Wykład I - uwarunkowania rodzącego się chrześcijaństwa

3 października 2007

15:00

Jan Drabina

Egzamin - pisemny

 

UWARUNKOWANIA RODZĄCEGO SIĘ CHRZEŚCIJAŃSTWA

 

To nie rozpoczęcie głoszenia nauki przez daną osobę rozpoczyna religię - religia jest dopiero, kiedy są uczniowie i uznają oni tę religię za nową.

 

Palestyna - przestrzeń geograficzno - kulturowo - religijna w której rodzi się chrześcijaństwo

W momencie narodzenia chrześcijaństwa Judeę i Galileę zamieszkiwali Żydzi - społeczność zorganizowana

 

HISTORIA

 

598 p.n.e. - niewola babilońska

538 p.n.e. - podbicie Palestyny przez Persję Cyrusa Wielkiego

333 p.n.e. - podbicie Palestyny przez Aleksandra

167-142 p.n.e. - powstanie Machabeuszy przeciw władzy syryjskiej Antiochii

63 p.n.e. - podbicie Palestyny przez Rzym

 

Rzym pozostawia Żydom znamiona samorządności - mają swojego króla

 

U progu życia Jezusa umiera król Herod Wielki - odnowił świątynię jerozolimską, ale Żydzi mu nie ufali, był chorym psychicznie okrutnikiem - zabił swoją żonę i synów

Od 26 r. n.e. - procuratorem rzymskim jest Poncjusz Piłat - wcześniej było 4 innych

Czas życia Jezusa był czasem dekadencji wielkości państwa żydowskiego

 

Palestyna była podzielona:

  

Galilea

• Inny dialekt niż w Judei

• Mniej wykształcona ludność

 

Judea

• Tam Jerozolima

 

Samaria

• Skażona etnicznie przez Asyryjczyków

• Mają inne miejsce kultu - nie uznają Świątyni

 

SYTUACJA SPOŁECZNA

• Rzym kontroluje Żydów przez procuratora, który mieszka raczej w Cezarei, ale czasem (zwłaszcza w czasie Paschy) przyjeżdża do Jerozolimy i mieszka wtedy w twierdzy Antonia - tuż przy świątyni

• Rzymianie zdawali sobie sprawę z tego, że Żydzi są niezadowoleni z ich panowania

• Żydzi mieli lepiej niż inne podbite przez Rzymian ludy, bo pozwolono im zachować własną religię i kulturę

• Sanhedryn - najwyższa władza narodowo - religijna

• 71 osób , w tym arystokracja i kapłani

• Na czele Arcykapłan - urząd od Aarona

• Do 15 r. n.e. arcykapłanem był Annasz, potem został pozbawiony funkcji

• 18 - 30 n.e. - Kaifasz

• Dość duże uprawnienia, w tym sądownicze

• Nie mogli wydawać wyroków śmierci

• Tylko Arcykapłan mógł raz roku wstępować do miejsca świętego, by skrapiać krwią Arkę

• Rzymianie patrzyli z pogardą na Żydów, bo mieli inny sposób bycia - narodziny antysemityzmu

• Piłat, choć nie było mu wolno, dokuczał Żydom jak mógł

 

WARSTWY SPOŁECZNO - RELIGIJNE

 

• Saduceusze

• Arystokracja kapłańska

• "grupa trzymająca władzę" ;]

• Próbowali dialogować z Rzymem, szli z nim na współpracę

• Byli skłonni przystawać na kulturę hellenistyczną

• Uznawali za podstawę religii tylko Torę - Pięcioksiąg

• Nie wierzyli w zmartwychwstanie ciał ani w anioły

• Na co dzień nie mieli w ogóle kontaktu z uczniami Jezusa

• Faryzeusze

• Mieli słabszą niż saduceusze pozycję społeczną

• Mieli wsparcie wśród ludności

• Ściśle przestrzegają Prawa Mojżeszowego - pobożni

• Mają szacunek dla tradycji judaistycznej (w ich opinii saduceusze - nie), jest ona dla nich tak ważna jak Prawo

• Byli wrogami uczniów Jezusa, bo krytykował on ich pobożność - spór o rodzaj religijności

