Przykładowe pytania:

Scharakteryzowanie strategii podatkowej w Polsce?

Scharakteryzowanie zmian w strukturze dochodów finansowych w Polsce

Na czym polega dychotomiczność polityki finansowej (dychotomia (Europa)

(gr. dichotomía od dícha `na dwa' + tomé `cięcie') podział na dwie części; dwudzielność.)

Przesłanki koordynacji polityki fiskalnej i monetarnej

Jakie przesłanki/czynniki kształtują wielkość popytu pieniądza

Przesłanki/przyczyny fiskalizmu

Polityka finansowa to działalność polegająca na realizacji określonych celów za pomocą narzędzi finansowych. Polityka finansowa dzieli się na fiskalną i politykę monetarną. Polityka fiskalna to działalność państwa, które przy wykorzystaniu narzędzi fiskalnych (podatki, wydatki) dąży do realizacji wyznaczonych celów publicznych społecznych i gospodarczych.

Rozróżnienie polityki fiskalnej i monetarnej opiera się na:

1. Odmienne podmioty odpowiedzialne za ich prowadzenie

2. Zróżnicowana odpowiedzialność podmiotów za prowadzenie polityki monetarnej i fiskalnej

3. Odmienne cele operacyjne

4. Odmienne rodzaje stosowanych narzędzi

5. Odmienne oddziaływanie narzędzi polityki monetarnej i fiskalnej na gospodarkę

Polityka fiskalna i monetarna prowadzona jest przez inne podmioty powodem tego podziału jest charakter współczesnego pieniądza (jest to pieniądz państwowy, oparty na przymusie i nie ma technicznych granic jego tworzenia-ilości) Jednym zabezpieczeniem współczesnego pieniądza są towary i usługi które można za niego nabyć, a prowadzona przez państwo polityka finansowa ma sprawiać że takie zabezpieczenie istnieje. Podział ten ma na celu odciążenie rządu, czyli podmiotu odpowiedzialnego za politykę fiskalną od tworzenia/emisji pieniądza tym obszarem ma zająć się bank centralny. NBP ma konstytucyjny zakaz udzielania pożyczek rządowi na bieżące potrzeby, a jego strategicznym celem jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy wspieraniu polityki gospodarczej rządu o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Narzędzia polityki monetarnej oddziaływają na gospodarkę pośrednio ale szybko, natomiast narzędzia polityki fiskalnej oddziaływają bezpośrednio ale z opóźnieniem

Z powodu wspólnych celów te dwa obszary powinny się koordynować na poziomie celów i narzędzi. A podmioty odpowiedzialne za te obszary (rząd i BC) powinny współdziałać.

Uniwersalne cele polityki finansowej:

1. Wzrost gospodarczy (przyrost PKB)

2. zatrudnienie (walka z bezrobociem)

3. stabilizacja gospodarcza

4. wspieranie konkurencyjności gospodarki

5. zachowanie wartości pieniądza (walka z inflacją)

6. bezpieczeństwo wewnętrzne

7. bezpieczeństwo walutowe kraju

Specyficzne cele są to cele uniwersalne ale odniesione do konkretnego kraju i konkretnego czasu dla Polski aktualnie takim cele jest wzrost zatrudnienia.

Inny podział celów:

1. Cel czysto fiskalny- pozyskiwanie dochodów, zaspokajanie popytu państwa na pieniądz przez nakładanie podatków i zaciąganie pożyczek

2. Cele pozafiskalne:

• Promowanie wzrostu gospodarczego

• Łagodzenie niesprawności mechanizmów rynkowych

• Ograniczenie cykliczności procesów gospodarczych (f. Stabilizacyjna)

• Walka z bezrobociem

• Ograniczenie nadmiernego zróżnicowania dochodów

• Walka z nieuczciwą konkurencją

• Ograniczania negatywnych efektów zewnętrznych

Narzędzia polityki fiskalnej

• Podatki

• Opłaty

• Wydatki

• Ulgi

Narzędzia polityki fiskalnej
Makroekonomiczne	Mikroekonomiczne
Dochody budżetu państwa Wydatki budżetu państwa Deficyty i nadwyżki budżetowe Dług publiczny	Podatek Opłata Cło Dotacja (tylko na określone cele) Subwencja Bon skarbowy (krótszy termin niż obligacja) Obligacje skarbowe Poręczenie i gwarancje rządowe, skarbu państwa

Polityka aktywna- państwo prowadzi politykę dyskrecjonalną (uznaniową), aktywnie włącza się do prowadzonej polityki (podniesienie stawek, wydatkowanie środków)

Polityka pasywna narzędzia tej polityki to automatyczne stabilizatory koniunktury uaktywniają się same (progresja podatkowa, zasiłki)

Wzrost gospodarczy (Wzrost gospodarczy, powiększanie się zdolności danego kraju do produkcji dóbr i usług zaspokajających potrzeby.)

