Cechy gospodarki rynkowej
Przedsiębiorczość
Każdy członek społeczeństwa może podjąć dowolną działalność gospodarczą, jedynym warunkiem jest jej zgodność z prawem. Prawo zapewnia też równość dostępu do rynku wszystkim przedsiębiorcom, nie mają oni także ograniczeń w wyborze lub zmianie profilu działalności. Przedsiębiorca w swoich decyzjach ekonomicznych kieruje się głównie chęcią osiągnięcia możliwie najwyższego zysku, czyli produkuje dobra i usługi przynoszące jak największe przychody, starając się przy tym ponosić jak najmniejsze koszty. Gospodarka rynkowa przekształca ludzkie dążenie do bogacenia się w zdobywanie wielu umiejętności produkcyjnych i usługowych. Jest bodźcem do coraz większej sprawności, aktywności i wynalazczości. Mechanizm działania gospodarki rynkowej polega na tym, że jeśli ktoś zgłasza potrzebę posiadania jakiegoś dobra lub korzystania z jakiejś usługi, to niemal natychmiast znajduje się przedsiębiorca gotów to dobro bądź usługę dostarczyć na rynek.
Własność prywatna
Podstawową formą własności w gospodarce rynkowej jest własność prywatna. Prawo gwarantuje wszystkim obywatelom równą ochronę ich własności. Właściciel ma prawo do swobodnego dysponowania należącą do niego rzeczą i do czerpania korzyści z jej posiadania. Fakt, że zasoby przedsiębiorstw są prywatną własnością, wyzwala w ich właścicielach dążenie do jak najlepszego gospodarowania. Gospodarka centralnie planowana, oparta na własności państwowej, była nieefektywna, a często wręcz prowadziła do marnotrawienia majątku.
Wszyscy przedsiębiorcy działający w gospodarce rynkowej dostarczają swoje produkty na rynek. Tam konsumenci mogą porównać ofertę różnych producentów i zdecydować, które produkty zakupią. Wytwórcy produktów często wybieranych przez konsumentów osiągają zyski, w przeciwieństwie do producentów, których towary nie znajdują nabywców.
Konkurencja
W ten sposób działa mechanizm konkurencji. Przedsiębiorcy dostarczający dobra lub usługi na rynek dbają, by były one jak najbardziej atrakcyjne dla konsumenta. Problemem przedsiębiorcy działającego w gospodarce rynkowej nie jest zaopatrzenie w surowce czy maszyny, jak w systemie nakazowym, lecz sprzedanie wyrobów. Rynkiem kieruje konsument: to on decyduje, jaką ilość i jaki asortyment produktów nabyć.
Obserwujemy na rynku dwa rodzaje konkurencji: cenową i pozacenową. Konkurując o nabywcę cenami, producenci starają się je obniżać, jednak nie mogą tego robić w nieskończoność, ponieważ w pewnym momencie zaczną ponosić straty. Dlatego częściej wykorzystywana jest konkurencja pozacenową polegająca na tym, że dostarczane na rynek produkty różnią się jakością, wyglądem, opakowaniem, są inaczej reklamowane. Ponadto, aby je dostarczyć na rynek w odpowiednich ilościach, w odpowiednim czasie i w odpowiednich miejscach, stosuje się różne metody dystrybucji. Często producenci opracowują określoną strategię dotarcia do wybranego klienta. Służą temu przeprowadzane wcześniej badania rynku. Ważne jest też, czy firma lub produkt są przez konsumenta rozpoznawalne. Producenci starają się tworzyć pozytywny wizerunek swojej firmy, aby przyciąga! on klienta.
Uwolniony system cen
Kolejną cechą gospodarki rynkowej jest system cen odpowiednio ukształtowany przez rynek. Ceny rynkowe stanowią efekt dostosowania ilości dostarczonego na rynek produktu do wielkości zapotrzebowania na ten produkt. System cen spełnia w gospodarce wicie funkcji. Przede wszystkim informuje o tym, co się dzieje w produkcji i na rynku. Umożliwia porównanie dostępnych na rynku produktów. Na cenie opiera się ważny w gospodarce rynkowej rachunek ekonomiczny, rozstrzygający, co i w jakich ilościach produkować i dostarczać na rynek. Od cen towarów i usług zależy poziom dochodów ludności i wielkość zysków przedsiębiorstw - gdy ceny rosną, poziom realnego dochodu ludności maleje, gdyż można za dany dochód kupić mniej produktów; wzrastają koszty utrzymania ludności. Producenci dostarczający na rynek dobra i usługi tańsze wolniej się bogacą od tych, którzy dostarczają towary droższe. Funkcja agregacyjna systemu cen (agregacja oznacza połączenie niejednorodnych części) umożliwia sumowanie różnych dóbr i usług. Dzięki cenom można zatem określić, ile dóbr wyprodukowała cała gospodarka krajowa.
Obecnie w gospodarce czysty mechanizm rynkowy ustalania cen występuje rzadko. W wielu krajach obok cen rynkowych są ceny, w które ingeruje państwo. Państwo może ustalać ceny minimalne na niektóre produkty, na przykład płody rolne. Może również stosować dopłaty do cen, na przykład produktów rolnych