SYMBOLE I OBRAZY

1

Alojzy Riegl był przekonany, że „sztuki plastyczne interesują się nie treścią zjawisk, lecz sposobem, w jaki się ona ujawnia, samej zaś treści dostarczają im poezja bądź religia"^ł. To wyznanie wiary znakomitego przedstawiciela szkoły wiedeńskiej zacytował w 1931 r. jeden z wyznaw­ców nauki Warburga, Edgar Wind, pisząc o tym, jak wielki uczony hamburski pojmował naukę o kulturze². Pojmował ją zupełnie inaczej niż Riegl. Dla Warburga było oczywiste, że sztuka jest równie istotną i upraw­nioną formą ludzkiej ekspresji, co religia, poezja, filozofia i nauka, że więc badacz ograniczający jej rolę jedynie do nadawania artystycznej formy ukształtowanym już w innych dziedzinach twórczej myśli ideom i obrazom redukuje działalność artystów do jednej tylko dziedziny wy­razu, jakby do samej scenografii wielkiego teatru ludzkiej myśli.

Warburg był głęboko przekonany, że „każda próba wyrwania obrazu z jego powiązań z religią i poezją, liturgią i teatrem oznacza przecięcie dopływu niezbędnych dlań soków życiowych" ³. Należy to niewątpliwie

¹ „Die bildende Kunst hat es nicht mit dem Was, sondern mit dem Wie der
Erscheinung zu tun, und Idsst sich das Was namentlich durch Dichtung und Religion
fertig liefern": A: Riegl, Die spiitromische Kunstindustrie (1901), 2 wyd., Wien 1923.
Cyt. wg E. Winda, por, nast. przypis.

² E. Wind, Warburgs Begriff der Kulturwissenschaft und setne Bedeutung jur
die Aesthetik, „Zeitschrift fur Aesthetik und allgemeine Kunstwissenschaft", XXV,
1931, Beiheft (4. Kongress fur Aesthetik und allgemeine Kunstwissenschaft, 1931),
s. 163 -179. Przedruk w: Bildende Kunst als Zeichensystem, I: Ikonographie und
Ikonologie. Theorien, Entwicklung, Probleme, hrsg. E. Kaemmerling, Koln 1979,
s. 165 - 184, oraz w: A. M. Warburg, Ausgewahlte Schriften und Wilrdigungen, hrsg.
v. D. Wuttke in Verbindung mit C. G. Heise, Baden-Baden 1979 (Saecula Spiritalia I),
s. 401 -417.

⁸ E. Wind, Warburgs Begriff, s. 168, w przedruku E. Kaemmerlinga, s. 170.

---