NAJCZĘSTSZE ZŁAMANIA

- kręgi- często bezobjawowo

- szyjka kości udowej- najgroźniejsza w wieku starszym

- dalsza nasada kości przedramienia

- szyjka kości ramiennej

- żebra

PROFILAKTYKA

- urozmaicenie aktywności fizycznej i budowanie szczytowej masy

- zaprzestanie picia alkoholu, kawy i palenia papierosów

- codzienne spożywanie wapnia w granicach 1200 mg i 800 j. witamina D

- eliminacja przyczyn wypadków

- dotyczy głównie: osób narażonych, z osteoporozą (T- score pomiędzy -1,0 a -2,5), z udziałem jednego lub więcej czynników ryzyka, szczególnie z przyspieszoną przebudową kości

METODY LECZENIA

- farmakologiczne

- dieta- zależnie od tolerancji spożywanie mleka, jedzenie serów, UNIKAMY kawy, mocnej herbaty, alkoholu, pokarmów bogato sodowych- wędliny, konserwy rybne

- ćwiczenia fizyczne

ZASADY LECZENIA

- leczenie i zapobieganie obowiązuje do końca życia

- kontrola skuteczności leczenia- BMD nie częściej niż co 12 miesięcy, wskaźnik przebudowy- co 3-6 miesięcy

CELE REHABILITACJI W ORTOPEDII

• Maksymalne zwolnienie utraty masy kostnej związanej z okresem przekwitania i starzenia się

• Zachowanie prawidłowych schematów ruchowych

• Utrzymanie lub zwiększenie zakresu ruchu w stawach

• Zachowanie prawidłowej siły mięśniowej

• Poprawa koordynacji ruchowej i równowagi

• Zapobieganie wtórnym zmianom zwyrodnieniowym w obrębie narządu ruchu

• Utrzymanie prawidłowej postawy ciała lub poprawa wadliwej

• Zniesienie lub zmniejszenie bólu towarzyszącego osteoporozie

• Zapobieganie upadkom

• Poprawa sprawności fizycznej

• Zwiększenie samodzielności

• Poprawa komfortu psychicznego i wyższa samoocena chorego

ĆWICZENIA

• Izometryczne

• Czynne

• Czynne z oporem

• Wytrzymałościowe

• Równoważne

• Prawidłowej postawy

INNE FORMY AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ W OSTEOPOROZIE

- aerobik i step aerobik

- taniec

- turystyka górska

- jazda na rowerze

- jogging

- gry zespołowe

- spacery

ZASADY W UKŁADANIU ĆWICZEŃ

• Każda sesja 5 minut rozgrzewki+ ćwiczenia+ 5 minut relaksu

• Wzmacniając mięśnie grzbietu wykorzystujemy ćwiczenia ekscentryczne w płaszczyźnie strzałkowej (eliminacja zgięcia)

• Ćwiczymy codziennie przez co najmniej 20 minut aby przedłużyć pożądany efekt

• Ćwiczenia grupowe motywują i mobilizują pacjentki

• Pacjent ma prawo i powinien wybrać formę aktywności fizycznej wg własnych upodobań, gdyż tylko wówczas będzie ona przynosiła oczekiwane efekty

• OSTEOPENIA- ćwiczenia w obciążeniu ciężarem ciała z naciskiem osiowym na kości, ćwiczenia z oporem z taśmą, ciężarkami, piłką, woreczkami w pozycji stojącej, aerobik

• OSTEOPOROZA- pozycje izolowane- leżenie, siad, klęk z taśmą, piłką, woreczkami, ale w pozycjach niskich. Ćwiczenia w wodzie w zaawansowanej postaci powoduje odciążenie, ćwiczenia rozciągające, wzmacniające, elongacyjne

ZMIANY ZWYRODNIENIOWE KRĘGOSŁUPA LĘDŻWIOWEGO

• w 90% przyczyną bólów kręgosłupa są zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa i wypadniecie krążka międzykręgowego

• zaczynają się od degeneracji krążka

• zespoły bólowe kręgosłupa dotyczą głównie odcinka szyjnego i lędźwiowego

• podstawowym objawem jest ból, deformacje kręgosłupa i ubytki neurologiczne

• w odcinku piersiowym najrzadziej ze względu na istnienie połączeń trzonów z żebrami, dachówkowatemu nakładaniu się na siebie wyrostków

CZYNNIKI ETIOLOGICZNE

• wady wrodzone

• guzy (przerzuty z raka sutka)

• urazy (bóle przeciążeniowe, złamania kompensyjne)

• choroby metaboliczne (osteoporoza)

