BIZNES I KULTURA W PERSPEKTYWIE GLOBALNEJ

WPROWADZENIE: SPECYFIKA WYKŁADU I BLOKI PROBLEMOWE

Specyfika i główne cele wykładu

Bloki problemowe:

1. Globalizacja ekonomiczna i globalny kontekst korporacji wielonarodowych - charakterystyka ogólna i analiza porównawcza (część I i II)

2. Jak działa globalny biznes - reguły i strategie globalnych korporacji

3. E-biznes - strategie sukcesu w gospodarce internetowej

4. Kultura i struktura organizacyjna korporacji wielonarodowych

5. Przywództwo i władza w korporacjach

6. Problem odpowiedzialności korporacji wielonarodowych za przestrzeganie i promocję praw człowieka

7. Etyka gospodarcza i etykieta biznesu

8. Biznes i kultura - model japoński i koreański

9. Wschodnioazjatycki sposób prowadzenia interesów: Chiny

10. Ekonomia islamska - alternatywa dla gospodarki światowej?

11. Tradycja żydowska (Tora i Talmud) wobec ekonomicznych wyzwań współczesności

Wykład 1:

GLOBALNY BIZNES - CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA I ANALIZA PORÓWNAWCZA (część I)

Problematyka wykładu:

1. Polityczne, ekonomiczne i technologiczne uwarunkowania globalnego biznesu: dwie fale globalizacji - krótki rys historyczny

2. Globalna obecność korporacji wielonarodowych i jej znaczenie

3. Główne przejawy uniezależnienia się korporacji wielonarodowych od państw

4. Potencjały korporacji i środki, jakimi dysponują

5. 100 najbogatszych ludzi świata

1. Polityczne, ekonomiczne i technologiczne uwarunkowania globalnego biznesu

W historii gospodarczej świata, okresy pogłębiania się tendencji globalizacyjnych i ich hamowania były uwarunkowane:

• wewnętrzną i międzynarodową polityką poszczególnych państw

• poziomem aktywności ekonomicznej przedsiębiorstw międzynarodowych

Dwie fale globalizacji ekonomicznej:

• pierwsza miała miejsce na przełomie wieku XIX i XX (1870-1914)

• druga w II połowie XX wieku i jeszcze się nie zakończyła

Przełom XIX i XX wieku w gospodarce światowej charakteryzował się:

• znacznym zwiększeniem swobody przepływu towarów (w latach 1870-1914 udział eksportu w światowym dochodzie podwoił się), czego symbolem była era wolnego handlu

• ogromnym wzrostem przepływu ludzi i kapitału

• rozwojem działalności przedsiębiorstw na wielką skalę (handel i inwestycje bezpośrednie)

(Źródło: R. Cameron, Historia gospodarcza świata, KiW, Warszawa 1999, s. 331nn.)

Zwiększenie aktywności przedsiębiorstw na rynkach międzynarodowych było wynikiem polityki gospodarczej poszczególnych państw, sprzyjającej:

• koncentracji kapitału i tworzeniu wielkich organizmów gospodarczych

• postępowi technicznemu i doskonaleniu metod produkcji, które skłaniały przedsiębiorstwa do podejmowania działalności zagranicznej

Czynniki niesprzyjające:

• wysokie koszty transportu

• bariery w postaci wysokich ceł

• chęć zapewnienia dostępu do surowców

Zwiększenie międzynarodowej aktywności przedsiębiorstw doprowadziło do wzrostu powiązań i zależności gospodarczych pomiędzy państwami, co uznano z przejaw globalizacji

(Źródło: M. Ghertman, M. Allen, An Introduction to the Multinationals, St. Martin Press, New York 1984, s. 7nn.)

Pierwsza połowa XX wieku - niekorzystny splot uwarunkowań politycznych i ekonomicznych spowodował gwałtowny spadek aktywności gospodarczej przedsiębiorstw międzynarodowych:

• I i II wojna światowa (zahamowanie rozwoju wielu krajów)

• Powrót poszczególnych krajów do polityki protekcjonistycznej

• Kryzysy gospodarcze w krajach uprzemysłowionych

Proces integrowania gospodarek zastąpiony został przez działania protekcjonistyczne: ,,Poszczególne kraje odgrodziły się od siebie protekcjonistycznymi barierami utrudniającymi przepływ towarów, kapitałów i ludności''

(A. Gwiazda, Globalizacja i regionalizacja gospodarki światowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1998, s. 31-33)

