Psalm 80 (tłum. Biblia Poznańska)
MODLITWA O ODNOWĘ IZRAELA
1[Uwaga] dla kierownika chóru: na melodię „Lilie”; świadectwo; Psalm Asafa. 2Pasterzu Izraela, nakłoń ucha! Ty, który prowadzisz Józefa jak trzodę, który zasiadasz na cherubach, ukaż się w swym blasku 3wobec Efraima, Beniamina i Manassego! Zbudź swoją moc i przybądź nam z pomocą! 4Jahwe Zastępów odnów nas, rozjaśnij swoje oblicze, a będziemy wybawieni! 5Jahwe Zastępów, dokądże będziesz pałał gniewem mimo modłów ludu Twego? 6Karmisz go chlebem płaczu i poisz łzami nad miarę. 7Uczyniłeś nas przedmiotem sporów wśród naszych sąsiadów, a wrogowie nasi szydzą z nas. 8Jahwe Zastępów, odnów nas, rozjaśnij swoje oblicze, a będziemy wybawieni! 9Przeniosłeś winorośl z Egiptu, wygnałeś ludy i zasadziłeś ją. 10przygotowałeś dla niej miejsce, i zapuściła korzenie, i napełniła ziemię. 11Góry okryły się jej cieniem, a cedry Boże jej gałęziami. 12Rozkrzewiła swe latorośle aż do morza, a pędy swoje aż do Rzeki. 13Czemu zburzyłeś jej ogrodzenie, tak że każdy przechodzień zrywa z niej grona? 14Pustoszy ją dzik leśny, a zwierzęta polne ją ogryzają. 15Powróć, Boże Zastępów! Wejrzyj z niebios, a obacz i weź w opiekę ten winny szczep, 16latorośl, którąś swą własną prawicą zasadził (i syna, któregoś sobie wychował)! 17Spalili ją ogniem i wycięli; Niech zginą od groźby Twego oblicza! 18Niech ręka Twa spocznie na mężu Twej prawicy, na synu człowieczym, któregoś sobie wychował. 19A my nigdy już nie odstąpimy od Ciebie! Przywróć nas do życia, a wzywać będziemy Imienia Twego! 20Jahwe Zastępów, odnów nas, rozjaśnij swoje oblicze, a będziemy wybawieni!
Teologia Psalmu 80
Nauką Psalmu 80 jest prośba skierowana do Boga o pomoc w nieszczęściu narodowym. Izrael wie ze swej historii, że wszystko zawdzięcza łasce Bożej. Toteż o łaskę Bożą prosi w swoim nieszczęściu i ufa, że mu Jahwe tej pomocy nie odmówi.
ks. prof. Stanisław Łach
Tłem dla tego Psalmu jest prawdopodobnie wydarzenie, które zostało opisane w rozdziale 17 Księgi Królewskiej. W tym to bowiem miejscu autor opisuje niezwykle istotny moment dla Izraela - upadek królestwa północnego. Ten fragment skupia się nie tyle na samym fakcie upadku co raczej powodach, jakie do tego doprowadziły. Teologiczna refleksja nad przyczynami klęski Izraela stwierdza, że nie wynikało to z przyczyn politycznych ani ze słabości Jahwe. Autor księgi wylicza dwie zasadnicze przyczyny: grzechy ludu jako całości i grzechy Jeroboama. Fragment 2Krl 17, 7-20 wylicza: zgrzeszyli przeciw Panu; czcili bogów obcych; naśladowali obyczaje ludów, które Pan wypędził; wymyślili sobie rzeczy przewrotne przeciw Panu; zbudowali sobie wyżyny - wszędzie tj. na każdym kroku; ustawili stelle i aszery; składali ofiary kadzielne; nie słuchali ostrzeżeń Jahwe i twardym uczynili sobie kark; odrzucili przykazania i przymierze jakie Bóg zawarł z przodkami; SZLI ZA NICOŚCIĄ I STALI SIĘ NICZYM i jeszcze to - przeprowadzali swoich synów i córki swoje przez ogień czyli spalili w ofierze Molochowi; uprawiali wróżbiarstwo i czarnoksięstwo.