PKB produkt krajowy brutto:

1. Wielkość strumieniowa

2. Wielkość mierzona w cenach bieżących

3. Wielkość mierzona w cenach stałych (eliminacja zmiany cen)

4. Wielkość mierzona w globalnym zagregowanym ujęciu w wartościach bezwzględnych

5. PKB jest liczone na głowę mieszkańca (per capita)

Sposoby liczenia PKB

1. Metoda produktu PKB= Wg-Zp

Wg- wartość globalna towarów i usług w danym okresie w danym kraju (suma strumieni wytworzonych)

Zp- zużycie pośrednie wszystko co zostało wytworzone w okresach wcześniejszych np. dla roku 2004 przed rokiem 2004

2. Metoda wydatkowa/sumowania wydatków PKB= C+G+I

C- konsumpcja gospodarstw domowych

G- konsumpcja publiczna/rządu

I- wydatki na inwestycje prywatne i publiczne

3. Metoda wynagrodzenie czynników wytwórczych

PKB= Sb+Pb+Rb+Tp+Us+Uz

Sb- dochody/wynagrodzenie pracowników najemnych brutto

Pb -zyski przedsiębiorców brutto

Rb- zyski rentierów/kapitałowe brutto

Tp- podatki pośrednie

Us- obowiązkowe ubezpieczenia społeczne

Uz- składki na ubezpieczenia zdrowotne

Współczesne państwo jest państwem podatkowym, podatki to większość dochodów państwa (90-95%). Państwo ma do spełnienia następujące funkcje:

• Publiczne (nie można ich realizować za pomocą mechanizmów rynkowych) np. obrona

• Społeczne np. oświata, ochrona zdrowia

• Gospodarcze

• Ekonomiczne- obecnie negowane, państwo nie powinno ingerować w rynek (prywatyzacja)

Popyt na dochody jest zróżnicowany i zależy od doktryny społeczno-ekonomicznej. Wraz z upływem czasu zwiększa się popyt na państwo (popyt ten kształtują czynniki ekstensywne- państwo przejmuje więcej obowiązków społeczno gospodarczych na siebie i intensywne- są związane z rosnącymi kosztami obowiązków które zostały przejęte przez państwo we wcześniejszym okresie np. ochrona zdrowia)

Prawo Adolfa Wagnera o stałych rosnących potrzebach państwa

CZY FISKALIZM JEST POTRZEBNY

Tak fiskalizm jest potrzebny, jest to zjawisko obiektywne, bo państwo jest potrzebne, nie każdy fiskalizm jest akceptowalny. Minimum jest wyznaczane przez funkcje publiczne pełnione przez państwo.

POMIR/OCENA FISKALIZMU:

1. Podejście kwantytatywne/ilościowe (ile płacę)

• Relacja dochodów publicznych do PKB tzw. klin podatkowy

• Relacja między globalnymi wydatkami do PKB

• Kryterium równowagi w budżecie państwa, równowaga w finansach publicznych (general goverment)

• Stawki podatkowe i ich rodzaje (stawki progresywne oznaczają duży fiskalizm)

• Różnica między stawką nominalną a efektywną (1997rok CIT=40%, efektywnie 31%)

• Podejście kwalitatywne/jakościowe (w jaki sposób płacę)

• Stabilność w systemie podatkowym, niestabilność oznacza duży, zły fiskalizm

• Nadmiernie skomplikowany system podatkowy

• Nadmiernie rozbudowany system podatkowy

• Bark jednolitej interpretacji przepisów podatkowych

NOWY KONSERWATYZM FISKALNY wywodzi się z ekonomii klasycznej. Jest elementem ekonomicznej doktryny neoliberalnej. Jego założenia:

• Idea „małego budżetu”- zmniejszenie dochodów i wydatków. Jest to powrót do klasycznej ekonomii- im mniejszy budżet a co za tym idzie im mniejsze państwo tym lepiej, ponieważ państwo jest wielkim marnotrawcą zasobów. Argumenty za ideą małego budżetu:

• Państwo jest marnotrawcą zasobów

• Państwo zakłóca funkcjonowanie mechanizmu rynkowego

• Państwo wypycha (przejmuje środki od prywatnych ludzi/inwestorów) zasoby poza obieg gospodarczy

Syndrom praw nabytych uniemożliwia wprowadzenie małego budżetu, współczesne społeczeństwa nie chcą rezygnować z nabytych praw gwarantowanych przez państwo.

