Antybiotyki
Tetracykliny
Są to antybiotyki o działaniu bakteriostatycznym, charakteryzujące się bardzo szerokim spektrum przeciwbakteryjnym, aktywne wobec bakterii tlenowych, beztlenowych, atypowych, krętków a także pierwotniaków.
stosowane w:
- terapii empirycznej atypowych zakażeń dróg oddechowych i układu moczowo-płciowego,
- boreliozie (w postaci wczesnej),
- zakażeniach skóry (zwłaszcza w trądziku)
- chorobie wrzodowej (w terapii skojarzonej z innymi lekami).
Tetracyklin nie należy stosować u dzieci poniżej 8 roku życia oraz kobiet ciężarnych i karmiących, ze względu na niekorzystny wpływ na tworzenie zawiązków kostnych i wzrost kości oraz przebarwienie zębów. Tetracykliny mogą również wywoływać nadwrażliwość na światło oraz sprzyjać nadkażeniom Candida.
Preparaty:
Nitroimidazole
Są to związki o aktywności wobec pierwotniaków oraz bakterii beztlenowych.
Nitroimidazole działają bakteriobójczo, stają się aktywne dopiero po wniknięciu do komórki bakteryjnej i redukcji pod wpływem enzymów bakteryjnych. Charakteryzują się znakomitą penetracją do tkanek, w tym również do płynu mózgowo-rdzeniowego i tkanki mózgu. Mimo długoletniego stosowania w lecznictwie, szczepy oporne występują sporadycznie. Do najczęściej stosowanych leków z tej grupy należą metronidazol i tynidazol.
Preparaty:
Metronidazol; Gynalgin; Rozex (Metronidazolum)- w różnorodnych zakażeniach z udziałem beztlenowców. Metronidazol w połączeniu z antybiotykiem aktywnym wobec bakterii tlenowych jest również stosowany w profilaktyce zakażeń chirurgicznych, gdzie spodziewana jest obecność bakterii beztlenowych (jama brzuszna, drogi rodne, głowa, szyja). Metronidazol jest również uznawany za lek z wyboru w terapii rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego o etiologii Clostridium difficile.
Tynidazol (Tinidazolum) - w leczeniu rzęsistkowicy
Chinolony
Są to związki syntetyczne, pochodne chlorochiny. Chinolony działają bakteriobójczo poprzez zahamowanie syntezy bakteryjnego DNA. O ich skuteczności klinicznej decyduje nie tylko stężenie w ognisku zakażenia, ale również czas utrzymywania się stężenia hamującego wzrost bakterii. Poszczególne preparaty różnią się aktywnością w stosunku do poszczególnych grup bakterii. Starsze chinoliny, tj. cyprofloksacyna i ofloksacyna charakteryzują się znakomitą aktywnością wobec pałeczek Gram(-) oraz bakterii atypowych.
Nowe preparaty, takie jak lewofloksacyna i moksyfloksacyna są równie aktywne wobec bakterii Gram(-) i jak Gram(+), w tym również wobec szczepów Streptococcus pneumoniae, także tych opornych na penicylinę.
W czasie leczenia, szybko dochodzi do selekcji szczepów opornych, zwłaszcza wśród gronkowców i Pseudomonas aeruginosa. Szczepy oporne obserwowano również wśród pałeczek Salmonella i dwoinek rzeżączki. Chinolony są na ogół dobrze tolerowane, ale ze względu na stwierdzone u zwierząt doświadczalnych zaburzenia syntezy chrząstki, są zarezerwowane do leczenia dorosłych.