Refren „Jahwe Zastępów odnów nas, rozjaśnij swoje oblicze, a będziemy wybawieni!” w wierszu 4,8 i 20 dzieli Psalm 80 na części; wstęp i prośba o pomoc; opis wrogów narodu; opis winnicy, którą Bóg wyrwał; prośba by Bóg zbawił lud i pokuta.
Wiesław Gdowicz
Jezus odmawiając Psalmy oczyszcza je: nie trzeba zmieniać litery, by tchnąć w nią Ducha. Tyle, że litera może zawsze maskować, maska zaś jest rewersem prawdy. Cechuje je pewne kłamstwo; wspólne całemu ludowi słowa kryją zapóźnienie ludu w stosunku do tych słów. Czyż człowiek grzeszny, fałszywy i gwałtowny nie mógłby nadużywać litery szukając dla siebie schronienia nawet w świętych Psalmach? Jezus przepędza grzech z tego schronienia. Dokonuje tego przyoblekając Pisma. Cierpienie ie radość wydzierają sobie trochę prawdy, zanim nie objawi się cała prawda Natomiast prawda i sprawiedliwość - przenikając cierpienie i radość - jednoczą je. Ginie maska, gdyż niknie w człowieku dualizm. To co dzieliło obecnie łączy.
Paul Beauchamp SJ
Jan Paweł II
Psalm 80 — nawiedź, Panie, swoją winnicę
Audiencja generalna, 10 kwietnia 2002
1. Psalm, którego teraz wysłuchaliśmy wyraża skargę i błaganie całego narodu izraelskiego. W pierwszej jego części występuje znany symbol biblijny — obraz pasterza. Pan wzywany jest jako «Pasterz Izraela», ten, który «jak trzodę prowadzi ród Józefa» (Ps 80 [79], 2). Z wysokości arki przymierza, «zasiadając na cherubach», Pan prowadzi swą owczarnię, czyli swój lud, i chroni go w niebezpieczeństwach.
Tak czynił podczas wędrówki przez pustynię. Teraz jednak wydaje się, że jest nieobecny, niemal uśpiony bądź obojętny. Owczarni, którą miał prowadzić i żywić (por. Ps 23 [22]), daje jedynie «chleb płaczu» (por. Ps 80 [79], 6). Nieprzyjaciele szydzą z upokarzanego i obrażanego ludu. Bóg jednakże nie wydaje się tym poruszony, nie «budzi się» (w. 3) i nie okazuje swej potęgi, by bronić ofiar przemocy i ucisku. Powtarzające się wezwanie antyfony (por. ww. 4. 8) próbuje niejako poruszyć Boga w Jego postawie obojętności, by na nowo stał się pasterzem i obrońcą swego ludu.
2. W drugiej części modlitwy, w której dominuje napięcie, ale i ufność, spotykamy inny symbol, drogi Biblii — winnicę. Obraz ten łatwo się interpretuje, ponieważ należy do scenerii Ziemi Obiecanej i oznacza płodność i radość.
Jak pisze prorok Izajasz na jednej z najbardziej poetyckich kart swej księgi (por. Iz 5, 1-7), winnica jest uosobieniem Izraela. Zawiera ona dwa zasadnicze aspekty: z jednej strony, ponieważ została zasadzona przez Boga (por. Iz 5, 2; Ps 80 [79], 9-10), winnica wskazuje na dar, łaskę, miłość Bożą; z drugiej strony — wymaga pracy rolnika, potrzebnej by rodziła winogrona, z których otrzymujemy wino, a więc przedstawia odpowiedź człowieka, jego osobiste zaangażowanie oraz owoc sprawiedliwych dzieł.
3. Za pomocą obrazu winnicy Psalm przypomina główne etapy historii żydowskiej: jej korzenie, wyjście z Egiptu i przybycie do Ziemi Obiecanej. Winnica osiągnęła swój największy rozkwit za panowania króla Salomona, gdy jej obszar obejmował całą Palestynę, a nawet sięgał dalej. Rozciągała się wówczas od północnych gór Libanu porośniętych cedrami aż do Morza Śródziemnego i niemal aż po wielką rzekę Eufrat (por. ww. 11-12).
