Inwestowanie posiada w zasadzie trzy podstawowe aspekty, które może­my swobodnie określić, (które zależą od nas samych), w celu dobrania naj­bardziej adekwatnego do nich instru­mentu. Pierwszy aspekt jest dosyć pro­zaiczny, a mianowicie ile możemy zain­westować. Wolumen naszych wolnych środków determinuje nie tylko możli­wość wyboru konkretnego instrumen­tu, ale również spodziewany zysk z in­westycji. Oczywiste jest, że im więcej środków posiadamy, tym większe ma­my pole manewru.

Kolejny aspekt, to:, na jaki okres zamierzamy inwestować. Termin inwe­stycji również determinuje wybór in­strumentu. Mówiąc o inwestycji w kon­tekście czasu jej trwania należy mieć na uwadze jej płynność, czyli możli­wość szybkiego wycofania naszych środków z danej inwestycji. Nie wszyst­kie instrumenty są tak samo płynne.

Ostatnim aspektem jest ryzyko ja­kie jesteśmy w stanie ponieść podej­mując daną inwestycję. Pojęcie ryzyka prawie zawsze nierozerwalnie powią­zane jest z pojęciem zysku. Twierdze­nie, że im większe ryzyko, tym większy zysk, prawie w całości przenosi się do inwestycji finansowych. Wszędzie tam gdzie podejmujemy duże ryzyko, mo­żemy liczyć się z dużym zyskiem.

Każdy z poszczególnych instru­mentów można scharakteryzować trze­ma podstawowymi cechami. Są nimi:

płynność, dochód i ryzyko związane z danym instrumentem. Wszystkie one są powiązane ze sobą i można znaleźć pomiędzy nimi pewne zależności. In­westycje obarczone większym ryzykiem są bardziej dochodowe. Z kolei inwe­stycje bardziej płynne są mniej docho­dowe. Dochód z inwestycji jest łatwo mierzalny jeszcze przed rozpoczęciem inwestycji w przypadku instrumentów, w których znamy przyszłą wartość tej inwestycji np. lokaty bankowe, trudniej mierzalny, gdy chcemy zainwestować np. w akcje. Płynność charakteryzuje łatwość zbywania inwestycji po intere­sującej nas cenie. Stosunkowo naj­mniej płynne są inwestycje rzeczowe takie jak np. nieruchomości. Obligacje i lokaty bankowe charakteryzują się natomiast dużym stopniem płynności. Ryzyko w kontekście inwestycji jest po­jęciem dużo bardziej złożonym. Ogól­nie ryzyko można podzielić na kilka ro­dzajów, które dotyczą niektórych in­strumentów w większym, innych w mniejszym stopniu, a jeszcze innych w ogóle nie dotyczą.

Najczęstszym ryzykiem, którego bo­ją się inwestorzy jest ryzyko niedotrzy­mania warunków umowy. W przypadku inwestycji w Obligacje Skarbu Państwa ryzyko takie w ogóle nie istnieje. Innym rodzajem ryzyka, charakterystycznym dla instrumentów w walucie obcej, jest ryzyko kursowe, w przypadku, którego inwestor narażony jest na wahania kur­su waluty, w której zainwestował. Ryzy­ko kursowe jest dobrym przykładem po­zytywnego aspektu ryzyka w inwesty­cjach, w przypadku pozytywnej dla in­westora zmiany kursu. Ryzyko jest, więc niekoniecznie tylko elementem nega­tywnym. Bardziej można mówić o ryzy­ku, jako o elemencie nieprzewidywal­nym, lub przewidywalnym w stopniu ograniczonym. Innym rodzajem ryzyka jest ryzyko płynności, kiedy inwestor ma kłopoty z szybkim zbyciem instrumentu po cenie go satysfakcjonującej. Kolej­nym ryzykiem jest ryzyko inflacji, gdy stopa inflacji jest wyższa od stopy zwro­tu z inwestycji. Jeszcze innym ryzykiem jest ryzyko stopy procentowej, kiedy in­strument został zawarty po stopie stałej, a na rynku następuje niekorzystna dla inwestora zmiana stóp procentowych. Bardzo ważne jest żeby instrument taki był wtedy stosunkowo płynny. Dobrym przykładem działania tego ryzyka, jest praktyka jednego z banków, który przyj­mując od klientów depozyty po stosun­kowo wysokiej w stosunku do rynku sto­pie procentowej, ale na stosunkowo długi termin, zastrzegał sobie w umowie brak możliwości ich zerwania przed końcem trwania. Po pewnym czasie przychodził wzrost stóp procentowych na rynku i oprocentowanie lokaty nie było już takie atrakcyjne, a klient stawał się książkowym przykładem połączenia negatywnego działania ryzyka stopy procentowej i ryzyka płynności. Rodza­jów ryzyka jest dużo więcej. Decydując się na instrument, który obarczony jest większą ilością ryzyka możemy spodzie­wać się większego dochodu, ale równie dobrze możemy zostać dotknięci nega­tywnym skutkiem oddziaływania ryzyka.

