TECHNIKI TERAPII BEHAWIORALNEJ

• Techniki są uporządkowane ze względu na podstawowy mechanizm ich działania, czyli warunkowanie klasyczne, warunkowanie sprawcze i modelowanie.

• Terapia behawioralna jest poprzedzona diagnozą (cele: dostarczenie informacji o zachowaniu pacjenta, ich konsekwencjach, otoczeniu, w jakim żyje)

• Informacje zawierają dane o:

1. Sytuacji problemowej pacjenta (jakie zachowania stwarzają problem)

2. Okolicznościach, w jakich zachowania te pojawiają się oraz o prawdopodobnych skutkach zmiany tych zachowań

3. Zdarzeniach i obiektach, które mogą służyć jako wzmocnienie dla pacjenta

4. Ograniczeniach fizjologicznych, bieżących doświadczeniach społeczno-kulturalnych

5. Metodach i stopniu samokontroli, jakiej doświadcza pacjent w życiu codziennym

6. Znaczących osobach w otoczeniu pacjenta, które mogą wywierać wpływ na jego stwarzające problem zachowania, ze względu na ich ewentualny udział w terapii

7. normach i ograniczeniach, z jakimi spotyka się pacjent w społeczno-kultrowo-fizycznym otoczeniu

Techniki oparte na warunkowaniu klasycznym

1. Systematyczna desensytyzacja

• Stosowana wobec neurotycznych pacjentów z objawami fobii

• Pacjent w sanie relaksu musi wyobrazić sobie sytuacje wywołujące lęk

• Terapeuta obserwuje pacjenta i sprawdza czy podawane bodźce nie mają zaburzającego wpływu i czy pacjent dobrze wyobraża sobie bodźce lękotwórcze

• Etapy:

1. Określenie, jakie bodźce z otoczenia wywołują lek

2. Wspólne tworzenie listy zagrażających bodźców uszeregowanych od najmniej do najbardziej zaburzających zachowanie

3. Uczenie osiągania stanu relaksu (relaks kolejno następujących grup mięśni: dłonie, ręce, ramiona szyja usta język oczy klata piersiowa-oddychanie, plecy uda, brzuch, łydki i stopy, palce u nóg)

4. Omówienie z pacjentem jakie bodźce będą stosowane podczas sesji - rozpoczynanie od ekspozycji bodźców najmniej lękotwórczych do najbardziej lękotwórczych

2. Terapia implozyjna - nastawiona na wygaszanie lęku

• zaczyna się od ustalenia listy bodźców wywołujących rekcje unikania i porządkuje się je ze względu na wartość lękotwórczą

• pacjent wyobraża sobie sytuacje lękowe i przeżywa związane z nimi uczucia

• sesja zaczyna się od najmniej lękowych bodźców

• terapeuta pobudza jego wyobraźnię, aby utrzymać u niego wysoki poziom lęku

• wraz z końcem sesji lęk pacjenta zaczyna słabnąć

• następuje u pacjenta wygaszenie reakcji unikania bodźców

3. Technika awersyjnego przewarunkowania

• ma zastosowanie wobec pacjentów przejawiających niepożądane zachowania typu: nałogowe palenie papierosów, alkoholizm, nadmierne objadanie się itp.

• Pacjent jest warunkowany w taki sposób, aby wystąpiła u niego negatywna, awersyjna reakcja na bodziec, który poprzednio wywoływał pozytywne, przyjemne reakcje

• Zachowanie zostaje wyeliminowane, bo zostało skojarzone z nieprzyjemnymi konsekwencjami

• Najczęściej podaje się środku wywołujące nudności lub szok elektryczny

Techniki oparte na warunkowaniu sprawczym

1. zachowania obrane za cel

• analiza warunków środowiska doprowadza do określenia czynników wzmacniających i podtrzymujących wybrane zachowanie u pacjenta

• pożądane zachowania są wzmacniane pozytywnie

• niepożądane reakcje pozostawia się bez wzmocnienia

• jeśli nie ma zachowań pożądanych, wzmacnia się te zbliżone do reakcji pożądanej

2. ekonomia żetonowa

• tzw. polityka żetonów

• program terapeutyczny

• cel: wytworzenie zachowań niezbędnych do funkcjonowania w rolach społecznych, dostarczając wzmocnień społecznych i pozwalając na satysfakcjonujące życie pacjenta na zewnątrz szpitala

• wymogi:

- selekcja zachowań określanych jako pożądane

- ustalenie środków wymiany (żetonu pełniącego funkcję wzmocnienia zastępczego)

- określenie sposobu doboru właściwych wzmocnień

• pacjent za pożądane zachowanie dostaje żeton który potem może wymienić na wartościowe dla niego nagrody

• żetony pośredniczą między reakcjami a odroczonymi wzmocnieniami

Techniki oparte na teori społecznego uczenia się

1. Modelowanie

• pozwala wytworzyć zachowania, które dotychczas nie występowały u pacjenta

• może spowodować zahamowanie lub rozhamowanie reakcji, które jest zdolny przejawiać

• dokładne określenie zachowań, które mają podlegać modelowaniu

• dążenie do dostosowania ich do płci wieku statusu społecznego itp.

• Prezentuje się wzory zachowań In vivo lub w postaci symbolicznej (obrazki filmy itp.)

• Pacjent ma je naśladować dopóki nie staną się one w pełni spontaniczne

• Terapeuta przyjmuje rolę aktywnej osoby zachęcające pacjenta do wykonywania reakcji w ciągu ustalonego czasu

1. Trening asertywności

• Cel: ekspozycja odczuć negatywnych (złości, oburzenia) oraz pozytywnych (wzruszenie, chwalenie się)

• Asertywne reagowanie jest podobne do relaksacji mięśniowej, która jest zdolna hamować lęk

• Sprzyja osiąganiu społecznych nagród i satysfakcji z życia

• Dla osób behawioralnie zahamowanych (boją się asertywnie reagować, bo boją się konsekwencji ich przejawiania)

• Etapy treningu:

1. Określenie sytuacji interpersonalnych zagrażających pacjentowi

2. Pacjent odtwarza zachowanie typowe dla siebie zgodnie z przeszłymi trudnościami

3. Terapeuta odgrywa rolę osób znaczących

4. Potem następuje odwrócenie roli

5. Pacjent uczy się mówienia nie w sytuacji, gdy czuje się obiektem manipulacji ze strony innych ludzi

• Może być łączone z przewarunkowaniem