• Zeloci

• Nacjonaliści

• Walczący o niepodległość

• Esseńczycy

• Najbardziej uduchowiona grupa

• Funkcjonują na poboczu, usuwając się z życia społecznego i oficjalnego kultu

• Uznali kapłaństwo Asmodeuszy za nieprawomocne

• Uważali się za garstkę wybrańców

 

Badacze zastanawiają się, z jakiej grupy wywodzili się uczniowie Jezusa

 

Qumran

• wspólnota nad Morzem Martwym - I wiek n.e. - prawie czasy Jezusa

• Znaleziono tam 11 zwojów, 800 rękopisów, w tym 202 fragmenty Biblii

• Najważniejsze z nich - ich własne - Nowe Jeruzalem, Reguła Zrzeszenia

• Nie odnaleziono żadnych tekstów nowotestamentowych, choć wydawało się, że wspólnota ma wiele wspólnego z wczesnym chrześcijaństwem:

• Celibat

• Nowicjat

• Ablucje wodą

• Wspólnota mienia

• Spożywanie chleba i wina

• Rygoryzm wymogów

• Ale były też różnice:

• Izolacja - niechrześcijańskie podejście

• Ceremonie

• Eschatologia - szybki koniec świata - tylko oni wybrani

• Nie ma chrztu

• Była możliwość kontaktu, ale różnica jest podstawowa - Jezus chciał zbawić wszystkich

 

JUDAIZM

 

• Głęboka wiara w bycie narodem wybranym - to przekonanie było kontynuowane przez chrześcijan - uważali, że skoro Bóg zawiązał z Żydami przymierze to muszą zostać zbawieni

• Również uczniowie Jezusa wierzyli, że przyszedł on odbudować Królestwo Izraela

• Oczekiwanie na Mesjasza (zapowiadanego przez Izajasza), była to wiara zrodzona w niewoli - w momencie aktywności Jezusa ta nadzieja była bardzo mocna, jednak różnie go sobie wyobrażano:

• Saduceusze - jako wodza, który stworzy królestwo

• Faryzeusze - jako anioła lub ducha wysłanego przez Boga, który będzie sądzić żywych i umarłych, zrobi Tysiącletnie Królestwo a potem zaprowadzi wybranych do Boga

• Jezus wprost powiedział że jest Mesjaszem (Chrystus = Mesjasz - "pomazaniec")

• Dla Greków i Rzymian koncepcja Mesjasza była niezrozumiała

• W pierwszym pokoleniu jedynym, co było wymagane od Żydów przy chrzcie było uznanie Jezusa za Mesjasza

 

WPŁYW RELIGII GRECKIEJ I RZYMSKIEJ NA CHRZEŚCIJAŃSTWO

 

• nie było bezpośredniego wpływu - były one politeistyczne, występowali tam antropomorficzni bogowie, istniały kulty misteryjne

• Były pewne podobieństwa w eschatologii - wspólne przekonanie, że jest sąd po śmierci, chrześcijaństwo obiecywało zbawienie bez sądu - prostą drogę do zbawienia

• Augustyn próbował przekonywać, że Wergiliusz w "Bukolikach" zapowiadał przyjście Jezusa, że cały świat czekał na przyjście Mesjasza

• W całym świecie hellenistycznym mówiono po grecku, administracja natomiast była łacińska - wymusiło to tłumaczenie Biblii (w Aleksandrii) na potrzeby greckojęzycznych Żydów - żyjący w diasporze nie rozumieli już po hebrajsku

• Wtedy każdy Grek mógł się zapoznać z Biblią

• Filon z Aleksandrii przybliżył filozofię żydowską Grekom i Rzymianom próbując pogodzić Biblię z Platonem

• Byli wtedy także nie-Żydzi, którzy przyjmowali judaizm

• Poddający się obrzezaniu - tzw. prozelici sprawiedliwości

• Nieobrzezani - prozelici bramy - "bojący się Boga"

 

 

JEZUS CHRYSTUS

 

• Na pewno postać historyczna

• Trudno obliczyć kiedy się urodził

• Jeśli umarł w 30 r. to datą jego śmierci był 7 kwietnia (14 nisan)

• Wiadomo już, że Dionizy Mały pomylił się w obliczeniach dotyczących daty urodzenia Jezusa

• Nie wiadomo także gdzie się urodził, chrześcijanie nie przywiązywali bowiem wagi do narodzin, ale do jego życia i śmierci

• Źródła:

• Pierwszym źródłem informacji o życiu Jezusa są listy św. Pawła

• Pliniusz Młodszy - 112 r., wieści o zwyczajach chrześcijańskich

• Tacyt - o podpaleniu Rzymu przez Nerona

• Swetoniusz - mówi że chrześcijanie podżegają do buntu

• Józef Flawusz (żydowski) - o Jezusie zwanym Chrystusem

Wykład II

10 października 2007

13:40

KSZTAŁTOWANIE SIĘ WCZESNEGO CHRZEŚCIJAŃSTWA - Iw. n.e.

