dr Agata Cieszewska
Katedra Architektury Krajobrazu
Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, SGGW
Skrzynka kontaktowa: agata_cieszewska@sggw.pl
Tel. 022 59 322 11
Wykład 1
Planowanie turystyki w systemie planowania przestrzennego i społeczno-gospodarczego
1. Planowanie turystyki to rozwój…
Rozwój lokalny polega na takim ukierunkowaniu zmian w jednostce samorządu terytorialnego,
by poprawić: jakość środowiska przestrzennego, poziom życia mieszkańców, wzmocnić lokalne organizacje społeczne i gospodarcze
Planowanie rozwoju obejmuje dwie składowe:
planowanie społeczno-gospodarcze
planowanie przestrzenne
Rozwój społeczno - gospodarczy wskazuje na ogólną tendencję rozwojową różnych poziomów administracji: kraju, województwa, powiatu, gminy
2. Dokumenty planowania rozwoju społeczno - gospodarczego
Zasady prowadzenia polityki rozwoju społeczno gospodarczego obejmuje Ustawa o polityce rozwoju uchwalona 18 października 2006r. Ustawa określa podmioty prowadzące politykę rozwoju, tryb współpracy między nimi, podstawowe instrumenty służące realizacji tej polityki oraz wskazuje źródła ich finansowania - patrz szczegóły
http://www.mrr.gov.pl/aktualnosci/fundusze_europejskie_2007_2013/Strony/sejm_uchwalil_ustawe_polityka_rozwoju.aspx
Wskazano w niej podstawowe dokumenty jako podstawy rozwoju społeczno-gospodarczego:
strategia rozwoju kraju, województw, powiatów, gmin
strategie sektorowe np. Strategia Rozwoju Turystyki kraju, województwa, powiatu
Strategia rozwoju to:
scenariusz przyszłości, do której dążą władze samorządowe
określone sposoby działania, dzięki którym dokona się transformacja sytuacji obecnej na projektowaną
opisuje organizacyjno-finansowy proces dochodzenia do założonych celów
Strategia jest podstawowym dokumentem, którego treść opisuje misję - cel istnienia, wizję - idealistyczną wizję pożądanego stanu w przyszłości, która jest na tyle inspirująca, że wywołuje u ludzi pozytywne emocje, uzyskuje aprobatę otoczenia, które może wspomóc osiągniecie tej wizji cel nadrzędny i cele strategiczne - zawierają rodzaje działań przyczyniających się do realizacji wizji.
Planowanie społeczno-gospodarcze powinno wpływać na lokalny system planistyczny tj kolejno:
- Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju
- Strategia Rozwoju Województwa
- Strategia Rozwoju Gminy (UE namawia, ale w Polsce nie obligatoryjny dokument)
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju
- określa uwarunkowania, cele i kierunki zrównoważonego rozwoju kraju
- organ sporządzający - Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
W zakresie turystyki Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju określa:
Turystyczny potencjał Polskiej przestrzeni
Założenia polityki przestrzennej państwa i jej rola w polityce rozwoju kraju
Zasady kształtowania polskiej przestrzeni
Elementy struktury przestrzennej i systemu osadniczego
Obszary problemowe kraju
Aspekty turystyczne problemy m.in.:
- ograniczanie potencjału wynikające z niedorozwoju lokalnej sieci transportowej
- zagrożenia lasów wynikające z nadmiernej penetracji lasów
Turystyczny potencjał Polskiej przestrzeni:
Gospodarka turystyczna wytwarza 4,6-8 % PKB
Potencjał zależny jest od:
Infrastruktury turystycznej,
Zasobów kulturowych i walorów przyrodniczych
Wykorzystania walorów turystycznych do rozwoju regionu
Elementy ograniczające rozwój turystyki:
warunki klimatyczne
kulturowa peryferyjność
Turystyczny potencjał Polskiej przestrzeni
Niewykorzystywany w wyniku:
- niedostatecznej promocji
- niedostatku bazy turystycznej
Ale i przeceniony potencjał!!!