Do podstawowych instrumentów, w które możemy inwestować należą:

depozyty złotowe, depozyty walutowe, akcje, obligacje, bony skarbowe, oraz jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych. Powyższe instrumenty można podzielić wg ich wspólnych cech. Depozyty, obligacje i bony skar­bowe są instrumentami wierzycielskimi — jedna strona udziela drugiej stronie kredytu; ta druga strona zobowiązuje się do spłaty tego kredytu w danym ter­minie wraz z odsetkami. Akcje z kolei, są instrumentami własnościowymi. Ist­nieją również instrumenty, w których dwie strony określają przepływy pie­niężne, jakie zaistnieją pomiędzy nimi w przyszłości. Takie instrumenty nazy­wają się instrumentami pochodnymi i są to instrumenty terminowe.

Inwestowanie w depozyty złotów­kowe jest chyba najbardziej popularną formą inwestycji na rynku klienta indy­widualnego. Wszystkie nasze wkłady bankowe są właśnie taką formą inwe­stycji. Duża konkurencja na rynku ban­kowym, daje nam możliwość wyboru gdzie, (w którym banku) chcemy nasz depozyt złożyć. określające ten instrument. Pierwszym z nich jest stopa procentowa — może być stała, lub zmienna, a jej wysokość determinuje wysokość naszego docho­du. W przypadku stopy stałej jesteśmy w stanie wyliczyć ile nasza inwestycja przyniesie nam na koniec okresu.

Drugim czynnikiem jest okres trwa­nia inwestycji. Może on być z góry okre­ślony (np. jeden miesiąc, trzy miesiące), lub może to być tzw. wkład a'vista cha­rakteryzujący się najwyższą płynnością (praktycznie w każdej chwili jest on do naszej dyspozycji bez dodatkowych kosztów). W przypadku depozytów do­chód uzależniony jest od oprocentowa­nia i od okresu kapitalizacji odsetek (jak często bank będzie naliczał nam odsetki od depozytu — np. miesięcznie, kwar­talnie, itd.). Im częstsza kapitalizacja tym lepiej dla nas. Najczęstszym typem ryzyka w przypadku inwestycji w depo­zyty jest ryzyko niedotrzymania warun­ków umowy. Grozi ono w momencie, gdy bank przestaje być wypłacalny. Zwy­kle mniej wiarygodne są małe, nowo­powstałe banki. Oferują one przeważnie nieco wyższe oprocentowanie depozy­tów. Szansę upadku banku silnego kapi­tałowo, dobrze zarządzanego są raczej znikome. Ryzyko niedotrzymania wa­runków umowy w przypadku depozytów bankowych ograniczone jest przez Ban­kowy Fundusz Gwarancyjny, który gwa­rantuje spłatę depozytów do wysokości równowartości l 000 EUR w 100 %, a depozytów do wysokości 11 000 EUR (od l stycznia 2001 r. — 15 000 i w na­stępnych latach sukcesywnie więcej) w 90 %.

W przypadku depozytów waluto­wych dochód uzależniony jest od dwóch czynników: stopy procentowej depozytu i zmiany wartości kursu danej waluty w okresie trwania inwestycji. Tak, więc inwestycje w depozyty waluto­we oprócz ryzyka podobnego do inwe­stycji w depozyty złotówkowe, posiada­ją również ryzyko kursowe. Po zmianie kursu danej waluty oczekiwana stopa dochodu z inwestycji może ulec zmia­nie (in plus lub in minus). Istnieją spo­soby zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym. Służą do tego pewne instru­menty, np. transakcje walutowe typu gdy nie przeprowadzamy często kon­wersji z waluty naszej na obcą i odwrot­nie. Również inwestycja w kilku walu­tach może ograniczyć to ryzyko.