 

• Wtedy, kiedy Jezus nauczał, nikt nie podejrzewał, że mógłby on stać się założycielem nowej religii - najprawdopodobniej on także nie miał takiego zamiaru - dokonywał on krytyki nie RELIGII lecz RELIGIJNOŚCI żydowskiej - w żadnym momencie nie podważał on prawd wiary judaistycznej.

• Jezus tworzył nową jakość w dziedzinie etyki i rozumieniu religijności - por. Kazanie na Górze (Mt, 5). Jezus deklaruje tam, że nie przyszedł w żadnym razie zmieniać Prawa Mojżeszowego, a tylko je dopełnić

• Można powiedzieć, że Jezus dokonał reinterpretacji Prawa - przykładem może tu być Przykazanie Miłości (sprzeczne ze starotestamentowym "miłujcie bliźnich a w nienawiści miejcie nieprzyjaciół") - nakazujące kochać również wrogów. Dla starożytnych Żydów bliźnimi byli tylko współwyznawcy, także nie było to aż tak trudne - dopóki nie usłyszeli, że bliźnimi dla nich mają być także Samarytanie, a nawet poganie!

• W wielu kwestiach jego uczniowie nie mogli się dogadać, czy słowa Jezusa pasują do ortodoksji żydowskiej, czy też są wobec niej heterodoksyjne

• Jeszcze 20 lat po śmierci Jezusa panował pewien zamęt, uczniowie nie byli pewni, co mają robić - czy przestrzegać dawnego Prawa, czy też nowych, wprowadzonych przez Jezusa zasad:

• Chrzest

• Eucharystia - wyrasta z wieczerzy paschalnej, ale ma inną wymowę

• Nowe modlitwy

• Inne spojrzenie na Boga - jako ojca, a nie groźnego, karzącego sędziego

• Królestwo Boże - w Ewangeliach to sformułowanie pada około 100 razy

• Wizja eschatologiczna - sąd z dobrych i złych uczynków, możliwość zbawienia wszystkich, pogarda bogactwa

• Jezus jako Syn Boży - NIE DO POGODZENIA z monoteizmem żydowskim. Gdyby Jezus powiedział to jasno, to zostałby ukamienowany - było to znacznie bardziej heretyckie niż twierdzenie o Mesjaszu, na którego wszak i tak wszyscy czekali

• Wyraźnie widać, że uczniowie Jezusa byli zagubieni - przez 20 lat nie było wiadomo, czy chrześcijaństwo jest sektą judaizmu czy też nową religią

• O tym okresie mówią nam Dzieje Apostolskie i Listy - zwłaszcza Pawła, które są wcześniejsze od Ewangelii. Paweł był pierwszym interpretatorem nauk Jezusa

• W tym czasie uczniowie próbują nie tylko zrozumieć przesłanie Jezusa, ale także wyciągnąć z niego praktyczne wnioski - w tym czasie przestrzegają wszystkich obrzędów żydowskich, ale również chrztu i eucharystii. Spotykają się w Świątyni, na krużganku Salomona, gdzie można było swobodnie wchodzić

• Pojawiają się jednak nowe pytania i problemy:

• Co zrobić z nowymi wyznawcami, nie - Żydami? - Paweł mówił, że to wiara w Jezusa jest ważna, a nie obrzezanie. Paweł był faryzeuszem, wykształconym, znał prawo. Nie był bezpośrednim uczniem Jezusa, powoływał się na indywidualne objawienie - przedstawiał sprawę zupełnie inaczej niż pozostali, był od nich o 20-30 lat młodszy. Znał życie w diasporze - tam była większa podatność na dialog międzykulturowy