- upatrywanie rozwoju turystyki w miejscu gdzie faktyczny potencjał jest nikły
3 typy obszarów:
Obszary ze znaczącym turystycznym potencjale przyrodniczym
Obszary ze znaczącym potencjałem kulturowo - historycznym
Obszary dobrze wyposażone w infrastrukturę turystyczną
Źródło: Marek Kozak, Szanse polskich regionów na światowym rynku turystycznym, maszynopis, RCSS, luty 2005.
Przykład strategii rozwoju - Strategia rozwoju gminy Zakopane - aspekty turystyczne
Misja -Zakopane - tatrzańskie centrum międzynarodowej turystyki, kultury i sportu rozwijające się z poszanowaniem dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego.
Wizja - Nowoczesne centrum sportu i turystyki. Centrum kulturalne polskiego i słowackiego Podtatrza, Miasto, w którym minimum 75% mieszkańców jest zadowolonych z dojazdu i komunikacji w mieście. Zakopane laureatem konkursu na najbezpieczniejsze i przyjazne miasto w Polsce. Miasto czyste, przyjemne, o uporządkowanej przestrzeni..
Cele strategiczne:
Wysoka jakość usług turystycznych i promocji miasta.
Zakopane ośrodkiem sportu i rekreacji, z infrastrukturą sportowo-rekreacyjną na wysokim poziomie
Poprawa dostępności komunikacyjnej Zakopanego
i systemu komunikacji wewnątrz miasta
SWOT
Mocne strony:
Wyjątkowe walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające turystyce i uprawianiu sportów.
Pojemna baza noclegowo-gastronomiczna.
Wody geotermalne i inne ekologiczne źródła energii.
Słabe strony:
Słaba zewnętrzna dostępność komunikacyjna do Zakopane i niewłaściwy układ komunikacyjny miasta (drogi zbiorcze, parkingi).
Brak zadowalającej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej jako alternatywy dla Tatr.
Sprzyjające czynniki zewnętrzne - 'szanse'
Światowe tendencje do uprawiania czynnego wypoczynku z wykorzystaniem lokalnych atrakcji.
Niesprzyjające czynniki zewnętrzne - 'zagrożenia'
Atrakcyjność dla Polaków innych ośrodków wypoczynkowych i turystycznych w Polsce i zagranicą.
Najważniejsze zadania - "koła napędowe"
Budowa Parku Wodnego.
Realizacja systemu informacji wizualnej miasta, Podhala i Euroregionu Tatry.
Monitorowanie
Nadzór na realizacją strategii - burmistrz; termin: na bieżąco.
Podjęcie uchwały przez Radę Miasta - zgłoszenie wniosku: burmistrz; termin: lipiec 2004.
Organizacja otwartego spotkania dla mieszkańców nt. stanu realizacji strategii: raz do roku.
Plany zadań
Zadania podzielone są dodatkowo na cele operacyjne - od trzech do pięciu celów operacyjnych w każdym z celów strategicznych.
Plan zadań przedstawiono w formie tabeli zawierającej następujące informacje:
Działanie do wykonania (Co?),
Termin realizacji (Kiedy?),
Odpowiedzialny (Kto?),
Partnerzy (Z kim?),
Koszty (Za ile ?),
Źródło finansowania (Skąd wziąć środki?).
3. Planowanie przestrzenne to:
działania zmierzające do zapewnienia prawidłowego rozwoju poszczególnych obszarów kraju,
sztuka organizowania przestrzeni na potrzeby człowieka, przy uwzględnieniu wzajemnych powiązań poszczególnych regionów, a także nadrzędnych interesów ogólnokrajowych
- Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r
Wskazuje:
zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej,
zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczania terenów na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy
przyjmując ład przestrzenny i zrównoważony rozwój za podstawę tych działań
Planowanie przestrzenne w skali kraju np. lokalizacja nowych sztucznych zbiorników retencyjnych, parków narodowych
Planowanie przestrzenne w skali regionu np. lokalizacja ośrodków turystycznych, ponadlokalnych szlaków turystycznych
Planowanie przestrzenne w skali gminy np. wskazanie lokalizacji zabudowy, letniskowej, lokalnych szlaków turystycznych
Planowanie przestrzenne realizowane przez zespoły specjalistów różnych dziedzin (urbaniści, architekci, geografowie, ekonomiści, ekolodzy i in.)
