwoju poszczególnych systemów szkolnych i uwarunkowań politycznych, społeczno - ekonimicznych i kulturowych, analiza historyczna pozwala jej na interpretacje współczesnych systemów szkolnych i adekwatne ich porównywanie).
Co się tyczy innych nauk społecznych pedagogika porównawcza czerpie głównie z dorobku oraz metod psychologii, filozofii, socjologii, ekonomii, etnografii itp.
3