• choroby zapalne (ZZSK)

• zmiany zwyrodnieniowe (dyskopatie)

• infekcje (grużlica)

• schorzenia naczyniowe (tętniak aorty brzusznej)

• przyczyny mechaniczne (niestabilność, skolioza, hiperlordoza)

• bóle „funkcjonalne” i symulowane

• bóle krzyża najczęściej spowodowane są niewydolnością tkanek miękkich a ich początek jest na ogół wywołany urazem mechanicznym

PODZIAŁ ZESPOŁÓW BÓLOWYCH

miejscowy zespół bólowy

• lumbago (postać ostra)

• lumbalgia (postać przewlekła)

korzeniowy zespół bólowy

• femoralgia (zespół górny L1-L4)

• ischialgia (zespół dolny L4-S2)

zespół rzekomokorzeniowy (facettensyndroma) bóle promieniujące ze stawów, więzadeł kręgosłupa lędźwiowego do KK bez przyporządkowania segmentarnego

zespół ogona końskiego- zespół poprzecznego uszkodzenia w odcinku L-S

DIAGNOSTYKA

- radiogramy A-P i boczne

- MRI

- CT i CT z myelografi

- PET (pozytronowa emisja tomografii)

- scyntygrafia

- desyntemetria

- blokady stawów międzykręgowych

CHARAKTERYSTYKA BÓLI KRZYŻA

• sztywność poranna może występować w bólach krzyża pochodzenia krążkowego jak i w ZZSK /w ZZSK dłużej trwa i jest silniej zaznaczona/

• bóle krzyża o dużym nasileniu w nocy, które maleją po zażyciu aspiryny mogą świadczyć o obecności guza łagodnego /osteoma osteoides/

• ból występujący podczas stania lub chodzenia jest częstszy przy zwężeniu kanału kręgowego

• ból w stałej pozycji ustępujący podczas ruchu, może świadczyć o przepuklinie krążka międzykręgowego

• ponad 80% problemów ustępuje spontanicznie w ciągu 6 tygodni od ich wystąpienia

• utrzymujący się dłużej ból, nie mogący potwierdzić radiologicznie jest przypuszczalnie związany z uszkodzeniem krążka międzykręgowego lub powierzchni stawów międzykręgowych

BADANIE KLINICZNE

• oglądanie

• ocena ruchomości kręgosłupa

• lokalizacja bólu i jego powikłania

• leżenie na plecach- objaw Laseq`a

• badanie stawów krzyżowo- biodrowych (3)

• pomiary linijne

• pomiar tętna na obwodzie

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA KRĄŻKÓW MIĘDZYKRĘGOWYCH

• na początku zwyrodnienie krążka występuje odwodnienie jądra miażdżystego (zmniejsza swoją objętość, powstają szczeliny, przemieszczają się, fragmentacja)

• pierścień włóknisty pęka koncentrycznie i promieniście a przez szczeliny przemieszczają się fragmenty degeneracyjne jądra miażdżystego

• OBJAWY- rzadko przed 15 i po 60 rokiem życia, w 95% uszkodzenie dotyczy L4 lub L5 lub obu naraz, najczęściej przemieszcza się tylno- bocznie, najrzadziej do przodu

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA TRZONÓW

• Sklerotyzacja brzegu kręgów jest odpowiednia warstwy podchrzestnej kości na zmiany zwyrodnieniowe krążka międzykręgowego

• Pojawienie się deficytów kręgów- klinowate, rybie, płaskie

• Powstawanie osteofitów na krawędziach trzonów

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW

• Może być pierwotna, jednak większość rozwija się w wyniku choroby zwyrodnieniowej krążka międzykręgowego

• Jej przebieg jest analogiczmny do artroz dużych stawów obwodowych

POWIKŁANIA ZAAWANSOWANYCH ZMIAN

• Przepukliny krążka międzykręgowego

• Kręgozmyk

• Zwężenie krążka kręgowego

PROFILAKTYKA- LECZENIE

• Odpowiednia edukacja na poziomie szkolnym, stosowanie zasad ergonomii w szkole, domu, pracy „szkoły pleców”

• Leczenie zachowawcze

• Leczenie operacyjne- wycięcie dysku, zastąpienie, rozszerzenie kanału, repozycja ześlizgu, usunięcie zmian wewnątrzkanałowych, spondylodeza lub alternatywna protezoplastyka całego krążka

WSKAZANIA DO LECZENIA OPERACYJNEGO

• Ucisk na struktury nerwowe (dekompensacja)

• Niestabilność kręgosłupa (stabilizacja)