Po zakończeniu II wojny światowej zmiana uwarunkowań politycznych i gospodarczych spowodowała ponowne zwiększenie aktywności przedsiębiorstw międzynarodowych. Miała ona jednak charakter niesymetryczny:

• zaraz po wojnie oraz w latach 50-tych rynki międzynarodowe zostały opanowane przez przedsiębiorstwa amerykańskie

• w latach 60-tych i 70-tych zaczęły do nich dołączać firmy z Europy Zachodniej i Japonii

Jakościowa zmiana nastąpiła dopiero w latach 90 w wyniku głębokich przemian politycznych, gospodarczych, społecznych i technologicznych

Czynniki sprzyjające:

• dość stabilna sytuacja polityczna na światowej scenie politycznej po zakończeniu zimnej wojny

• dalsza liberalizacja gospodarcza inicjowana i promowana przez kraje najwyżej rozwinięte (zapewnienie swobodnego przepływu towarów, kapitałów, ludzi i technologii) oraz wspierana przez instytucje międzynarodowe: Światową Organizację Handlu (WTO), Bank Światowy (WB), Światowe Forum Gospodarcze (WEF)

• uzyskanie dostępu do nowych rynków, związane z procesem transformacji ustrojowej i gospodarczej byłych krajów Bloku Wschodniego)

• dynamiczny rozwój gospodarki światowej stymulowany w znacznym stopniu dobrą koniunkturą gospodarczą w Stanach Zjednoczonych

• nowa rewolucja technologiczna (telekomunikacyjna i informatyczna), która w sposób zasadniczy zwiększyła możliwości działania różnych podmiotów w skali międzynarodowej

Przemiany te zaowocowały wzrostem aktywności zagranicznej przedsiębiorstw i zwiększeniem przepływów handlowych i kapitałowych na niespotykaną dotąd skalę

W okresie 1990-2000 średnia roczna wartość inwestycji wynosiła prawie 500 mld dolarów

Wykres 1. Wartość światowych przepływów inwestycyjnych w latach 90 (w mld USD)

Źródło: UNCTAD, World Investment Report 2001, s. 303

(http://www.unctad.org)

Rezultatem tej sytuacji było zwiększenie skumulowanej wartości zagranicznych inwestycji bezpośrednich w skali całego świata

z 1,7 biliona dolarów w 1990 r. do 6,6 bilionów w roku 2001

(Źródło: UNCTAD - Konferencja Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju, World Investment Report 2002, Nowy York, Genewa 2002, s. xv.)

Druga fala globalizacji objęła swym zasięgiem prawie wszystkie, choć w nierównym stopniu, kraje świata i dotyczy nie tylko dziedziny ekonomicznej, ale także politycznej, społecznej i kulturowej:

• w sferze ekonomicznej przejawia się w integrowaniu gospodarek, kreowaniu globalnych rynków, kształtowaniu globalnej podaży i popytu, rozwijaniu globalnych sieci produkcji

• w sferze politycznej uwidacznia się poprzez narastanie współzależności, prowadzących do zbliżania stanowisk pomiędzy państwami i podejmowania współpracy w celu wspólnego rozwiązywania problemów

• w dziedzinie społecznej i kulturowej poprzez ujednolicanie gustów, kreowanie uniwersalnych wzorców i wartości

Globalizacja ekonomiczna to proces likwidacji barier granicznych dla działania rynku, w którego konsekwencji następuje proces integrowania się gospodarki światowej:

• Wybitny współczesny ekonomista amerykański Lester C. Thurow obrazowo definiuje proces globalizacji: ,,Po raz pierwszy w dziejach ludzkości wszystko może być produkowane i sprzedawane wszędzie'' (L.C. Thurow, Przyszłość kapitalizmu, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1999, s. 157)

• Michael E. Porter: ,,Globalizacja polega na tym, że coraz więcej gałęzi przemysłu staje się przemysłami globalnymi. Przemysły globalne zaś to takie, w których pozycja konkurencyjna firmy na rynku jednego kraju jest poważnie uzależniona od jej pozycji konkurencyjnej na rynku innych krajów (Hasło: ,,gospodarka'', Encyklopedia Socjologii, tom 2, 1998, s. 25)

• Barbara Liberska: ,,Globalizacja gospodarki światowej jest procesem poszerzania i pogłębiania się współzależności między krajami i regionami wskutek rosnących przepływów międzynarodowych oraz działalności korporacji transnarodowych, co prowadzi do jakościowo nowych powiązań między firmami, rynkami i gospodarkami (Globalizacja - mechanizmy i wyzwania, praca zbiorowa pod red. B. Liberskiej, PWE, Warszawa 2002, s. 20)

Proces globalizacji trafnie ujmuje tzw. Grupa Lizbońska - zespół 19 ekspertów z różnych krajów świata, którzy przygotowali na ten temat raport: Granice konkurencji.