Preparaty:
Cyprofloksacyna - Ciproflaksacin Kabi; Cipronex (Ciproflaksacinum)
Gemifloksacyna
Kwas pipemidynowy
Moksyfloksacyna
Norfloksacyna
Ofloksacyna
Pefloksacyna
Glikopeptydy
Są to związki wielkocząsteczkowe, źle penetrujące do tkanek i narządów (dotyczy to także płynu mózgowo-rdzeniowego). Są wybiórczo aktywne wobec tlenowych ziarenkowców Gram(+) oraz niektórych beztlenowców. Działanie bakteriobójcze jest wynikiem zahamowania syntezy ściany komórkowej bakterii. Są stosowane w leczeniu zakażeń wywoływanych przez ziarenkowce Gram(+) u pacjentów uczulonych na β-laktamy oraz w sytuacjach, gdy szczep odpowiedzialny za zakażenie jest oporny na penicyliny i cefalosporyny. Glikopeptydy
- do leczenia szpitalnego ciężkich zakażeń (również uogólnionych) wywoływanych przez Enterococcus, metycylinooporne szczepy gronkowców złocistych (MRSA) lub skórnych, -
- szczepy Streptococcus pneumoniae wysoce oporne na penicylinę,
- do terapii ciężkich postaci rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego nie odpowiadających na metronidazol.
Należą do tzw. „antybiotyków ostatniej szansy”, dlatego też muszą być stosowane bardzo rozważnie.
Preparaty:
Wankomycyna - Edicin (Vancomycinum)
Teikoplanina
Aminoglikozydy
Prototypowym antybiotykiem w tej grupie jest streptomycyna. Najczęściej stosuje się : gentamycynę, tobramycynę netylmycynę i amikacynę. Wszystkie aminoglikozydy mają identyczne spektrum aktywności, obejmujące przede wszystkim tlenowe pałeczki Gram(-). Niewielka aktywność wobec ziarenkowców Gram(+) sprawia, że aminoglikozydy muszą być zazwyczaj kojarzone z innymi antybiotykami, najczęściej β-laktamami. Aminoglikozydy są związkami niskocząsteczkowymi, o aktywności bakteriobójczej. Mechanizm działania polega na zahamowaniu syntezy białka w komórce bakteryjnej. Aktywność bakteriobójcza tych antybiotyków zależy od ich stężenia w ognisku zakażenia. Połączenie aminoglikozydu z β-laktamem daje efekt addycyjny lub synergistyczny. Skojarzenie to ma na celu: spotęgowanie działania bakteriobójczego wobec ziarenkowców Gram(+), zmniejszenie częstości selekcji szczepów opornych oraz zwiększenie aktywności przeciwbakteryjnej wobec bakterii Gram(-). Aminoglikozydy rzadziej niż inne antybiotyki indukują oporność wśród bakterii. Najbardziej oporna na działanie enzymów bakteryjnych jest amikacyna, dlatego też w środowisku szpitalnym odsetek szczepów opornych na ten antybiotyk jest niewielki. Aminoglikozydy wywierają tzw. efekt poantybiotykowy, co oznacza, że wzrost bakterii jest zahamowany nawet wtedy, gdy stężenie leku w ognisku zakażenia spada poniżej wartości najniższego stężenia hamującego (MIC).
Aminoglikozydy nie mogą być mieszane z β-laktamami w tym samym roztworze, ponieważ ulegają inaktywacji, dlatego też terapia skojarzona wymaga oddzielnego podawania obu leków w odstępie 20-30 minut.
Aminoglikozydy mogą działać oto- i nefrotoksycznie. Działanie to zależy od całkowitej dawki antybiotyku podanej pacjentowi. Nie należy powtarzać terapii aminoglikozydem w krótkim odstępie czasu.
