INHIBITORY REPLIKACJI

• wiążące się z matrycą

• arabinozyd cytozyny (cytostatyk - leczenie ostrych białaczek mieloblastycznych)

• alkilujące matrycę (mod. nukleotydów przez przenoszenie wolnych rodników, używane do leczenia nowotworów hematologicznych o dużej proliferacji komórkowej)

• nitrogranulogen (mustargen, gaz musztardowy - leczenie ziarnicy złośliwej)

• busulfan (deleran) (nowotwory lite i hemolityczne, przewlekłe białaczki szpikowe)

• chlorambucil (leukeran) (przewlekła białaczka limfatyczna)

• cyklofosfamid

• modyfikujące matrycę

• mitomycyna (wiąże się z DNA kowalencyjnie)

• cisplatyna

• pochodne nitrozomocznika

• BCMU (karmustyna)

• CCMU (lomustyna)

• degradujące matrycę

• streptozocyna (niszczy kom. β trzustki - cukrzyca dośw., leczenie insulinoma)

• prokarbazyna, bleomycyna (cytostatyki, leczenie nowotworów np. ziarnicy złośliwej, chłoniaków)

• mitramycyna

• inhibitory gyrazy bakteryjnej

• pochodne fluorochinoliny

• -ksacyny (ciprofloksacyna, tefloksacyna)

• inhibitory odwrotnej transkryptazy

• AZT (leczenie HIV)

• blokujące tworzenie puryn i pirymidyn

• inhibitory reduktazy kw. foliowego (koenzym, forma aktyw. zred. tetrahydrofolian)

• metoteksat (Eucaryota - cytostatyk)

• trimetoprim (Procaryota - bakteriostatyk)

• analogi strukturalne PABA (substrat do syntezy bakteryjnej kw. foliowego)

• sulfonamidy

• antymetabolity puryn i pirymidyn

• pochodne halogenkowe (fluorowe, jodkowe, bromkowe) np. 5-fluorouracyl - blokuje syntazę tymidylową (thymidynless death)

INHIBITORY TRANSKRYPCJI

• interkalujące między nićmi DNA

• aktynomycyna D (cytostatyk, uniemożliwia transkrypcję ale nie replikację)

• antybiotyki antracyklinowe (cytostatyki)

• farmorubicyna

• doxorubicyna

• mitramycyna

• barwniki akrydynowe (bakteriostatyki - przenikają przez ściany bakteryjne, działają podobnie jak antracykliny)

• rivanol

• inhibitory polimerazy RNA (modyfikują także rybosomy)

• rifampicyna (działa na procaryota - lek przeciwprątkowy, hamuje poliRNA działając na jej podjednostkę beta, działa też na rybosomy, tym leczy się tylko gruźlicę - żeby inne bakterie nie uodporniły)

• α-amanityna (działa na eucaryota - cytostatyk, blokuje poliRNA II która jest wrażliwa nawet na jej małe stężęnia, powoduje ADP-rybozylację rybosomów, występuje w muchomorze sromotnikowym, koncentruje się w wątrobie hamując jej aktywność katabliczną i powoduje jej degenerację - ostry żółty zanik wątroby)

• antymetabolity puryn i pirymidyn (brak substratów do syntezy hnRNA)

INHIBITORY TRANSLACJI

• hamujące incjację

• trimetoprim (działa na bakterie, brak tetrahydrofolianu - nie można przenieść grupy formylowej, nie powstaje formylometionylo tRNA)

• antybiotyki aminoglikozydowe (formylometionylo-tRNA nie może przyłączyć się do rybosomu)

• gentamycyna

• neoomycyna

• tobramycyna

• kanamacyna

• hamujące elongację

• antybiotyki aminoglikozydowe (hamują łączenie aa-tRNA z rybosomem, powodują błędny odczyt)

• tetracykliny

• doksycyklina, wibramycyna (hamuje przyłączanie aa-tRNA do rybosomu wiążąc się z jego podjednostką 30S, nie zaburza inicjacji)

• chloramfenikol (inhibitor transferazy peptydylowej w rybosomach bakteryjnych (podjedn. 50S), b. toksyczny antybiotyk -> aplazja szpiku kostnego, stosowany w leczeniu salmonelloz, duru brzusznego, schigelloz)

• cykloheksimid (działanie analogiczne na rybosomy eukariotyczne (podj, 60S), stosowany w badaniach biochemicznych)

• antybiotyki makrolidowe

• erytromycyna (dawercyna) (działa na rybosom bakteryjny (podj. 50S), hamuje translokazę)

• toksyna błonicza (analogiczne działanie na rybosom eukariotyczny, uszkadza mięsień sercowy)

• induktory przedwczesnej terminacji

• puromycyna (analog tyrozynylo-tRNA - kończy translację uniemożliwiając utworzenie kolejnego wiązania peptydowego)