Raport został wydany w formie książki w 1995 r. przez MIT, a w wersji polskiej w 1996 r. przez Polską Fundację Promocji Kadr

Autorzy raportu wyszczególniają trzy różne procesy:

• Internacjonalizację gospodarki i społeczeństwa - całość przepływów czynników produkcji między dwoma czy większą liczbą państw

• Multinacjonalizację gospodarki i społeczeństwa - polegającą na transferze i realokacji zasobów, w szczególności kapitału, z jednej gospodarki do drugiej

• Globalizację jako nowy proces gospodarczo-polityczno-społeczny - zmieniający perspektywę postrzegania zasad i reguł postępowania, zdarzeń, zachowań, działań, uznawanych wartości z narodowej na ogólnoświatową

Autorzy Granic konkurencji uznają, że globalizacja ma dzisiaj wiele form, a każda z nich zawiera czynniki zarówno narodowe, jak i globalne. Wymieniają i charakteryzują sześć obszarów globalizacji:

• globalizacja finansów

• globalizacja rynków i strategii, w szczególności konkurencji

• globalizacja technologii i co się z tym wiąże - badań i rozwoju oraz wiedzy

• globalizacja stylów życia i modeli konsumpcji, w rezultacie - globalizacja kultury

• globalizacja rządzenia i regulacji prawnych

• globalizacja jako polityczne ujednolicenie świata

(Granice konkurencji, Grupa Lizbońska, seria: ,,Euromanagement'', PFPK - Poltext, Warszawa 1996, s. 44-48nn.)

2. Globalna obecność korporacji wielonarodowych i jej znaczenie

Proces otwierania gospodarek i rozszerzanie idei wolnego handlu zwiększyły możliwości międzynarodowego działania przedsiębiorstw, zapewniając im prawie nieograniczony dostęp do zasobów i czynników produkcji

Wzrost pozycji i siły ekonomiczno-politycznej korporacji na scenie międzynarodowej jest efektem:

• ich globalnej obecności

• zwiększenia niezależności wobec państw

• wzrostu potencjałów i rozszerzeniu środków oddziaływania

Terminologia:

przedsiębiorstwa, firmy, kompanie, korporacje

narodowe, międzynarodowe, wielonarodowe, transnarodowe, ponadpaństwowe

• ,,korporacje wielonarodowe'' (multinational corporations - MNC) - spółki kapitałowe prowadzące działalność gospodarczą co najmniej w dwóch państwach, posiadające filie, oddziały czy partnerów w innych państwach, tworzące zintegrowany międzynarodowy system powiązań gospodarczych podporządkowany wspólnej strategii

• określenie ,,transnarodowe'' (transnational corporations - TNC) czy ,,ponadnarodowe'' zawiera w sobie założenie, że nie podlegają one jurysdykcji żadnego państwa

• określenie ,,międzynarodowe'' sugeruje, że są one tworem powstałym w drodze porozumienia między państwami, tak jak organizacje międzynarodowe

(J. Symonides, Odpowiedzialność korporacji wielonarodowych za przestrzeganie i promocję praw czlowieka, [w:] E. Haliżak i inni (red.), Globalizacja a stosunki międzynarodowe, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Warszawa 2004, s. 265)

Anna Zaorska definiuje korporację transnarodową jako organizację, która ,,koordynuje działalność produkcyjno-handlową różnych jednostek w różnych krajach z jednego ośrodka podejmującego strategiczne decyzje'' (A. Zaorska, Ku globalizacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 50)

Według World Investment Report 2000: Cross-border Mergers & Acquisitions and Development (UNCTAD - Konferencja Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju, New York 2000)

w 1999 r. było 63 000 transnarodowych korporacji

i ponad 690 000 ich filii zagranicznych

W stosunku do roku 1992 ich ilość uległa podwojeniu

W 1970 r. było ich 7000, a w 1995 - 40 000

W 2002 r. działało na świecie około 65 000 tego typu podmiotów gospodarczych, które dysponowały rozległą siecią ponad 850 000 filii i zatrudniało 54 miliony pracowników (UNCTAD - World Investment Report 2002 - Transnational Corporations and Export Competitiveness, United Nations, New York, Geneva 2002, s. xv)