Preparaty:
Amikacyna
Gentamycyna - Bedicort G; Belogent; Dexamytrex; Diprogenta; Gentamicin (Gentamicinum)
Neomycyna - Tribiotic (Bacitracinum, Neomycinum)
Netylmycyna
Streptomycyna
Tobramycyna
Makrolidy
Są antybiotykami bakteriostatycznymi, ich mechanizm działania polega na zahamowaniu syntezy białek w komórce bakteryjnej. Są lekami z wyboru w terapii zakażeń układu oddechowego oraz antybiotykami alternatywnymi do tetracyklin w leczeniu zakażeń Chlamydia sp. Charakteryzują się doskonałą penetracją do wnętrza komórek, dlatego też są bardzo aktywne wobec patogenów wewnątrzkomórkowych. W terapii niektórych zakażeń (głównie dróg oddechowych) są stosowane alternatywnie do antybiotyków β-laktamowych (penicylin i cefalosporyn).
Jeden z nowych makrolidów - klarytromycyna, jest stosowany w terapii skojarzonej choroby wrzodowej.
Prototypowym antybiotykiem w tej grupie jest erytromycyna, z której uzyskano wiele pochodnych, takich jak m.in. roksytromycyna, klarytromycyna i azytromycyna. Są to preparaty półsyntetyczne, które w porównaniu z erytromycyną wykazują lepsze właściwości farmakokinetyczne, wymagają rzadszego dawkowania i wywołują mniej działań niepożądanych. Wszystkie preparaty mają identyczne spektrum działania, ale różnią się aktywnością wobec poszczególnych gatunków bakterii.
Makrolidy znacznie szybciej niż β-laktamy selekcjonują oporne szczepy bakterii. Szczególne właściwości selekcyjne mają preparaty o bardzo długim okresie biologicznego półtrwania (azytromycyna). Oporność na makrolidy ma charakter krzyżowy w obrębie grupy (szczep oporny na określony preparat makrolidowy jest równocześnie oporny na wszystkie inne makrolidy).Szczepy oporne na makrolidy często wykazują również oporność na antybiotyki z innych grup np. penicyliny, cefalosporyny, tetracykliny i trimetoprim/sulfametoksazol.
Makrolidy obok aktywności przeciwbakteryjnej wykazują również działanie przeciwzapalne. Należą do grupy najbardziej bezpiecznych antybiotyków. Najczęstszym objawem niepożądanym jest biegunka, występująca głównie w czasie leczenia erytromycyną.
Preparaty:
Azytromycyna
Erytromycyna
Klarytromycyna
Roksytromycyna
Spiromycyna
β-laktamy
Jest to bardzo szeroka grupa antybiotyków, do której należą: penicyliny, cefalosporyny, monobaktamy, karbapenemy i inhibitory β-laktamaz. Wszystkie działają podobnie, hamując syntezę ściany komórkowej bakterii (działanie bakteriobójcze). Ich aktywność przeciwbakteryjna oraz skuteczność terapeutyczna zależą od czasu utrzymywania się antybiotyku w surowicy w stężeniu przekraczającym wartość minimalnego stężenia hamującego (MIC) wzrost bakterii wywołujących zakażenie. Największą wadą β-laktamów jest wrażliwość na działanie β-laktamaz, enzymów bakteryjnych, które rozkładają cząsteczkę antybiotyku i w ten sposób ją inaktywują. Aby temu zapobiec, niektóre preparaty łączy się z inhibitorami β-laktamaz (takimi jak np. kwas klawulanowy, tazobaktam, sulbaktam).
Penicyliny
Poszczególne penicyliny różnią spektrum i aktywnością przeciwbakteryjną.