• Komu Jezus przyszedł głosić Dobrą Nowinę? Starci uczniowie mówili, że przyszedł do Izraela, a Paweł, że do wszystkich ludzi - dla ówczesnych Żydów było to szokujące, burzyło ich przekonanie o byciu narodem wybranym. Wg Pawła istotna jest nie przynależność etniczna, ale wiara w Jezusa - wzbudziło to niechęć Piotra, Jakuba i innych, którzy uznali że Paweł na zbyt dużo sobie pozwala

• Rok 49 - Paweł miał już za sobą akcję misyjną, (45-49); kolejne misje: 50-52 i 58-60 - wszystkie zaczynały się w Antiochii - na tych podróżach Paweł udzielał chrztu poganom bez zezwolenia "szefostwa"

• Obrzezanie było znakiem przymierza między Abrahamem a Jahwe - przynależności do narodu wybranego

• W pewnym momencie doszło do "przesłuchania" Pawła - w Dziejach Apostolskich. Później nazwano to I Soborem Jerozolimskim - odbył się on w 49 r. - po pierwszej podróży misyjnej Pawła

• Na sobór pierwsi przyszli ludzie, którzy opowiadali o jego dokonaniach, o tym jak wielu ludzi ochrzcił

• Był jednak problem - czy można chrzcić pogan? Czy ochrzczeni mają jakieś obowiązki wynikające ze Starego Testamentu?

• Piotr mówi, że też głosił Słowo poganom, ale ich nie chrzcił. W końcu zgodził się, zrobił to też Jakub - zwierzchnik gminy jerozolimskiej - pod warunkiem że nowo ochrzczeni poganie będą powstrzymywać się od jedzenia mięsa zwierząt z ofiar, krwi, zwierząt uduszonych/ zadławionych i od nierządu - to tak zwane prawa noahickie, które miały obowiązywać i tak wszystkich ludzi od czasów Noego

• Ta decyzja była odcięciem pępowiny łączącej chrześcijaństwo z judaizmem

• Chrześcijaństwo samookreśla się jako religia uniwersalistyczna

• W tekście listu jest napisane "Duch Święty i my", "jednomyślnie" zadecydowali o tej zgodzie - powołują się na obecność Boga

• Gdyby zapadła wtedy inna decyzja, chrześcijaństwo pozostałoby sektą w ramach judaizmu

• Niezwykłe było tutaj porzucenie żydowskiego ekskluzywizmu, który nie pozwalał im nawet na przebywanie w towarzystwie pogan

• Na ten temat - List do Rzymian 1-3, do Galacjan 3

• Ważne - ten, który był Żydem i chrześcijaninem wcale nie mógł zrezygnować z Prawa Mojżeszowego ani z żadnych przepisów rządzących życiem Żyda

• 52 r. - św. Paweł był w Europie. W Atenach zetknął się z niechęcią, w Koryncie natomiast został chętnie przyjęty.

• Paweł rzecz jasna nie był jedynym misjonarzem, byli też inni. Paweł nie założył na przykład gminy w Rzymie, powstała ona przed jego przybyciem. Również wielka gmina w Aleksandrii nie została przez niego założona.

• Antiochia, Rzym, Aleksandria - 3 największe metropolie ówczesnego świata, również 3 największe gminy chrześcijańskie

• Ważne dla rozwoju chrześcijaństwa było nawracanie Żydów - Paweł w każdym mieście szedł najpierw do synagogi, dopiero gdy był stamtąd wyrzucany - szedł do pogan. Większość pierwszych chrześcijan to byli Żydzi, pierwsza gmina chrześcijańska w Rzymie znajdowała się na Zatybrzu - tam, gdzie gmina żydowska

• Ochrzczonych Żydów nazywa się chrześcijanami żydującymi

• Ochrzczonych pogan - etnochrześcijanami (pani Trzcińska nie lubi tego określenia :D) - już w drugim pokoleniu było ich więcej niż tych pochodzenia żydowskiego - dlatego też są greckie Ewangelie

• 64 r. - śmierć Pawła

• Decyzje soboru jerozolimskiego nie umniejsza autorytetu Starego Testamentu ani tradycji judaistycznej - liturgia była oparta o czytanie również Starego Testamentu - w skład kanonu wchodzą oba - zanim pojawiły się Ewangelie, jedynymi dostępnymi księgami były te Starego Testamentu - wszystkie hymny były również starotestamentalne

• Oczywiście nie wszyscy zgodzili się z decyzją soboru i pozostali przy swoich zwyczajach - to judeochrześcijanie - istnieli do IV w. - z czasem również ich chrystologia uległa zmianom