Pierwszym etapem jest zawsze rozpoznanie warunków środowiska geograficznego
Planowanie przestrzenne dokumenty:
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa:
- określa kierunki polityki przestrzennej województwa
- organ sporządzający - Zarząd Województwa
Uwzględnia ustalenia koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju i ustalenia strategii rozwoju województwa, wskazuje: system obszarów chronionych, w tym obszary ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego,; rozmieszczenie inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, a w szczególności obiektów infrastruktury… turystyki …;
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy (SUiKZPG)
- określenie kierunków polityki przestrzennej gminy
- organ sporządzający Zarząd Gminy
Uwzględnia: Koncepcję przestrzennego zagospodarowania kraju, Plan zagospodarowania przestrzennego województwa, Strategię rozwoju województwa, Strategię rozwoju gminy
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (mpzp)
- określenie przeznaczenia i zasad zagospodarowania terenów
- organ sporządzający Zarząd Gminy
Uwzględnia: Koncepcję przestrzennego zagospodarowania kraju, Plan zagospodarowania przestrzennego województwa, Strategię rozwoju województwa, Strategię rozwoju gminy
Ustawa o planowaniu przestrzennym:
Wskazuje:
zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej,
zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczania terenów na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy
przyjmując ład przestrzenny i zrównoważony rozwój za podstawę tych działań
4. Ład przestrzenny
Ustawa o planowaniu przestrzennym definiuje ład przestrzenny jako „takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne”
Inne definicje ładu - harmonijny porządek, uregulowany układ
definicje porządku - obejmują: regularny układ, plan czegoś; następowanie czegoś po sobie według ustalonej kolejności, hierarchii lub zasady; stan, w którym przestrzegane jest prawo i jest zachowany spokój;
Czynniki ładu przestrzennego:
- odpowiednie rozmieszczenie funkcji np. turystycznej (funkcje terenu w optymalnych miejscach),
- odpowiednie sąsiedztwo funkcji (minimalizacja konfliktów, najwięcej korzyści),
- odpowiednia struktura pionowa (zachowanie proporcji wysokości, zachowanie dominanty),
- odpowiednia struktura pozioma (harmonijna struktura użytkowania, odpowiedni układ
infrastruktury turystycznej - miejsc noclegowych,
parkingów, szlaków, miejsc wypoczynkowych)
Ład przestrzenny a planowanie
Wszystkie decyzje o zagospodarowaniu przestrzeni powinny być zgodne z zasadami ładu przestrzennego..ale….. przykłady wskazują co innego np. Discover the wonders of Poland
http://travelpoland.blox.pl/html
Ład przestrzenny - instrumenty
Warunkiem powstania ładu przestrzennego jest:
zestaw mechanizmów / narzędzi prowadzących do stabilnego, optymalnego stanu
brak mechanizmów / narzędzi - brak możliwości utrzymania pożądanego stanu uporządkowania przestrzeni
Literatura:
Cieszewska A.,2008, Zasady organizacji turystyki i wypoczynku na obszarach leśnych w krajach Unii Europejskiej Zeszyt 19 Studia i Materiały CEPL dostępny na www. http://cepl.sggw.waw.pl/sim/pdf/sim19_pdf/17_Cieszewska.pdf
Żarska B., 2009, Barbara Żarska, Koncepcja zbioru ogólnych zasad planowania turystyki zrównoważonej na obszarach chronionych. Nauka Przyroda Technologie tom 3
Cieszewska A., Giedych R., Wpływ wybranych współczesnych trendów w turystyce i rekreacji na planowanie rozwoju turystyki w gminie (w: ) Funkcjonowanie i rozwój współczesnej turystyki - wybrane zagadnienia - wyslane jako pdf
Dokumenty do zapoznania się:
http://www.mrr.gov.pl/aktualnosci/fundusze_europejskie_2007_2013/Strony/sejm_uchwalil_ustawe_polityka_rozwoju.aspx
http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/informator/npr2/dokumenty%20strategiczne/kpzk.pdf