Hermeneutyczny wymiar podstawowych pytań estetyki

- Co oznaczał grecki termin hermeneutyka?

- Dla sofistów: objaśnianie dzieł, retoryka;

Dla Platona: dialogiczność, anamneza (przypomnienie wiedzy wrodzonej ze świata idei);

Dla romantyków: nauka o duchu;

Dla modernistów: (Diltej) wczucie się w psychikę autora.

Odrodzenie hermeneutyki w czasach nowożytnych: protestanci niemieccy XVII

Zawsze rozumienie jest „czyjeś” - zależne od podmiotu (czas, miejsce, warunki).

Przedmiot badań estetycznych: utrwalony w dziełach sztuki świat człowieka.

Dzieła sztuki to obiektywizacje ducha.

Idealizm obiektywny (Hegel Słowacki): duch ważniejszy od materii.

Diltej: dzieła to przedmioty, w których zapisany jest światopogląd autora, dlatego stawiał pytania: „co poeta miał na myśli?”.

Diltej twierdził, że znaczenie dzieła sztuki może wyjaśnić „psychologia rozumiejąca”.

Diltej zanegował kategorie estetyczne jako obiektywne (piękno);

Gadamer je przywrócił.

Heidegger - egzystencjalista: „dazajn” - byt przytomny (uświadamiający się sobie), jestestwo

Heidegger uważał bycie za coś pierwotnego dla ja, więc odwrócił kartezjańskie:

„myślę, więc jestem” „jestem, więc myślę”.

Heidegger: „O źródle dzieła sztuki”:

- dzieło jest medium przekazującym sensy

- miejscem odkrywania bytu w jego byciu

- miejscem zdarzania się prawdy

Nie każde dzieło zawiera prawdę o bycie, ale jest taka możliwość, że dzieło będzie miejscem, gdzie prawda się zdarzy.

(Fenomenologia to ontologia XX wieku).

Riker: (odszedł od typowej fenomenologii pod wpływem freudyzmu)

- ludzka świadomość jest uwarunkowana tym, co nieświadome, więc i proces twórczy.

- dzieła sztuki to forma symboliki, a interpretacja to ciągły proces, dokonujący się cały czas na nowo.

Gadamer:

- jego dzieło o hermeneutyce: „Wahrheit und Methode”.

- przywrócił ważność pojęciu piękna.

- odwołuje się do pojęcia gry (dzieło podobne do gry)

- przejął od Heideggera tezę o dziejowym wymiarze ludzkiej egzystencji

- polemizuje z Heraklitem: można wejść 2 razy do tej samej rzeki - ponownie czytając dzieło,

ale „diachronicznie”, czyli wczuwając się w ducha czasu, gdy to pisano.

- stosuje metaforę tworzenia dzieła jako skoku: autor nigdy nie wie, gdzie i kiedy spadnie.

- podkreśla proces dyfuzji: wpływ nowych form sztuki na inne dziedziny życia.

(„Konrad Wallenrod” powstanie listopadowe)

- Jak powstaje dzieło sztuki wg Gadamera?

- Jako efekt procesu poznania prawdy o świecie, symbolicznie wyrażanej i integrującego działa na odbiorców sam autor nie może interpretować swego dzieła.

- Kiedy ujawnia się sens wspólny?

- Podczas inscenizacji i tłumaczeń.

---