• Wydarzenia późniejsze (wojna żydowska 66-70 r. - tragiczna w skutkach, wywołana przez zelotów) ułatwiły wprowadzenie założeń soborowych w życie

• Zniszczono Świątynię, która była absolutną świętością - tam miał mieszkać Bóg

• Diakon Szczepan został ukamienowany za to, że mówił że Bóg nie mieszka w budowlach zbudowanych ręką ludzką

• Powstanie Bar-Kohby 135 r. - po nim Rzymianie zmienili nazwę Jerozolimy na Aurea Capitollina, postawili tam posąg Zeusa i zabronili tam wchodzić Żydom

• Rozerwano "gorset" narodowy/etniczny - ułatwił dalsze rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa - wtedy rozeszły się drogi Żydów i chrześcijan - często stosunki między nimi stają się wrogie

 

 

Wykład III

17 października 2007

12:18

EKSPANSJA CHRZEŚCIJAŃSTWA - basen Morza Śródziemnego

 

• Basen Morza Śródziemnego był pierwszym obszarem misji

• Nie wiadomo, kto złożył gminę w Rzymie

• Najważniejszą gminą w Afryce była Kartagina

• Żeby poznać nazwy pierwotnych gmin chrześcijańskich wystarczy spojrzeć na adresy Listów św. Pawła

• Rzym

• Korynt

• Efez

• Kolejną wskazówką są listy św. Ignacjana, z ok. 110 r.

• Gminy biorą sobie za patronów tych z apostołów, którzy je założyli, lub tam zginęli

• Gmina w Lyonie musiała istnieć już w 176 r.

• Z powodu powstań żydowskich w Palestynie musieli się stamtąd ewakuować nie tylko Żydzi, ale również chrześcijanie

• Misjami był objęty cały obszar Cesarstwa Rzymskiego

• Chrześcijaństwo narodziło się w greckiej części Cesarstwa - ten obszar - razem z Afryką, półwyspem Bałkańskim - był złączony wspólnotą językową i najczęściej odwiedzany

• Część Cesarstwa na zachód od Kartaginy - łacińska

• Żadna ewangelia nie powstała w języku łacińskim

• Paweł chciał odwiedzić jeszcze Hiszpanię, ale nie zdążył

 

• W II chrześcijaństwo pojawiło się na Wyspach Brytyjskich

• Już wtedy - u schyłku II w. - mówiono, że chrześcijaństwo jest wszędzie

 

• Wschodnie granice ekspansji - cywilizacyjne a nie polityczne:

• Edessa - najbardziej na wschód

• Koniec na Eufracie i Tygrysie

• Władca Edessy - Abgar V - rzekomo pisał list do Jezusa prosząc go o uzdrowienie

 

• Nie wiadomo jak daleko (poza Egiptem i Etiopią) zaszło chrześcijaństwo w Afryce

• Część grecka (Syria, Egipt) jest bardziej schrystianizowana

 

• Próbowano policzyć, ilu mogło być schrystianizowanych ludzi. Ok. 300 r. - szacuje się na 2-5 mln - było już wtedy ok. 100 gmin/biskupstw

 

ALEKSANDRIA, ANTIOCHIA, RZYM - te trzy były największe i najważniejsze

 

• Nie jest prawdą, że pierwotne chrześcijaństwo składało się z niewolników i biedoty - wcale nie dyskryminowano bogatych

• Wśród chrześcijan było dużo osób klasy średniej, ale byli też właściciele kamienic i niewolników

• Pierwsze agapy (uczty eucharystyczne) organizowali bogatsi chrześcijanie we własnych domach

• Po 49 roku chrześcijaństwo było również religią uniwersalistyczną (też pod względem ekonomicznym - nie było religią proletariatu)

• Chrześcijaństwo nie było antyintelektualne - nie byli analfabetami

• Pogarda dla chrześcijan była początkowo spójna z pogardą dla Żydów

• Nie można powiedzieć, żeby za Konstantyna chrześcijanie byli większością

 

CZEMU TAKA EKSPANSJA?

 

• Chrześcijaństwo początkowo rozwija się oddolnie - nie poprzez zorganizowane misje (Drabina: No przecież Paweł był tylko jeden!)