• Niektóre typy deformacji kręgosłupa (korekcja)

• Ostatecznym wskazaniem do interwencji chirurgicznej jest bezwzględna korelacja obrazu klinicznego i testów neurologicznych i badania obrazowego (od 1 do 10 wymaga leczenia operacyjnego)

Leczenie zachowawcze

- profilaktyka

- edukacja pacjenta

- specjalistyczne ćwiczenia

- masaż i wyciąg ???? (tam gdzie jest stabilność nie masować)

- fizykoterapia

- znieczulenie miejscowe

- gorsety ortopedyczne

- leczenie spoczynkowe

Leczenie zachowawcze algorytm postępowania

- leczenie spoczynkowe

- farmakoterapia

- fizykoterapia

- kineza

- edukacja pacjenta

- kontynuacja ćwiczeń w domu

- zaopatrzenie ortopedyczne

- leczenie zachowawcze wspomagane

Fizykoterapia celem jej jest:

1. zmniejszenie dolegliwości bólowych

2. zmniejszenie odczynu zapalnego

3. zmniejszenie napięcia mięśniowego

Stosowanie fizykoterapia zależne jest od rodzaju schorzenia kręgosłupa :

- typu dolegliwości bólowych

- zabiegów…………………….

- laser

- elektroterapia- galwanizacja anodowa

- jonoforeza

- interferencja

- tensy, dd

Przeciwwskazania

- notatki fizykoterapia

Kineza leczenie ruchem

Leczeniem w leczeniu bólów krzyża

- przerwanie błędnego koła bólu prze zmniejszenie odruchowo wzmożonego napięcia mięśni przykręgosłupowych i poprawy stabilności odcinaka lędźwiowego odcinak kręgosłupa przez wzmocnienie tłoczni brzusznej oraz przywrócenie równowagi mięśniowej i zapobieganie nawrotom dolegliwości.

- zjawisko tłoczni wykorzystuje się do stabilizacji i ochrony odcinak lędźwiowego kręgosłupa w czasie ruchów i dźwigania

- zwiększenie siły i stabilności tłoczni brzusznej uzyskuje się głównie poprzez ćwiczeni mięśni prostego i skośnych brzucha

Zasady stosowania kinezy w bolach krzyża

- sposób i rodzaj kinezy powinien być indywidualnie dobrany do pacjenta

- dobór ćwiczeń i ich dawkowanie zależy od

a) przyczyny i obrazu klinicznego choroby kręgosłupa

b) charakteru dolegliwości bólowych

c) wydolności krążeniowo oddechowej

d) współistnienia innych chorób

e) przygotowanie ogólnokondycyjne i w wieku chorego

ćwiczenia nie mogą powodować bólu!!!!!

- ćwiczenie w okresie ostrym i podostrym powinny być wykonywane pod nadzorem terapeuta

- w okresie przewlekłym ćw. grupowe lub indywidualne w warunkach domowych

- fizjoterapeuta dobiera tak ćw. aby mobilizować wszystkie struktury stawowe, mięśniowe i więzadłowe wpływające na funkcję i stan kręgosłupa.

Metody tradycyjne

Okres ostry

- pozycje antyalgiczne np. pozycja Perlscha

- leczenie farmakologiczne

- leczenie fizykoterapia

- blokady około kręgosłupowe i około korzeniowe

- delikatne ćw. głownie ćw. izometryczne które są wykrywane pod koniec tego okresu

Okres podostry

- pozycje izolowane do ćw.

- ćw. w pozycji strzałkowej w przód i czołowej

- zmniejszanie lordozy lędźwiowej

- ćw. rozciągające mięśnie kulszowo-goleniowe i mięsnie grzbietu

- ćw. wzmacniające mm grzbiet , brzucha i pośladków

- ćw. relaksacyjne mm grzbietu

- fizykoterapia

Okres przewlekły

- pomijać pozycje izolowane

- ćw. we wszystkich płaszczyznach

- rozciąganie mm kulszowe-goleniowych i wybranych mm grzbietu

- ćw. wzmacniające m brzucha, grzbietu i pośladkowe

- fizykoterapia

- uprawianie sportu rekreacyjnie -przeciwwskazane jest pływanie delfinem i żabką oraz uprawianie sportu gdzie jest wstrząsanie

- masaż klasyczny

Wiktor Denga ,,Ortopedia i rehabilitacja” Witold Maruniak, Andrzej Szulc t. 2 roz. - ,, Amputacja kończyn” str 505 do 547zajrzeć do książki Kramera i zobaczyć zespoły korzeniowe

---