TEMAT: WITAMINA B6 BUDOWA I ZNACZENIE BIOLOGICZNE
WITAMINY - organiczne związki chemiczne, egzogenne (t.j. takie, które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu żywego i które muszą być dostarczone z pożywieniem, gdyż sam organizm nie potrafi ich wytworzyć.
Witamina B6 - nazwa pochodzi od łacińskiego słowa vita (życie) i amina - związek chemiczny zawierający grupę aminową.
WITAMINA B6 synonimy: pirodyksyna, piridoksal, pirydoksamina, adermina. Wszystkie trzy pochodne są prekursorami fosforanu pirodyksalu, aktywnej postaci witaminy B6.
JAK ODKRYTO WITAMINĘ B6 W 1930r. Chich i Copping opisali nowa witaminę, którą nazwali czynnikiem I. W cztery lata póżniej dokonał tego samego Gyórgy. W 1935r. Birch i Gyórgy i Harris wykazali, że niedobór tej witaminy powoduje u szczurów ostre zapalenie skóry, nie ustępujące pod wpływem leczenia kwasem nikotynowym, które dla odróżnienia od pelagry nazywano akrodynią.
W 1935r. w pięciu różnych laboratoriach wyizolowano witaminę B6 z otrąb ryżu. Potem Kuhm ustalił wzór pirydoksyny, a w 1939r. Harris i Falkers oraz Kuhm
i współpracownicy dokonali jej syntezy.
Witamina B6 należy do witamin rozpuszczalnych w wodzie. Wydzielana jest
z moczem w ciągu ośmiu godzin od chwili przyjęcia i podobnie jak inne witaminy
z grupy B musi być uzupełniana żywności albo w suplementach. Mierzona jest
w miligramach (mg). Jej obecność jest bezwzględnie konieczna do produkcji przeciwciał i krwinek czerwonych. Konieczna jest do produkcji kwasu solnego
i wchłaniania magnezu.
BUDOWA I WŁAŚCIWOŚCI WITAMINY B6 nazwa witamina B6 obejmuje grupę trzech naturalnych związków pirydynowyc ulegających w organizmie wzajemnych przekształceniom i wykazujących podobne działanie biologiczne.
Pirydoksyna jest białym krystalicznym proszkiem, lekko gorzkawym o temperaturze topnienia 160C. Rozpuszcza się w wodzie, słabo w 95% alkoholu etylowym, nie rozpuszcza się w eterze. Jest odporna na działanie temperatury i utlenianie, podatna na działanie promieniowania ultrafioletowego. Syntetyczna pirydoksyna jest produkowana w postaci chlorowodorku. Pirydoksyna, pirydoksal i pirydoksamina SA koenzymem dla ponad 50 różnych enzymów (transaminaz, dekarboksylaz, dezaminaz, oksydaz) katalizujących przemiany biochemiczne białek, tłuszczów i węglowodanów. W przemianach niektórych aminokwasów jak np. tryptofanu, fenyloalaniny i tyrozyny pelnią szczególną role katalizując kolejne etapy przekształceń związków chemicznych.
WITAMINA B6 głównym źródłem witaminy B6 sa produkty zbożowe
i ziemniaki (pirydoksyna) oraz mięso i wędliny (pirydoksal i pirydoksamina). Najmniejsza ilość witaminy B6 ( poniżej 0,05 mg w 100g) zawieraja platki kukurydziane, mąka pszenna o najniższym wymiale tzw. typ 500, pieczywo pszenne oraz jabłka, wiśnie i porzeczki. W mleku i przetworach mlecznych znajduje się pozniżej 0,10 mg tej witaminy w 100g.