• Pojawiło się w krytycznym ideologicznie momencie dla Cesarstwa

• Ludzie nie wierzyli już w bogów rzymskich - destabilizacja religijna

• Eschatologia była przejrzysta, etyka - wymagająca

• W Rzymie - po rozluźnieniu moralnym przyszła fala powrotu do rygoryzmu - dla Rzymian i Greków ten rygoryzm mógł być fascynujący

• Chrześcijanie wywoływali jednocześnie nienawiść i szacunek

• Chrześcijaństwo mogło fascynować swoimi teoriami społecznymi, ale nie było wywrotowe

• Warstwą najbardziej oporną wobec chrześcijaństwa byli intelektualiści i arystokracja

• Zarzucali im naiwność, przybieranie maski tragicznej, słabość intelektualną

• Atmosfera niechęci tworzyła się wokół nich również pod wpływem antysemityzmu

• Ci, którzy trwali w dawnych religiach byli nazywani poganami - wieśniakami

 

JAKI BYŁ STOSUNEK WŁADZ DO CHRZEŚCIJAŃSTWA?

 

• Mimo, iż Cesarstwo było tolerancyjne, chrześcijaństwo nie było akceptowane

• Rzym zwykle akceptował inne bóstwa i wciągał je do swojego panteonu

• Z chrześcijaństwem było inaczej - reakcja była zdecydowanie negatywna

• W 64 r. - pierwsze prześladowania - Neron (Tacyt pisał o tym prawie 60 lat później - nie wiedział, ilu zabito)

• Nie ma dowodów na wydanie żadnego specjalnego edyktu przeciw chrześcijanom

• Egzekucje chrześcijan były poza sądem/poza prawem - w ramach postępowania administracyjnego - extra ordinem - uważano, że zagrażają porządkowi publicznemu

• Uważano, że są wrogami porządku - chuliganami, którzy naruszają obyczajowość rzymską

• Późniejsze prześladowania - na tej samej zasadzie - bez wydania żadnego dodatkowego prawa - chrześcijaństwo dokonuje ich mitologizacji

• Prześladowania aż do III wieku nie objęły całości Cesarstwa

• W samym Rzymie - Zatybrze (razem z Żydami)

• Za Domicjana (ma oddźwięk w Apokalipsie Jana, bo wtedy ją napisano)

• Za Trajana w Bitynii nad Morzem Czarnym (korespondencja Pliniusza Młodszego z cesarzem)

• Za Marka Aureliusza w Lyonie

• Intensywne prześladowania - dopiero od 250 r. - wtedy edykty cesarzy (Decjusza, Waleriana) przeciw chrześcijanom

• Próbuje się identyfikować chrześcijan- każe im się składać ofiary bogom

• Wielu nie wytrzymywało próby - ci, co nie chcieli składać ofiar szli do kopalni

• Wielu fałszowało dokumenty poświadczające złożenie ofiary

 

• Dopiero za Dioklecjana - 302 - wielkie prześladowania, obejmujące całe Cesarstwo

• Przed Dioklecjanem twierdzenie, że chrześcijanie musieli się chować w katakumbach by przetrwać jest mocno przesadzone

• Wytworzyła się wizja chrześcijaństwa, które wymaga poświęceń

 

313 - KONSTANTYN - EDYKT TOLERANCYJNY

 

• Edykt tolerancyjny zezwolił na wyznawanie chrześcijaństwa (czy jakiejkolwiek innej religii)

• Był to tylko początek dalszych ustępstw (a potem faworyzowania) na rzecz chrześcijaństwa

• Był to pierwszy trwały zwrot w stosunkach cesarstwo-chrześcijanie - potem już nie było prześladowań

• Konstantyn:

• NIE BYŁ chrześcijaninem, był politeistą, do końca zachował tytuł pontifex maximus

• Chodziło mu o znaczną ilość (choć nie większość) chrześcijan - uznał, że nie warto z nimi walczyć

• Na monetach był wizerunek propagowanego przez niego synkretycznego bóstwa Sol Invictus (Niezwyciężonego Słońca)

• Zwalczał konkubinat

• Nie pozwalał na wypalanie niewolnikom znaków na twarzy

• Zakaz praktyk magicznych

• Zakaz cyrku

• Zamyka niektóre świątynie wschodnie

• Chociaż chrzci się dopiero na łożu śmierci - stoi "po stronie chrześcijan"