Globalna obecność - to szczególna cecha wyróżniająca korporacje wielonarodowe spośród innych podmiotów gospodarczych sceny międzynarodowej i pozwalająca traktować je jako ważnych partnerów lub konkurentów państw

Globalna obecność korporacji wielonarodowych przejawia się w formie:

• bezpośredniej - prowadzenie działalności gospodarczej w danym kraju w rezultacie dokonanych tam inwestycji bezpośrednich

• pośredniej - obecność towarów i usług korporacji na rynkach zagranicznych w wyniku eksportu, udzielenia licencji czy franchisingu

Dokonywanie zagranicznych inwestycji bezpośrednich jest najbardziej zaawansowaną formą globalnej obecności korporacji wielonarodowych i oznacza trwałe zaangażowanie zagranicznej jednostki w gospodarkę danego kraju (A. Jarczewska-Romaniuk, Relacje polityki i ekonomii w peocesie globalizacji, [w:] E. Haliżak i inni (red.), Globalizacja a stosunki międzynarodowe, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Warszawa 2004, s. 38-39)

Wskaźnik umiędzynarodowienia działalności gospodarczej wielu korporacji (transnationalization index) - jest mierzony przez UNCTAD na podstawie średniej trzech składników:

• stosunku wartości aktywów zagranicznych do ogólnej wartości aktywów firmy

• stosunku wartości zagranicznej sprzedaży do sprzedaży ogólnej

• stosunku wielkości zatrudnienia zagranicznego do ogólnego zatrudnienia

Tabela 1. Wskaźnik umiędzynarodowienia działalności gospodarczej korporacji wielonarodowych

Źródło: UNCTAD - World Investment Report 2002, rozdz. IV, s. 87-89 (http://www.unctad.org)

Tabela 2. Wskaźnik umiędzynarodowienia gospodarek państwowych

(Transnationality index of host economies, 2001)

Źródło: UNCTAD - World Investment Report 2004, rozdz. 1, s. 10 (http://www.unctad.org)

3. Główne przejawy uniezależnienia się korporacji wielonarodowych od państw

• Intensywna liberalizacja przepływów międzynarodowych, zapoczątkowana w latach 80-tych przez rządy R. Reagana i M. Thatcher, zapewniła korporacjom wielką swobodę działania w skali międzynarodowej i znacznie ograniczyła kontrolę państw nad działalnością tych podmiotów

• W okresie od 1991 do 2001 r. dokonano w sumie 1393 zmiany w krajowych systemach prawnych dotyczących zagranicznych inwestycji bezpośrednich, z czego 1315 dotyczyło znoszenia ograniczeń, likwidacji barier i tworzenia zachęt dla zagranicznych inwestorów, a tylko 78 zaostrzenia kontroli lub likwidacji zachęt

• Wielonarodowe korporacje dążą do instytucjonalizacji korzystnych dla nich rozwiązań w skali międzynarodowej. Najlepszym tego przykładem była w 1998 r. prowadzona w ramach OECD negocjacja nad Wielostronnym Porozumieniem Inwestycyjnym (MAI - The Multilateral Agreement on Investment). Porozumienie to miało doprowadzić do ochrony zagranicznych interesów wielonarodowych korporacji kosztem suwerenności państw. Władza korporacji miała być równa, a nawet większa od władzy państw, w których one działają. Postulowano zakaz traktowania krajowych firm przychylniej niż obcych (W. Szymański, Interesy i sprzeczności globalizacji, Difin, Warszawa 2004, s. 90)

• Problemem dla państw jest brak jednolitego, spójnego, międzynarodowego systemu regulacji i kontroli wobec korporacji działających w wielu krajach równocześnie

• Czynnikiem utrudniającym kontrolę państw nad korporacjami są kwestie własnościowe - ogromne rozdrobnienie i umiędzynarodowienie pakietów własnościowych firm powoduje, że często trudno jest ustalić, kto w rzeczywistości jest właścicielem danego przedsiębiorstwa i z jakiego kraju pochodzi