• Równowaga w budżecie (bez deficytów i nadwyżek) Zasada ta jest ideą doktrynerską tzn. nie liczy się z faktami ponieważ dług publiczny i deficyt były narzędziami interwencjonizmu państwowego. Podejście pragmatyczne do tej zasady polega na tym, że kierunkiem jest równowaga, ale nie szybko i nie za wszelką cenę. Głosi że deficyt istnieje ale na bezpiecznym poziomie. Traktat z Mastricht (kryteria zbieżności/konwergencji/wskaźniki z Mastricht) wymaga od państw członkowskich deficytu budżetowego max 3% określając go jako bezpieczny, a dług publiczny na poziomie 60% PKB. Traktat ten przyniósł zdyscyplinowanie w finansach publicznych, ale dopiero w Amsterdamie ustalono sankcje dla krajów nie spełniających warunków. W marcu 2005 roku traktatowi z Mastricht nadano łagodniejsze brzmienie. Postanowiono w większym stopniu uwzględniać skutki przeprowadzanych reform (np. emerytalnej) i cykle koniunkturalne. Przedmiotem równoważenia jest cały sektor publiczny.

Pragmatyczne podejście do zrównoważonego budżetu mówi także o finansowaniu deficytu w sposób nieinflacyjny, deficyt musi być finansowany przez wyemitowany/wykreowany już pieniądz np. sprzedaż obligacji, przychodami z pożyczek i kredytów krajowych i zagranicznych, z nadwyżki z lat ubiegłych (w Polsce wystąpiła tylko jeden raz nadwyżka związana z premią inflacyjną), z przychodów pochodzących z prywatyzacji. W początkowym okresie BC mógł finansować deficyt od 1997 roku bank centralny ma konstytucyjny zakaz finansowania deficytu.

• Ograniczenie długu publicznego powodem długu publicznego jest kumulacja deficytów budżetowych

• Neutralność podatków polega na stwarzaniu przez państwo takich warunków aby uczestnicy rynku (gospodarstwa domowe, przedsiębiorcy) mogli podejmować decyzje tak jak gdyby podatki nie istniały. Jest to utopia. Do neutralności przybliżają:

• Minimalizacja obciążeń podatkowych (koresponduje z konwencją małego budżetu)

• Preferowanie podatków o stawkach stałych

• Preferowanie podatków pośrednich (iluzja fiskalna)

• Eliminacja lub ograniczenie przywilejów podatkowych

• Respektowanie zasady powszechności opodatkowania

• Minimalizacja obciążeń podatkowych od dochodów z kapitału i dochodów przedsiębiorstw

• Skuteczne egzekwowanie podatków

• Racjonalizacja wydatków publicznych Powodem racjonalizacji wydatków jest również konkurencja podatkowa. W nowych krajach UE podatki są niższe niż w starych w związku z tym produkcja chce się przenosić do krajów z niższymi podatkami. Kraje które chcą być konkurencyjne nie mogą zwiększać fiskalizmu lecz muszą modernizować sektor finansów publicznych poprzez:

Decentralizację, ponieważ pieniądze na poziomie mezo/średnim są lepiej wydatkowane

Radykalną poprawę zarządzania. Poprawę zarządzania można uzyskać przez programowanie budżetowe:

Planning-programinng-budgeting system (PPBS)

Metoda kosztów i korzyści

Budżetowanie od zera

Budżet zadaniowy

Deficyt ekonomiczny stanowią: bilans gotówkowy budżetu centralnego, saldo transferów do prywatnego filara systemu emerytalnego, przyznane przez sąd płatności rekompensat dla sfery budżetowej z tytułu inflacji we wczesnych latach dziewięćdziesiątych oraz wpływy z licencji na telefonię komórkową.)

Mówi się o deficycie budżetu, ale mówi się także o deficycie sektora publicznego. I ten deficyt ekonomiczny - to pojęcie całkiem nowe - jest ze względu na nową twórczą metodologię znacznie niższy niż deficyt w rzeczywistości. Od tego rzeczywistego deficytu odejmuje się pewne obciążenia związane z II filarem ubezpieczeniowym. Tym sposobem polepszamy sobie samopoczucie. Jest to fałszowanie rzeczywistości, czyli środek znieczulający.