FUNKCJE WITAMINY B6 W ORGANIŻMIE
-uczestniczy w przemianie aminokwasów i syntezie białek oraz metaboliżmie kwasów
-niezbędna w syntezie porfiryn (synteza hemu do hemoglobiny - niezbędnej
w produkcji krwinek czeronych) i hormonów( np. histamina, serotonina)
- wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego
- podnośi odporność immunologiczną organizmu i uczestniczy w tworzeniu przeciwciał
- pomaga w zamianie tryptofanu, aminokwasu niezbędnego, niacynę
- przeciwdziała zaburzeniom nerwowym i zmianom skórnym
- łagodzi nudności (wiele preparatów przeciwwymiotnych zawiera witaminę B6 )
- bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych, zapobiegających starzeniu się organizmu
- osłabia nocne skurcze mięśni, zmniejsza drętwienie oraz dziala korzystnie
w pewnych rodzajach zapalenia nerwów obwodowych
- ma działanie moczopędne
- obniza u cukrzyków zapotrzebowanie na insulinę ( musimy o tym pamiętać przy ustalaniu dawki insuliny, gdyz mogą wystapić objawy niedocukrzenia
- fosforan pirodyksalu jest koenzymem dekarboksylaz, aminotransferaz, desulfhydraz oraz enzymów transsulfuracji i transmetylacji
ŻRÓDŁA NATURALNE:
- drozdze piwne
- otręby pszenne
- kiełki pszenicy
- wątroba, nerki
- soja, melon kantalupa
- kapusta, melasa
- nie łuskany ryż
- jajka, owies
- orzeszki ziemne
- orzechy włoskie
SKUTKI NIEDOBORU WITAMINY B6
- objawy hipowitaminozy ( niedoboru0
- stany zapalne skóry - dermatitis ( łojotokowe zmiany na twarzy, podrażnienie języka i błon śluzowych jamy ustnej, podobnie jak w przypadku braku witaminy B2 i PP)
- zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym ( apatia, bezsenność, nadwrażliwość, napady drgawek)
- zwiększona podatność na infekcję
- niedokrwistość
- objawy hiperwitaminozy ( nadmiaru)
- niedostatecznej podaży wit. B6
- zmienionej konfiguracji apoenzymu (uwarunkowanej genetycznie), sprawiającej
że zmniejsza się powinowactwo koenzymu (fosforanu pirodyksalu) do poenzymu.
- ponadto wśród objawów niedoboru witaminy B6 należy wymienić napady padaczkowe
( mają być one wynikiem niedoboru kwasu y-aminomasłowego, wykazującego hamujący wpływ na pobudliwość komórek nerwowych) oraz niedokrwistość mikrocytowi, niedobarwliwą, przebiegająca ze znaczną hipersyderemią ( jako następstwo zaburzonej syntezy porfiryn ) czasami niedokrwistość ma charakter megaloblastyczny.
PRODUKTY SPOŻYWCZE POD WZGLĘDEM ZAWARTOŚCI WITAMINY B6 MOŻNA PODZIELIĆ NA 5 GRUP.
Zawartość witaminy Produkty spożywcze
B6 w 100 g
Poniżej 0,05mg mąka pszenna, pieczywo, płatki kukurydziane, owoce(brzoskwinie, jabłka, wiśnie porzeczki czerwone, grejpfruty), ogórki
0,05 - 0,10 mg mleko, jogurty, kasza manna, owoce( porzeczki czarne, truskawki, mandarynki), warzywa (kapusta biała), ryby
0,10 - 0,50 mg pieczywo ( chleb mieszany, chleb pszenny, chleb żytni razowy), kasza jęczmienna, ryż brązowy, jaja, owoce (pomarańcze, kiwi, banany), warzywa( brokuły, marchew, brukselka), ryby, kury
0,50-1,00mg mięso z piersi indyka, wątroba wieprzowa i wołowa, makrela, łososie, fasola biała, kasza gryczana, soja
Powyżej 1,00 mg otręby pszenne, zarodki pszenne
SZCZEGÓLNIE BOGATE W PIRODYKSYNĘ SĄ:
Artykuły spożywcze (100g) miligramy
Wątroba 0,90
Ziarna soli 0,86
Kiełki pszeniczne 0,72
Orzechy włoskie 0,68
Ryby 0,39
Banany 0,34
Mięso pręgi 0,30
Szpinak 0,25
Awokado 0,22
Mąka pełnoziarnista 0,17
Drób 0,17
|
Klasyczny podział witamin jest dokonany ze względu na ich rozpuszczalność.
Witaminy dzielimy na rozpuszczalne w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczu.
Do witamin rozpuszczalnych w wodzie zalicza się:
Witaminę B1 - tiaminę
Witaminę B2 - ryboflawinę
Witaminę PP - niacynę
Witaminę B6 - pirydoksynę
Witaminę H- biotynę
Witaminę B5 - kwas pantotenowy
Folacynę - kwas foliowy, foliany
Witaminę B12 -kobalaminę
Witaminę C - kwas askorbinowy
Do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach zalicza się:
Witaminę A- retinol i jej prowitaminę B - karoten
Witaminę D - kalcyferol
Witaminę E - tokoferol
Witaminę K- filochinon
W normalnych warunkach dzienne zapotrzebowanie człowieka a witaminę B6 wynosi 2-3 mg pirodyksyny. Czynniki takie jak stres, miesiączka, ciąża, niewydolność serca, podeszły wiek, zbyt niski poziom cukru we krwi, zażywanie pigułek antykoncepcyjnych znacznie zwiększają zapotrzebowanie na pirydoksynę.