• Fuzje i przejęcia o charakterze międzynarodowym nabrały szczególnego znaczenia w połowie lat 90. W latach 1994-1997 wartość tego typu transakcji stanowiła ponad 40% wartości wszystkich fuzji, natomiast w okresie 1998-2001 ponad 60%

• Szczególnie ważne dla wielkich fuzji międzynarodowych (tzw. megafuzji) były lata 1999 i 2000 - liczba transakcji: ponad 100 fuzji i przejęć rocznie, ich wartość wynosiła odpowiednio: 522 i 866 mld USD

(Źródło: UNCTAD - World Investment Report 2002, s. 7-12)

Działanie rynkowego mechanizmu alokacji czynników produkcji i dochodów ponad granicami, swoboda przepływu kapitału, towarów, technologii, zmienia rolę i zakres działalności państwa. Państwo ma coraz mniejsze możliwości oddziaływania na:

• wielkość importu

• dopływ i odpływ kapitału i innych czynników

• wielkość podaży pieniądza

• wybór technik produkcyjnych

• a nawet na wysokość podatków

Państwo traci możliwości dokonywania redystrybucji, a zmuszone jest przez rynki kapitałowe do konkurencji o warunki lokalizacji kapitału i redukcji zabezpieczeń socjalnych

(W. Szymański, Interesy i sprzeczności globalizacji, Difin, Warszawa 2004, s. 166nn.)

4. Potencjały korporacji i środki, jakimi dysponują

Najbardziej znaczącym sposobem określania potencjałów korporacji wielonarodowych jest tworzenie rankingów i zestawień na podstawie analizy ekonomicznych parametrów funkcjonowania na rynku (ilościowych). Szczególny walor mają wskaźniki o charakterze finansowym:

• obroty

• wartość rynkowa

• zyski

• posiadane zasoby

Celem rankingu jest określenie pozycji korporacji na rynku lub w sektorze, jej wartości rynkowej, pokazanie potencjału rozwojowego i aktualnej sytuacji ekonomicznej.

W związku z tym listy zawierają dane o wynikach finansowych, rentowności i zyskowności, efektywności wykorzystania kapitału, wielkości zatrudnienia, skali emisji akcji, wartości giełdowej akcji

Najstarsze i najbardziej prestiżowe są listy rankingowe amerykańskiego czasopisma ,,Fortune'', opracowywane od ponad 50 lat.

Najpopularniejszy jest ranking 500 największych przedsiębiorstw świata: ,,Fortune Global 500'' sporządzony w oparciu o wskaźniki ekonomiczno-finansowe.

,,Fortune'' przygotowuje również listy branżowe, firm usługowych, handlowych, high-tech.

Od 1982 r. wydawana jest lista najbardziej cenionych i uznawanych korporacji: ,,Fortune World's Most Admired'', w których do oceny używa się kryteriów zarówno ilościowych, jak i jakościowych

Uznawane za wiarygodne i kompleksowe rankingi przedsiębiorstw są opracowywane również przez czasopisma amerykańskie ,,Forbes'' i ,,Business Week'' oraz angielski ,,Financial Times'', i UNCTAD (,,Forbes 2000'', ,,Business Week Global 1000'')

Znacznie bardziej wartościowe są zestawienia, w których uwzględnia się zarówno czynniki o charakterze ilościowym, jak i jakościowym:

• stosowane strategie

• skuteczność ich realizacji

Badania takie prowadzone są przez firmy analityczne przy współpracy z prestiżowymi wydawnictwami finansowymi (np. Financial Times i Price Waterhouse-Coopers czy Fortune)

Podstawą badań są ankiety, w których menedżerowie i analitycy oceniają korporacje nie tylko w odniesieniu do finansowych wyników ich działalności, ale również w zakresie:

• jakości produktów i serwisu

• poziomu kwalifikacji pracowników

• jakośći i skuteczności zarządzania przedsiębiorstwem

• wartości długoterminowych inwestycji

• innowacyjności i kreatywności

• odpowiedzialności społecznej

W wyznaczeniu siły i pozycji korporacji wielonarodowych ogromne znaczenie mają pozaekonomiczne aspekty ich działalności, takie jak:

• zaangażowanie w działalność badawczo-rozwojową

• dysponowanie dostępem do najnowocześniejszych technologii

• wyznaczanie nowych standardów dla poszczególnych branż przemysłowych

• dostęp do informacji i kontrola nad ich rozprzestrzenianiem

(A. Jarczewska-Romaniuk, Relacje polityki i ekonomii w procesie globalizacji, wyd. cyt., s. 42)

Zwstawienia i listy rankingowe korporacji są prowadzone w wielu krajach.