• Chrześcijanie uznali, że to cud - w ikonografii Konstantyn jest "równy apostołom" (isapostolos)

 

CHRZEŚCIJAŃSTWO POKONSTANTYŃSKIE

 

• Konstantyn wszedł w struktury kościelne, samemu nie będąc duchowny

• Tworzy się Kościół państwowy, chrześcijanie u rządów

• Okres stagnacji

• Konstantyn uważał się za odpowiedzialnego za chrześcijaństwo - na zewnątrz i wewnątrz - decydował o sprawach kluczowych, mianował biskupów, zwołał sobór- powielił w Kościele model religii rzymskiej

• Konstantyn NIE prześladował niechrześcijan

• Na soborze nie zabierał głosu, ale to on go zwołał

• Skutkiem tego był później cezaropapizm

• Justynian był ostatnim cesarzem, który chciał być głową Kościoła

• Później - w świecie łacińskim - nie było już takich władców

• Po 313 r. pojawia się niechęć do zaakceptowanego już chrześcijaństwa - chęć powrotu do epoki heroicznej - eremityzm

• Potem 361 - Julian Apostata - zaczął zwalczać chrześcijaństwo, wspierał kapłanów pogańskich, przywracał kult - ma świadomość, że to chrześcijaństwo jest przyczyną upadku Cesarstwa

• 382 - Teodozjusz rezygnuje z tytułu pontifex maximus i każe pozbyć się posągu Wiktorii z Senatu

• 392/4 - chrześcijaństwo religią panującą

• 395 - Teodozjusz dzieli Cesarstwo na Wschodnie i Zachodnie

• Antypogańskie dekrety:

• Zakaz obrzędów

• Burzenie świątyń (też w Egipcie)

• Zakaz kultu pod karą wygnania i konfiskaty mienia

• Zniesienie igrzysk olimpijskich i misteriów eleuzyjskich

• Do czasów Konstantyna i Teodozjusza nie było agresji ze strony chrześcijaństwa w stosunku do pogan - potem już tak

• Chrześcijaństwo przez trzy pierwsze wieki nie próbowało tworzyć własnej cywilizacji, nie wyróżniali się wcale tak bardzo, nie próbowali zwalczać kultury starożytnej

• Dopiero w epoce potępienia pogaństwa chrześcijaństwo odżegnuje się od kultury starożytnej

• Augustyn, Hieronim - występowali przeciw kulturze starożytnej DLATEGO, że była niechrześcijańska

• Dopiero w IV w. chrześcijanie zaczęli mieć własne szkoły, wcześniej (cyt. Za Drabiną: ) "jakoś nie bali się, że ich dzieci zarażą się bakcylem politeizmu"

• Ok. 430 - kiedy walka (kulturowa) z pogaństwem ustała - zaczął się puryzm - znaleźli nowego wroga - heterodoksję

• Chrześcijanie nigdy nie wypowiadali walki państwu, nawet jeśli ono ich prześladowało - modlili się za panujących

• NIGDY nie walczono o zmiany społeczne - nie walczono z niewolnictwem

• Jezus do Piłata - "wszelka władza od Boga pochodzi"

• Nową koncepcję władzy będzie miał dopiero Rousseau. Dopiero w 1415 r. na soborze w Konstancji pojawia się pytanie - czy można zabić władcę-tyrana

• (D:) "chrześcijanie sami się prosili o uważanie ich za dziwaków":

• Uważano, że piją krew dzieci

• Nazywają się braćmi by podniecać się kazirodczym seksem

• Byli uważani za niemoralnych

• Przy liturgii byli wyobcowani - nikt nie wiedział co oni tam robią

• Poza tym żyli normalnie wśród ludzi

• Nie było zakazu służenia w armii - robili to

• (D: ) "chrześcijaństwo jako religia było lepsze przed Konstantynem)

 

Wykład IV - kult

24 października 2007

16:49

KULT W STAROŻYTNYM CHRZEŚCIJAŃSTWIE

 

• Chrześcijaństwo na początku nie miało własnego kultu, miało tylko 3 własne "rzeczy" (a i to nie całkiem)

• Chrzest

• Eucharystię

• Modlitwę "Ojcze nasz.."