Do oznaczenia witamin z grupy B6 stosowane mogą być metody fizykochemiczne, biologiczne i mikrobiologiczne.
Dobowe zapotrzebowanie na witaminę B6 u dorosłych ocenia się na 2,0 mg.
W okresie ciąży i laktacji wzrasta ona o dalsze 2.5 mg: wzrasta także przy podawaniu diety bogatobiałkowej. Część zapotrzebowania na witaminę B6 pokrywana jest przez witaminę wytwarzaną przez florę bakteryjną jelit.
ROZPOZNANIE awitaminozy B6 nie jest łatwe na podstawie opisanych objawów klinicznych. Pomocne w rozpoznaniu niedoboru witaminy B6 może być oznaczenie kwasu hydroksykinureninowego, kinureniny oraz kwasu ksanturenowego w dobowej ilości moczu po doustnym obciążeniu tryptofanem (50mg/kg masy ciała u dzieci lub 2g u dorosłych) wydalanie wymienionych metabolitów wybitnie wzrasta po podaniu tryptofanu. W rozpoznaniu awitaminozy B6 może też być pomocny wywiad (istnienie przewlekłego alkoholizmu, zażywanie HKIN, hydralazyn lub penicylaminy, obecność objawów wadliwego wchłaniania).
Witamina B6 jest także potrzebna do wytwarzania dwóch hormonów: adrenaliny
i serotoniny, które wpływają na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Jej brak wpływa na zwiększenie pobudliwości nerwowej, może tez wywoływać stany epileptyczne. Brak pirydoksyny powoduje też występowanie niedokrwistości. Jak wykazały badania z ostatnich lat witamina B6 jest niezbędna w prawidłowej przemianie homocysteiny. Niedobór tej witaminy może mieć wpływ na zmiany
w naczyniach krwionośnych i sprzyjać rozwojowi miażdżycy.
U ludzi nie stwierdzono ostrych niedoborów witaminy B6, być może dlatego, że jest ona syntetyzowana przez florę bakteryjną w przewodzie pokarmowym człowieka.
PODSUMOWANIE
Witaminy muszą być dostarczone w pożywieniu. Dlatego ważne jest, aby produkty, które spożywamy, były ich nośnikami, a nie tylko wprowadzały tzw. “puste kalorie. Źródłem witamin są nie tylko owoce i warzywa, ale w znacznej mierze pieczywo, zwłaszcza ciemne, mięso i jego przetwory, a także mleko i jego przetwory. Dzieci
i młodzież muszą być odżywiane prawidłowo, aby wszystkie niezbędne składniki były im dostarczone w okresie intensywnego wzrostu. U ludzi starszych witaminy wchłaniają się gorzej, a zatem ich dieta powinna być urozmaicona i bogata w składniki odżywcze, w tym także w witaminy. Przy prawidłowym, urozmaiconym żywieniu nie zachodzi obawa przedawkowania witamin. Natomiast przy spożywaniu produktów wzbogaconych w witaminy i przy jednoczesnym dodatkowym zażywaniu witamin
w połaci preparatów farmaceutycznych może dojść do nadmiernej ich podaży. Przedawkowanie żadnej z witamin nie jest korzystne, jednakże objawy hiperwitaminozy (nadmiaru) występują częściej w wypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, bo te nie są łatwo wydalane z organizmu. Natomiast witaminy rozpuszczalne w wodzie spożyte w nadmiarze mogą być łatwiej wydalone z moczem.
PIŚMIENNICTWO:
Witold Orłowski „ Nauka o chorobach wewnętrznych” Tom IV
Earl Midell „ Biblia Witamin”
Henryk Gentil i Juliusz Przysławski Bromatologia ( zarys nuaki o żywności i żywieniu)
4. Encyklopedia Zdrowia - pod redakcją Witolda S. Gumułki i Wojciecha
Rewelskiego
Murray R. K., Granner D. K., Mayes P. A., Rodwell V. W.: Biochemia
Harpera Warszawa: PZWL, 2004