Poniżej notatki tylko z wykładów

Traktat z Mastricht zawiera 2 grupy kryteriów które kraje chcące należeć do strefy euro muszą spełnić:

1. Fiskalne

• Deficyt jest kategorią strumieniową

• Dług publiczny to kategoria majątkowa

• Monetarne:

• Inflacja- stopa inflacji nie może przekraczać więcej niż o 1,5 pkt procentowego średniej stopy inflacji w trzech krajach UE gdzie jest ona najniższa

• Kurs waluty danego kraju wobec euro musi się mieścić przez co najmniej 2 lata w przedziale +/- 15% wokół stałego kursu parytetowego

• Długoterminowa stopa % (długoterminowych obligacji skarbowych) nie może być wyższa o więcej niż 2 pkt % od średniej z analogicznych stóp % w 3 krajach UE o najniższej inflacji

Fiskalne skutki przystąpienia Polski do UE? - możliwe pytanie:

Polska musiała przygotować program konwergencji/dostosowania. Program zawierał min. następujące założenia: w roku 2007 będzie 3% deficytu (35mld zaplanowane w 2005).

STAN PLITYKI FISKALNEJ W POLSCE

Cechy instytucjonalne polityki fiskalnej, od 1990 zaczęła się ona kształtować:

1. Wyodrębnienie obszaru monetarnego i obszaru fiskalnego - na początku transformacji

2. Nowe zdefiniowanie roli budżetu państwa

3. Wykreowanie instytucji długu publicznego (odpowiedzialność za dług przejął Skarb Państwa)

4. Nowe podejście do źródeł finansowania deficytów budżetowych

5. Powstanie samorządu gminnego (1990)

• Wyodrębnienie dochodów własnych, zwłaszcza podatków lokalnych

• Gwarancja dla finansów gmin

• Wykształcenie się instytucji poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa

• Ustawowe uregulowanie zasad udzielania gwarancji

7. Tworzenie nowoczesnego systemu podatkowego

• Wprowadzenie PIT (1992)

• Wprowadzenie CIT (1992)

• Wprowadzenie VAT (1993)

• Wprowadzenie podatku akcyzowego (1993)

• Harmonizacja systemu podatkowego z UE (głównie harmonizacja podatków pośrednich, dyrektywa UE wskazuje minimalną podstawową stawkę VAT w wysokości 15%)

8. Uchwalenie konstytucji (1997)- wyznaczono limit długu publicznego na poziomie 60% do PKB, BC nie może udzielać pożyczek rządowi. Konstytucja sankcjonuje centralne władztwo finansowe-podatki ustala sejm ustawą. Władze samorządowe mogą zmniejszyć, umorzyć niektóre podatki. Konstytucja stanowi że w ust. Muszą być podane techniki podatkowe (podmiot, przedmiot itd.)

9. Ustawa o finansach publicznych (1999)- wprowadza ostrzejsze niż w konstytucji kryteria bezpieczeństwa finansów publicznych zwane procedurami ostrożnościowymi lub sanacyjnymi. Podstawową oceną stanu finansów jest relacja wartości łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych od produktu krajowego brutto. Wprowadza cztery pasma bezpieczeństwa:

• Relacja jest nie większa niż 50% PKB- finanse bezpieczne

• Relacja jest większa niż 50% a mniejsza niż 55%- RM uchwala projekt ust budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa nie może być wyższa niż analogiczna relacja w roku bieżącym

• Relacja jest większa od 55% a mniejsza od 60%- relacja długu Skarbu Państwa + przewidywane wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez SP do PKB- będzie niższa od zdefiniowanej powyżej relacji

• Relacja jest równa lub większa od 60%- poczynając od 7 dnia od ogłoszenia relacji podmioty sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji. RM najpóźniej w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia relacji przedstawia sejmowi program sanacyjny mający na celu ograniczenie przedmiotowej relacji do poziomu poniżej 60%. W kolejnym roku budżetowym obowiązuje zakaz udzielania nowych poręczeń i gwarancji przez podmioty sektora finansów publicznych. W projekcie ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy nie zawiera się deficytu budżetu państwa, a budżety jednostek samorządów terytorialnych uchwala się nni9e zawierając w nich deficytu.

Polityka fiskalna wykłady i ćwiczenia

1

Wykłady prof. Owsiak Stanisław, ćwiczenia mgr Moździerz Anna

Zaliczenie 26.06.2005 Egzamin 2.07.2005 godz. 10.00

---