 

MODLITWA

 

• Ochrzczeni Żydzi posługiwali się żydowskimi modlitwami

• Mieli swoje pory modlitewne, przypinali do ramienia i czoła filakterie

• Odmawiali Psalmy, Hymny, w szabat - błogosławieństwa - wiele z tych modlitw funkcjonuje dalej w liturgii

• Nowa modlitwa "Ojcze Nasz…" - niepodobna do judaistycznej - przełom mentalny - widzenie Jahwe jako Ojca, a nie strasznego i groźnego Pana

• Przypowieści ewangeliczne o Bogu podkreślają motyw ojcostwa Boga

• Zmieniła się także postawa modlitewna - mężczyzna miał mieć głowę odkrytą, a kobieta zakrytą (w liście do Koryntian Paweł podkreśla, że ten nakaz to nie jego zdanie, ale Kościoła). Mężczyzna nie powinien nakrywać głowy, bo jest obrazem i chwałą Boga. Kobieta zaś jest chwałą mężczyzny

• Modlitwa nie jest konstruktem dowolnym - jest ona kluczem do przestrzeni sakralnej - właściwie użyta otwiera sacrum

• Ważnym było to, że modlitwa jest powiedziana pierwszy raz przez Jezusa. Chrześcijanie nie chcą tworzyć nowych modlitw.

• "Zdrowaś Mario" - też jest tylko powtórzeniem Zwiastowania

• Chrześcijanie modlili się wtedy, gdy modlili się Żydzi

• Nie było określonej postawy modlitewnej - ale raczej stojąca. Klęczenie pojawiło się dopiero w średniowieczu - wpływ feudalizmu

• Jezus zwalczał modlitwę ostentacyjną, ale modlitwa publiczna się liczyła

• Znak krzyża przy modlitwie - późniejszy

• Początkowo znakiem chrześcijan była ryba:

• ICHTYS - Iesous Christós Theou (H)Yiós Soter - Jezus Chrystus Boga Syn Zbawca

 

DZIEŃ ŚWIĘTY

 

• Brak jakichkolwiek wskazówek - judaizm święcił szabat - sobotę

• Było wiele zakazów - nie wolno było zapalać światła, gotować

• Jezus z szabatem nie walczył - reinterpretował, "uzdrawiał"

• Chrześcijanie mieli problem - szabat czy niedziela (bo Zmartwychwstanie, Zstąpienie Ducha - w niedzielę)

• Był to duży problem dla żydujących chrześcijan - w drugim pokoleniu wielu chrześcijan obchodziło szabat

• W niedziele chrześcijanie gromadzili się na liturgii eucharystycznej - to było ważniejsze od odpoczynku - przesunięcie akcentów

• Czcili zarówno sobotę, jak i niedzielę - nie deprecjonowano zachowań judaistycznych

• Poniedziałek - "dzień drugi" - niedziela to pierwszy dzień tygodnia

 

PASCHA
 

• Wielkanoc

• Pascha była największym świętem żydowskim - chrześcijaństwo nie chciało go znosić, ale nadawało jej nową treść - Zmartwychwstanie + Wyjście z Ziemi Egipskiej

• Połączenie obu wydarzeń jest istotne

• Tylko kiedy? - 14 nisan, czy też w niedzielę po? - to duży problem, bo Pascha przypadała na różne dni tygodnia - więc połączono to - Wielkanoc jest w pierwszą niedzielę po święcie Paschy (ustalone już w Nicei)

• 50 dni później - Pięćdziesiątnica - zstąpienie Ducha św.

• Na początku były to jedyne święta chrześcijan - NIE OBCHODZONO BOŻEGO NARODZENIA - dopiero w III/IV w.

• Chrześcijan nie interesowała data narodzenia Chrystusa - dopiero w VI w. Dionizy Mały próbował to obliczyć i pomylił się o 4 lata

 

CHRZEST

 

• Nie był zwyczajnym obmyciem rytualnym - było przekonanie, że "kto się ochrzci będzie zbawiony"

• Chrzest jest oznaką chrześcijanina - to znak przynależności, inicjacji

• Słowna formuła chrztu ograniczała się do wypowiedzenia "Ja ciebie chrzczę w imię Jezusa Pana"

• Warunkiem przyjęcia chrztu było uznanie boskości Jezusa

• Chrześcijaństwo nigdy nie używa samego określenia Jezus - zawsze jest to "Pan"

• "ochrzcić w imię kogoś" - oznacza - "powierzyć się komuś w opiekę"

 

 

---