W Polsce rankingi firm publikuje: ,,Wprost'', ,,Polityka'', ,,Rzeczpospolita'', ,,Gazeta Bankowa'', ,,Nowe Życie Gospodarcze'', ,,Home & Market''

Na uwagę zasługuje mniej znany ranking ,,100 najlepiej zarządzanych firm na świecie'', opracowywany corocznie na zamówienie ,,Industry Week''.

Selekcji dokonuje się spośród 1000 największych korporacji notowanych na giełdach.

Dane o nich zbierane są przez firmy Dun & Bradstreet i Moody's Investor Service.

Ranking przygotowuje się metodą ekspercką i list kontrolnych (informacyjnych).

Procedura wyboru najlepszych składa się z czterech etapów selekcji:

• Etap I - analiza wyników finansowych

• Etap II - przegląd kwestionariuszy wysłanych do każdego przedsiębiorstwa

W kwestionariuszach ankiety pytania uwzględniają:

• sposoby rozwiązywania bieżących problemów organizacyjnych

• formułowanie i wdrażanie strategii

• innowacyjność w różnych obszarach

• sposoby zarządzania ludźmi

• sposoby radzenia sobie w przedsiębiorstwie w sytuacjach kryzysowych (np. nieprzewidziane wydarzenia w otoczeniu lub wyjątkowo silne zagrożenia w otoczeniu)

• Etap III - analiza działalności przedsiębiorstwa w zakresie filantropii, etyki biznesu, ochrony środowiska, społecznej odpowiedzialności itp.

• Etap IV - to decyzja międzynarodowego grona ekspertów - 80 osób, do których należą ludzie zawodowo zajmujący się zarządzaniem przedsiębiorstwami, osiągający w tej dziedzinie bezsporne sukcesy: analitycy rynków kapitałowych, eksperci z banków, pracownicy naukowi

Wybór 100 najlepszych korporacji odbywa się przez głosowanie

(G. Gierszewska, B. Wawrzyniak, Globalizacja. Wyzwania dla zarządzania strategicznego, wyd. cyt., s. 201)

Ranking 100 największych korporacji wielonarodowych pod względem zysków: Fortune Global 500 (2002 r.)

Ranking 100 największych korporacji wielonarodowych pod względem obrotów, zysków, aktywów i wartości rynkowej: Forbes 2000 (2004 r.)

Ranking korporacji najbardziej uznanych i podziwianych: Fortune World's Most Admired

Ranking korporacji wielonarodowych: Fortune Best for Minorities

The world's top 100 non-financial TNCs, ranked by foreign assets, 2000

(millions of dollars and number of employees)

(UNCTAD - World Investment Report 2002, rozdz. IV, s. 87-88)

http://www.unctad.org

Ranking porównawczy 100 największych potęg gospodarczych świata (państw i korporacji wielonarodowych (1)

How large are the top TNCs vis-a-vis economies in 2000?

(UNCTAD - World Investment Report 2002, rozdz. IV, s. 91

http://www.unctad.org

Największe korporacje wielonarodowe porównywane są z państwami z uwagi na:

• ich wielkość

• geograficzny zasięg działalności

• posiadane zasoby finansowe

• wchodzenie w powiązania z rządami państw, w których działają

W rankingu Fortune 100 największych potęg gospodarczych świata w 2000 roku sklasyfikowanych zostało 51 korporacji i 49 państw

Ranking porównawczy 100 największych potęg gospodarczych świata (2)

(Źródło: Fortune 31.06.2000, World Bank, World Development Report 2000)

Zestawienie PKB z obrotami przedsiębiorstw nie jest precyzyjne z uwagi na porównanie nieprzystających do siebie kryteriów. Spółki klasyfikowane są według wartości sprzedaży, natomiast gospodarki narodowe według PKB, który mierzy wartość dodaną, bardziej przypominającą zysk spółki

(A. Rubner, The Might of the multinationals: the rise and fall of the corporate legend, Praeger, New York 1990, s. 31-37; S. Anderson, J. Cavanagh, Top 200: The Rise of Corporate Global Power, Institute for Policy Studies, Washington 2000)

(http://www.ips-dc.org)

5. 100 najbogatszych ludzi świata

(http://www.forbes.com)

---