Obligacje są papierami wartościo­wymi poświadczającymi, że emitent obligacji zaciągnął u nabywcy dług i że zobowiązuje się do jego spłaty w okre­ślonym terminie i na określonych zasa­dach wraz z należnymi odsetkami. Naj­ważniejszymi cechami obligacji są: ter­min wykupu, czyli termin, w którym ob­ligacja zostanie wykupiona przez emi-tenta; wartość nominalna — taką war­tość zwróci emitent po upływie okre­ślonego czasu; cena emisyjna — cena, po której obligacja jest sprzedawana pierwszemu nabywcy; oprocentowanie — określa wielkość odsetek. Wyróż­niamy obligacje o stałym oprocentowa­niu, zmiennym oprocentowaniu i tzw. zerokuponowe (odsetki nie są wypła­cane, a zyskiem jest tylko niższa cena od wartości nominalnej). Ze względu na emitenta obligacji wyróżniamy obli­gacje skarbowe (emitowane przez Skarb Państwa), przedsiębiorstw i ko­munalne. W przypadku obligacji także występuje ryzyko niedotrzymania wa­runków. Dotyczy ono przede wszyst­kim obligacji przedsiębiorstw, a w przypadku obligacji skarbowych praktycznie nie istnieje — gwarantuje to Skarb Państwa. Innym ryzykiem jest ryzyko stopy procentowej. Posiada ono dwa aspekty: pozytywny i negatywny. Gdy stopy procentowe na rynku spada­ją, wówczas wartość obligacji rośnie. Kiedy stopy rosną, wówczas jest od­wrotnie. Najbardziej płynne są obliga­cje skarbowe. Obligacje komunalne i przedsiębiorstw są nieco mniej płyn­nymi instrumentami.

Bony skarbowe są bardzo atrakcyj­nym krótkoterminowym instrumentem lokowania nadwyżek finansowych. Są papierami wartościowymi o charakte­rze dyskontowym. Bony skarbowe emi­towane są przez Skarb Państwa i to gwarantuje ich pewność. Dają nieco wyższy dochód niż lokata bankowa, a przy tym są bardzo płynne, istnieje możliwość zbycia bonów w każdej chwili praktycznie bez utraty oprocen­towania. Banki oferują bony skarbowe terze własnościowym, czyli posiadając akcje jesteśmy właścicielami części udziału w kapitale spółki akcyjnej. In­westując w akcje musimy liczyć się z dużym ryzykiem. Jednak tam gdzie mowa jest o dużym ryzyku, tam jest również możliwość osiągnięcia dużego dochodu. Obecnie inwestorzy traktują inwestycje w akcje raczej długotermi­nowo w okresach nawet kilkuletnich.

Alternatywą do powyżej opisa­nych instrumentów jest uczestnictwo w funduszu inwestycyjnym. Fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie zebranych środków. Funduszami inwestycyjnymi zarządza­ją profesjonaliści. Są to ludzie, którzy na inwestowaniu znają się lepiej od przeciętnego Kowalskiego. Inwestu­jąc w dobry fundusz mamy pewność dochodu. Również przy wyborze fun­duszu inwestycyjnego możemy kiero­wać się naszą skłonnością do ryzyka. Wybierając rodzaj funduszu możemy wskazać, w jaki instrument chcemy że­by za nas zainwestowano przede wszystkim, pozostawiając konkretny wybór zarządzającym funduszem. Je­den z funduszy działających na na­szym rynku proponuje następujący skład jego portfeli: Dla Funduszu Zrównoważonego — Akcje 55,2%, Bony skarbowe 21,3%, Obligacje 20,8%, Inne 2,7%. Dla Funduszu Ob­ligacji — Obligacje 69,3%, Bony skar­bowe 25,8%, Inne 4,9%. Dla Fundu­szu Akcji — Akcje 90,4%, Bony skar­bowe 0,1%, Inne 9,4%. Wybierając, więc Fundusz Obligacji możemy spo­dziewać się stabilnego (bez większych wahań) wzrostu wartości jednostki uczestnictwa. Inwestując w Fundusz Akcji wyniki będą ulegać wahaniom, lecz w długim okresie powinny przy­nieść większy wzrost wartości jednost­ki uczestnictwa, niż w przypadku Fun­duszu Obligacji.

---