Penicyliny o wąskim spektrum:
Penicylina benzylowa (G)
Penicylina fenoksymetylowa
Penicyliny przeciwgronkowcowe:
Kloksacylina
Penicyliny szerokowachlarzowe aktywne wobec bakterii Gram(+), Gram(-) i beztlenowców:
Ampicylina - Ampicillin TZF (Ampicyllinum)
Amoksycylina - Amoksiklav; Taromentin; Forcid; Augmentin (amoxicilinum + Acidum clovulanicum)
Karbenicylina
Tykarcylina
Mezlocylina
Azlocylina
Piperacylina - Piperacilin/Tazobactam Teva
Penicyliny należą do najbezpieczniejszych i najlepiej tolerowanych antybiotyków
Cefalosporyny
dzielą się na cztery generacje, które różnią się spektrum przeciwbakteryjnym, wrażliwością na działanie β-laktamaz oraz właściwościami farmakokinetycznymi / farmakodynamicznymi. Bez względu na generację, cefalosporyny są nieaktywne wobec gronkowców opornych na metycylinę, szczepów Enterococcus, pałeczek Listeria monocytogenes i beztlenowców (wyjątek: cefoksytyna i cefotetan). w kolejnych generacjach proporcje te ulegają odwróceniu - rośnie aktywność wobec pałeczek Gram(-) i spada - wobec ziarenkowców Gram(+). Cefalosporyny, obok penicylin należą do najczęściej stosowanych antybiotyków zarówno w lecznictwie otwartym (zakażenia dróg oddechowych, układu moczowego i skóry), jak i zamkniętym.
I generacja: nie penetrują do płynu mózgowo-rdzeniowego, w związku z czym nie mogą być stosowane w leczeniu zakażeń ośrodkowego układu nerwowego. ). Mają najlepszą aktywność wobec ziarenkowców Gram(+) i stosunkowo słabą wobec tlenowych pałeczek Gram(-)
Cefaleksyna
Cefadroksyl
Cefradyna
W kolejnych generacjach proporcje te ulegają odwróceniu - rośnie aktywność wobec pałeczek Gram(-) i spada - wobec ziarenkowców Gram(+).
II generacja:
Cefaklor
Cefamandol
Cefuroksym - Cefuroxim; Biofuroksym; Bioracef; Zinacef;
Cefoksytyna
Cefprozil
III generacja:
Cefotaksym - Tarcefoksym
Cefetamet
Cefiksym
Cefodyzym
Cefoperazon
Cefpodoksym
Cefsulodyna
Ceftazydym - Fortum;
Ceftibuten
Ceftyzoksym
IV generacja:
Cefepim
Cefpirom
Karbapenemy
Są to antybiotyki β-laktamowe o bardzo szerokim spektrum aktywności obejmującym niemal wszystkie bakterie tlenowe i beztlenowe. Są stosowane w:
- terapii empirycznej ciężkich zakażeń takich jak: posocznica, zapalenie płuc
- u pacjentów sztucznie wentylowanych,
- gorączka u chorych z leukopenią,
- pooperacyjne powikłania septyczne.
Mogą być kojarzone z aminoglikozydami, w celu zmniejszenia ryzyka selekcji szczepów opornych.
Preparaty:
Imipenem
Meropenem - Meronem (Meropenemum)
Monobaktamy
Jedynym dostępnym antybiotykiem z tej grupy jest aztreonam. Jest to preparat β-laktamowy aktywny wobec tlenowych bakterii Gram(-) (jego spektrum aktywności przypomina aminoglikozydy).
Linkozamidy
Są to antybiotyki bakteriostatyczne, ich mechanizm działania polega na hamowaniu syntezy białek w komórce bakteryjnej. Pod względem spektrum aktywności i właściwości farmakokinetycznych / farmakodynamicznych przypominają makrolidy. Ich największą zaletą jest dobra aktywność wobec bakterii beztlenowych. Niestety wśród niektórych gatunków, zwłaszcza pałeczek z rodzaju Bactetroides pojawiły się znaczne odsetki szczepów opornych. Linkozamidy nie penetrują do płynu mózgowo-rdzeniowego, w związku z czym nie mogą być stosowane w leczeniu zakażeń ośrodkowego układu nerwowego. Dość silnie zaburzają florę fizjologiczną przewodu pokarmowego, co może prowadzić do rzekomobłoniatego zapalenia jelita grubego.
Preparaty:
Linkomycyna
Klindamycyna - Klimicin (Clindamycinum)
Leki przeciwgrzybiczne
leki triazolowe - flumycon (Fluconazolum)