Jednakże ten rozkwit przysłoniły ciemne chmury. Psalm przypomina nam, że nad Bożą winnicą przeszła burza: Izrael przeżył ciężką próbę gwałtownego najazdu, który zrujnował Ziemię Obiecaną. Sam Bóg, niczym najeźdźca, zburzył mur otaczający winnicę, pozwalając w ten sposób, by wdarli się do niej łupieżcy, których symbolizuje dzik leśny, według starożytnych przekonań zwierzę gwałtowne i nieczyste. Do dzika leśnego dołączyły się inne dzikie zwierzęta, przedstawiające wrogą i niszczącą wszystko hordę (por. ww. 13-14).
4. Płynie więc do Boga gorący apel, by przerwał swe milczenie, powrócił i wziął w obronę ofiary spustoszenia: «Powróć, Boże Zastępów, wejrzyj z nieba, spójrz i nawiedź tę winorośl» (w. 15). Bóg znowu będzie opiekunem życiodajnego szczepu tej winnicy wystawionej na gwałtowną wichurę i przepędzi wszystkich, którzy próbowali ją wyciąć i spalić (ww. 16-17).
W tym momencie w Psalmie pojawia się nadzieja o zabarwieniu mesjańskim. W wierszu 18 mamy bowiem następującą modlitwę: «Wyciągnij rękę nad mężem Twej prawicy, nad synem człowieczym, którego umocniłeś w swej służbie». Przede wszystkim przychodzi na myśl król Dawidowy, który z pomocą Pańską przewodzić będzie walce o wolność. Jednakże słowa te zawierają również ufność pokładaną w przyszłym Mesjaszu, owym «Synu Człowieczym» opiewanym przez proroka Daniela (por. 7, 13-14). Wyrażenia tego Jezus używał potem z upodobaniem w odniesieniu do swego dzieła i mesjańskiej osoby. Co więcej, Ojcowie Kościoła jednomyślnie wskazywali na przywołaną przez Psalm winnicę jako prorocką zapowiedź Chrystusa «prawdziwego krzewu winnego» (por. J 15, 1) oraz Kościoła.
5. Oczywiście, aby oblicze Pana mogło się rozjaśnić jest konieczne, by Izrael poprzez wierność i modlitwę nawrócił się do Boga Zbawiciela. Mówi o tym Psalmista w słowach: «Już więcej nie odwrócimy się od Ciebie» (Ps 80 [79], 19).
Tak więc Psalm 80 jest pieśnią wyrażającą głębokie cierpienie, ale także nieugiętą ufność. Bóg zawsze jest gotów «powrócić» do swego ludu, ale konieczne jest również, aby lud «powrócił» do Niego, dochowując Mu wierności. Jeśli my nawrócimy się z grzechu, Pan «się nawróci» i zrezygnuje z karania nas: takie jest oto przekonanie Psalmisty, które znajduje oddźwięk w naszych sercach i otwiera je na nadzieję.
(Słowo papieskie do Polaków)
Na placu św. Piotra było ok. 1800 Polaków. Po wysłuchaniu piosenki w wykonaniu dziecięcego zespołu «Mali Męcinianie» Ojciec Święty zaśpiewał pieśń wielkanocną: «Chrystus zmartwychwstan jest, / Nam na przykład dan jest, / Iż mamy zmartwychpowstać, / Z Panem Bogiem królować. / Alleluja. / Leżał trzy dni w grobie, / Dał bok przebić sobie, / Bok, ręce, nogi obie, / Na zbawienie tobie. / Alleluja. / Trzy Maryje poszły, / Drogie maści niosły, / Chciały Chrysta pomazać, / Jemu cześć i chwałę dać. / Alleluja. / Gdy na drodze były, / Tak sobie mówiły: / Jest tam kamień niemały, / A któż nam go odwali? / Alleluja». Następnie powiedział: «Mówiliśmy dzisiaj o Psalmach, a to są nasze Psalmy o zmartwychwstaniu, Psalmy paschalne, wielkanocne. Czas wielkanocny trwa przez pięćdziesiąt dni. Życzę wszystkim, ażeby wytrwali w łasce Bożej i w miłości wzajemnej. Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!»
opr. mg/mg